Door Lawrence S. Wittner, 18 september 2017
Heeft het nationalisme de harten en geesten van de wereldbevolking veroverd?
Het lijkt er de afgelopen jaren zeker op te zijn gekomen als een krachtige kracht. Hun vermeende nationale superioriteit en haat tegen buitenlanders uitbazuinen, politieke partijen van extreemrechts hebben hun grootste politieke vooruitgang geboekt sinds de jaren dertig. Na het verrassende succes van extreemrechts, in juni 1930, om een meerderheid van de Britse kiezers zover te krijgen dat zij de Brexit – de Britse terugtrekking uit de Europese Unie (EU) – steunden, begonnen zelfs de reguliere conservatieve partijen een chauvinistische aanpak te hanteren. Met behulp van haar Conservatieve Partij-conferentie om steun te verzamelen voor het verlaten van de EU, Brits Dat heeft premier Theresa May verklaard minachtend: “Als je gelooft dat je een wereldburger bent, ben je een burger van nergens.”
De neiging tot agressief nationalisme kwam vooral duidelijk naar voren in de Verenigde Staten, waar Donald Trump – te midden van de kreten ‘VS, VS’ van zijn fervente aanhangers – beloofde ‘Amerika weer groot te maken’ door een muur te bouwen om Mexicanen te blokkeren, van moslims naar de Verenigde Staten, en de uitbreiding van de Amerikaanse militaire macht. Na zijn verrassende verkiezingsoverwinning Trump vertelde een bijeenkomst in december 2016: “Er is geen mondiaal volkslied. Geen mondiale munt. Geen certificaat van wereldburgerschap. Wij beloven trouw aan één vlag en die vlag is de Amerikaanse vlag.” Na wild gejuich van de menigte voegde hij eraan toe: “Vanaf nu wordt het: America First. Oké? Amerika eerst. Wij gaan onszelf op de eerste plaats zetten."
Maar de nationalisten kregen in 2017 te maken met enkele grote tegenslagen. Bij de verkiezingen in maart in Nederland werd de xenofobe Partij voor de Vrijheid, hoewel ze door politieke experts een kans op de overwinning kreeg, degelijk verslagen. Ongeveer hetzelfde gebeurde in Frankrijk, waar in mei een politieke nieuwkomer, Emmanuel Macron, Marine Le Pen verslagen, de kandidaat van het extreemrechtse Front National, in een verkiezing voor het presidentschap met 2 stemmen tegen 1. Een maand later, binnen parlementaire verkiezingenDe nieuwe partij van Macron en haar bondgenoten wonnen 350 zetels in de 577 leden tellende Nationale Vergadering, terwijl het Front National er slechts negen won. Theresa May, die ervan overtuigd was dat haar nieuwe, harde standpunt over de Brexit en de verdeeldheid in de oppositiepartij Labour enorme winsten zou opleveren voor haar Conservatieve Partij, riep in juni op tot vervroegde verkiezingen. Maar tot grote schrik van de waarnemers verloren de Tories zetels en hun parlementaire meerderheid. Ondertussen veroorzaakte het beleid van Trump in de Verenigde Staten een enorme golf van publieke weerstand goedkeuring ratings de opiniepeilingen daalden naar niveaus die ongekend waren voor een nieuwe president, en dat deed hij ook gedwongen om Steve Bannon te zuiveren– de hoogste nationalistische ideoloog in zijn verkiezingscampagne en in zijn regering – van het Witte Huis.
Hoewel een verscheidenheid aan factoren heeft bijgedragen aan de nationalistische nederlagen, speelden wijdverbreide internationalistische opvattingen zeker een rol. Tijdens de presidentiële campagne van Macron viel hij herhaaldelijk het bekrompen nationalisme van het Front National aan, en projecteerde hij in plaats daarvan een internationalistische visie van een verenigd Europa met open grenzen. In Groot-Brittannië is er de fervente steun van May voor de Brexit averechts vooral onder het publiek internationaal georiënteerde jongeren.
Door de eeuwen heen zijn kosmopolitische waarden een sterke stroming geworden in de publieke opinie. Meestal zijn ze te herleiden Diogenes, een filosoof uit het klassieke Griekenland, die op de vraag waar hij vandaan kwam antwoordde: ‘Ik ben een wereldburger.’ Het idee kreeg steeds meer populariteit met de verspreiding van het Verlichtingsdenken. Tom Paine, die wordt beschouwd als een van Amerika's Founding Fathers, nam in zijn toespraak het thema van loyaliteit aan de hele mensheid op zich Rechten van de Mens (1791), waarin hij verkondigde: "Mijn land is de wereld." Soortgelijke gevoelens werden in latere jaren geuit door William Lloyd Garrison (“Mijn land is de wereld; mijn landgenoten zijn de hele mensheid”), Albert Einstein, en een groot aantal andere globalistische denkers. Nadat de Tweede Wereldoorlog het natiestatensysteem op de rand van de afgrond had gebracht, enorme sociale beweging ontwikkeld rond het idee van ‘Eén Wereld’, waarbij campagnes voor wereldburgerschap en mondiale federalistische organisaties over de hele wereld aanzienlijke populariteit verwerven. Hoewel de beweging met het uitbreken van de Koude Oorlog achteruitging, bleef haar kernaanname van het primaat van de wereldgemeenschap bestaan in de vorm van de Verenigde Naties en van wereldwijde campagnes voor vrede, mensenrechten en milieubescherming.
Als gevolg hiervan hebben opiniepeilingen, zelfs nu er de afgelopen jaren een nationalistische razernij is losgebarsten, een zeer sterke mate van steun gerapporteerd voor de antithese ervan: wereldburgerschap. Een peiling Uit een onderzoek van ruim 20,000 mensen in 18 landen, uitgevoerd door GlobeScan voor de BBC World Service van december 2015 tot en met april 2016, bleek dat 51 procent van de respondenten zichzelf meer als wereldburgers zag dan als burgers van hun eigen land. Dit was de eerste keer sinds de start van het volgen in 2001 dat een meerderheid er zo over dacht.
Zelfs in de Verenigde Staten, waar iets minder dan de helft van de respondenten zichzelf als wereldburgers identificeerde, trok de hypernationalistische campagne van Trump slechts 46 procent van de uitgebrachte stemmen voor de president, waardoor hij bijna drie miljoen stemmen minder kreeg dan zijn Democratische tegenstander had binnengehaald. Verder, opiniepeilingen voor en sinds de verkiezingen bleek dat de meeste Amerikanen zich verzetten tegen Trumps bekendste en meest fel gesteunde ‘America First’-programma – het bouwen van een grensmuur tussen de Verenigde Staten en Mexico. Als het om immigratievraagstukken ging, a Enquête van de Quinnipiac Universiteit Uit een analyse van begin februari 2017 bleek dat 51 procent van de Amerikaanse kiezers zich verzette tegen het besluit van Trump om het reizen naar de Verenigde Staten vanuit zeven overwegend islamitische landen op te schorten, 60 procent tegen het opschorten van alle vluchtelingenprogramma's en 70 procent tegen het voor onbepaalde tijd verbieden van Syrische vluchtelingen om naar de Verenigde Staten te emigreren. .
Over het geheel genomen zijn de meeste mensen over de hele wereld – inclusief de meeste mensen in de Verenigde Staten – dus geen ijverige nationalisten. In feite geven zij blijk van een opmerkelijk niveau van steun om de stap van de natiestaat naar wereldburgerschap te zetten.
Dr Lawrence Wittner, gesyndiceerd door PeaceVoice, is emeritus hoogleraar Geschiedenis aan SUNY/Albany en de auteur van De bom confronteren (Stanford University Press).
