Δελτίο Βερολίνου αρ. 134, 25 Σεπτεμβρίου 2017
Του Βίκτορ Γκρόσμαν
Βασικό αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών δεν είναι ότι η Άνγκελα Μέρκελ και το διπλό κόμμα της, η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) και η Βαυαρική CSU (Χριστιανοκοινωνική Ένωση), κατάφεραν να παραμείνουν στην κορυφή με τις περισσότερες ψήφους, αλλά ότι τσακώθηκαν, με η μεγαλύτερη απώλεια από την ίδρυσή τους.
Ένα δεύτερο βασικό αποτέλεσμα είναι ότι και οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) ξεγελάστηκαν, επίσης με τα χειρότερα αποτελέσματα από τον πόλεμο. Και δεδομένου ότι αυτοί οι τρεις είχαν παντρευτεί σε μια κυβέρνηση συνασπισμού τα τελευταία τέσσερα χρόνια, η κλοπή τους έδειξε ότι πολλοί ψηφοφόροι δεν ήταν οι χαρούμενοι, ικανοποιημένοι πολίτες που συχνά απεικονίζονται από την Εσύ-ποτέ-δεν-τόσο-καλό- Μέρκελ, αλλά ανησυχούν , ταραγμένη και θυμωμένη. Τόσο θυμωμένοι που απέρριψαν τα ηγετικά κόμματα του Κατεστημένου, αυτά που εκπροσωπούν και υπερασπίζονται το status quo.
Μια τρίτη βασική ιστορία, η πραγματικά ανησυχητική, είναι ότι το ένα όγδοο των ψηφοφόρων, σχεδόν το 13 τοις εκατό, εξέπνευσε την οργή του σε μια εξαιρετικά επικίνδυνη κατεύθυνση - για το νεαρό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), του οποίου οι ηγέτες είναι χαλαρά μοιρασμένοι μεταξύ της ακροδεξιάς. ρατσιστές και ακροδεξιοί ρατσιστές. Με περίπου 80 θορυβώδεις βουλευτές στη νέα Bundestag – την πρώτη τους σημαντική ανακάλυψη σε εθνικό επίπεδο – τα μέσα ενημέρωσης πρέπει τώρα να τους δώσουν πολύ περισσότερο χώρο από πριν για να εκπέμψουν το δηλητηριώδες μήνυμά τους (και τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης ήταν περισσότερο από γενναιόδωρα μαζί τους μέχρι τώρα).
Αυτός ο κίνδυνος είναι ο χειρότερος στη Σαξονία, το ισχυρότερο κρατίδιο της Ανατολικής Γερμανίας, που κυβερνάται από την ενοποίηση από ένα συντηρητικό CDU. Το AfD έχει φτάσει στην πρώτη θέση με 27%, κερδίζοντας οριακά το CDU κατά ένα δέκατο της ποσοστιαίας μονάδας, η πρώτη του νίκη σε οποιοδήποτε κράτος (η Αριστερά πήρε 16.1, το SPD μόνο 10.5% στη Σαξονία). Η εικόνα ήταν πάρα πολύ παρόμοια σε πολλές από τις ασυνήθιστες διακρίσεις στην Ανατολική Γερμανία και επίσης στο άλλοτε σοσιαλδημοκρατικό προπύργιο, την περιοχή Ρηνανίας-Ρουρ της Δυτικής Γερμανίας, όπου πολλές εργατικές τάξεις και ακόμη περισσότεροι άνεργοι έψαχναν για εχθρούς της το status quo – και επέλεξε το AfD. Οι άνδρες παντού περισσότερο από τις γυναίκες.
Είναι δύσκολο να αγνοήσεις τα βιβλία της ιστορίας. Το 1928 οι Ναζί έπαιρναν μόνο 2.6%, το 1930 αυτό αυξήθηκε στο 18.3%. Μέχρι το 1932 –σε μεγάλο βαθμό λόγω της Ύφεσης– είχαν γίνει το ισχυρότερο κόμμα με πολύ πάνω από 30%. Ο κόσμος ξέρει τι συνέβη τη χρονιά που ακολούθησε. Τα γεγονότα μπορούν να εξελιχθούν γρήγορα.
Οι Ναζί χτίστηκαν πάνω στη δυσαρέσκεια, τον θυμό και τον αντισημιτισμό, στρέφοντας την οργή των ανθρώπων εναντίον των Εβραίων αντί των πραγματικά ένοχων εκατομμυριούχων Krupps ή Deutsche Bank. Παρομοίως, το AfD στρέφει τώρα την οργή των ανθρώπων, αυτή τη φορά μόνο σπάνια εναντίον των Εβραίων αλλά μάλλον εναντίον των μουσουλμάνων, των «ισλαμιστών», των μεταναστών. Έχουν προσηλωθεί σε αυτούς τους «άλλους ανθρώπους» που δήθεν χαϊδεύονται σε βάρος των «καλών Γερμανών» εργαζομένων, και κατηγορούν την Άνγκελα Μέρκελ και τους εταίρους της στο συνασπισμό, τους Σοσιαλδημοκράτες – παρόλο που και οι δύο υποχωρούν βιαστικά σε αυτό το ζήτημα και προχωρώντας προς ολοένα και περισσότερους περιορισμούς και απελάσεις. Ποτέ όμως αρκετά γρήγορα για το AfD, που χρησιμοποιεί τις ίδιες τακτικές όπως τα προηγούμενα χρόνια, μέχρι στιγμής με παρόμοια επιτυχία. Πάνω από ένα εκατομμύριο ψηφοφόροι του CDU και σχεδόν μισό εκατομμύριο ψηφοφόροι του SPD άλλαξαν υποταγή την Κυριακή ψηφίζοντας υπέρ του AfD.
Υπάρχουν πολλοί παραλληλισμοί αλλού στην Ευρώπη, αλλά και σχεδόν σε κάθε ήπειρο. Οι επιλεγμένοι ένοχοι στις ΗΠΑ είναι παραδοσιακά Αφροαμερικανοί, αλλά μετά Λατίνοι και τώρα –όπως στην Ευρώπη– μουσουλμάνοι, «ισλαμιστές», μετανάστες. Οι προσπάθειες αντιμετώπισης τέτοιων τακτικών με αντεκστρατείες συναγερμού και μίσους κατά των Ρώσων, των Βορειοκορεατών ή των Ιρανών κάνουν το θέμα χειρότερο – και πολύ πιο επικίνδυνο, όταν πρόκειται για χώρες με τεράστια στρατιωτική ισχύ και ατομικά όπλα. Όμως οι ομοιότητες είναι τρομακτικές! Και στην Ευρώπη η Γερμανία, σε όλα τα όπλα εκτός από τα ατομικά, είναι η ισχυρότερη χώρα.
Δεν υπήρχαν άλλες, καλύτερες εναλλακτικές από το AfD για τους αντιπάλους της «παραμονής στην πορεία»; Οι Ελεύθεροι Δημοκράτες, ένα ευγενικό μάτσο με δεσμούς σχεδόν αποκλειστικά με μεγάλες επιχειρήσεις, μπόρεσαν να επιστρέψουν από την επαπειλούμενη κατάρρευση, με ικανοποιητικό ποσοστό 10.7%, αλλά όχι λόγω των ανούσιων συνθημάτων και του έξυπνου, χωρίς αρχές ηγέτη τους, αλλά επειδή δεν ήταν κόμμα στο κυβερνητικό κατεστημένο.
Ούτε οι Πράσινοι και η DIE LINKE (η Αριστερά). Σε αντίθεση με τα δύο κύρια κόμματα, και τα δύο βελτίωσαν τις ψήφους τους σε σχέση με αυτές του 2013 – αλλά μόνο κατά 0.5% για τους Πράσινους και 0.6% για την Αριστερά, καλύτερα από μια ήττα, αλλά και οι δύο μεγάλες απογοητεύσεις. Οι Πράσινοι, με την όλο και πιο ακμάζουσα, πνευματική και επαγγελματική τους τάση, δεν πρόσφεραν μεγάλη ρήξη με το κατεστημένο.
Η Αριστερά, παρά την αδιάκοπα κακή μεταχείριση των μέσων ενημέρωσης, θα έπρεπε να είχε ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Αντιτάχθηκε στον αντιλαϊκό εθνικό συνασπισμό και πήρε μάχες σε πολλά ζητήματα: αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από συγκρούσεις, απουσία όπλων σε περιοχές συγκρούσεων (ή οπουδήποτε), υψηλότερους κατώτατους μισθούς, προγενέστερες και ανθρώπινες συντάξεις, πραγματική φορολόγηση των εκατομμυριούχων και των δισεκατομμυριούχων που καταστρέφουν Οι Γερμανοί και ο κόσμος.
Έδωσε κάποιες καλές μάχες και, κάνοντας αυτό, ώθησε άλλα κόμματα προς κάποιες βελτιώσεις, από φόβο για τα κέρδη της Αριστεράς. Αλλά εντάχθηκε επίσης σε κυβερνήσεις συνασπισμού σε δύο ανατολικογερμανικά κρατίδια και στο Βερολίνο (ακόμη και επικεφαλής ενός από αυτά, στη Θουριγγία). Προσπάθησε σκληρά αν και μάταια να συμμετάσχει σε δύο άλλα. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις δάμαζε τις απαιτήσεις της, απέφευγε να κουνάει το σκάφος, τουλάχιστον υπερβολικά, γιατί αυτό θα μπορούσε να εμποδίσει τις ελπίδες για αξιοπρέπεια και ένα βήμα προς τα πάνω από την «ανυπάκουη» γωνία που συνήθως της αναλογούσε. Πολύ σπάνια έβρισκε ένα μονοπάτι μακριά από λεκτικές μάχες και στο δρόμο, υποστηρίζοντας δυνατά και επιθετικά απεργούς και ανθρώπους που απειλούνταν με μεγάλες απολύσεις ή εξώσεις από πλούσιους ευγενείς, με άλλα λόγια να εμπλακεί σε μια γνήσια αμφισβήτηση του άρρωστου status quo, ακόμη και να σπάσει κυβερνά τώρα και ξανά, όχι με άγρια επαναστατικά συνθήματα ή σπασμένα παράθυρα και καμμένους σκουπιδότοπους, αλλά με αυξανόμενη λαϊκή αντίσταση προσφέροντας αξιόπιστες προοπτικές για το μέλλον, κοντά και μακριά. Όπου αυτό έλειπε, ειδικά στην ανατολική Γερμανία, οι θυμωμένοι ή ανήσυχοι άνθρωποι το έβλεπαν επίσης ως μέρος του κατεστημένου και υπερασπιστή του status quo. Μερικές φορές, σε τοπικό, ακόμη και πολιτειακό επίπεδο, αυτό το γάντι ταιριάζει πολύ καλά. Η σχεδόν παντελής έλλειψη υποψηφίων από την εργατική τάξη έπαιξε ρόλο. Ένα τέτοιο πρόγραμμα δράσης θα φαινόταν η μόνη γνήσια απάντηση στους απειλητικούς ρατσιστές και φασίστες. Προς τιμήν της, αντιτάχθηκε στο μίσος των μεταναστών, παρόλο που αυτό στοίχισε σε πολλούς ψηφοφόρους που κάποτε διαμαρτυρήθηκαν. 400,000 μεταπήδησαν από την Αριστερά στο AfD.
Μια παρηγοριά? στο Βερολίνο, όπου ανήκει στην τοπική κυβέρνηση συνασπισμού, η Αριστερά τα πήγε καλά, ειδικά στο Ανατολικό Βερολίνο, επανεκλέγοντας τέσσερις υποψηφίους άμεσα και πλησιάζοντας περισσότερο από ποτέ σε δύο άλλους δήμους, ενώ οι μαχητικές αριστερές ομάδες στο Δυτικό Βερολίνο κέρδισαν περισσότερα από ό,τι σε παλαιότερες Προπύργια του Ανατολικού Βερολίνου.
Σε εθνικό επίπεδο ενδέχεται να υπάρχουν δραματικές εξελίξεις. Εφόσον το SPD αρνείται να ανανεώσει τον δυσαρεστημένο συνασπισμό του με το διπλό κόμμα της Μέρκελ, θα αναγκαστεί, να κερδίσει την πλειοψηφία των εδρών στην Bundestag, να συμμετάσχει τόσο με το μεγάλο επιχειρηματικό FDP όσο και με τους διχασμένους, αμφιταλαντευόμενους Πράσινους. Και οι δύο αντιπαθούν ο ένας τον άλλον εγκάρδια, ενώ πολλοί Πράσινοι της βάσης αντιτίθενται σε μια συμφωνία είτε με τη Μέρκελ είτε με το εξίσου δεξιό FDP. Μπορούν αυτά τα τρία να ενωθούν και να σχηματίσουν έναν λεγόμενο «συνασπισμό της Τζαμάικα» - με βάση τα χρώματα της σημαίας αυτής της χώρας, το μαύρο (CDU-CSU), το κίτρινο (FDP) και το Πράσινο; Αν όχι, τότε τι; Δεδομένου ότι κανείς δεν θα συμμετάσχει στο ακροδεξιό AfD – όχι ακόμα, ούτως ή άλλως – καμία λύση δεν είναι ορατή, ή ίσως πιθανή.
Το κύριο ερώτημα, πάνω απ' όλα, είναι πολύ σαφές. Θα είναι δυνατόν να απωθηθεί η απειλή ενός πάρτι γεμάτο με ηχώ ενός φρικιαστικού παρελθόντος και γεμάτο από θαυμαστές του, που θέλουν όλο και πιο ανοιχτά να το μετενσαρκώσουν και είναι έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν κάθε μέθοδο για να πραγματοποιήσουν τα εφιαλτικά τους όνειρα. Και μπορούν, ως μέρος της ήττας αυτής της απειλής, να απωθηθούν τέτοιοι διαφαινόμενοι κίνδυνοι για την παγκόσμια ειρήνη;
