W tej niemieckojęzycznej adaptacji powieści z pierwszej wojny światowej nastoletni chłopcy szybko wpadają w trudy wojny w okopach. Zdjęcie: Netflix
Przez Petera Bradshawa, The Guardian, Październik 14, 2022
Eantywojenny klasyk bogatej Marii Remarque doczekał się pierwszej niemieckojęzycznej adaptacji na ekran, po wersjach hollywoodzkich lub 1930 i 1979; to mocny, wymowny, sumienny i pełen pasji film reżysera i współscenarzysty Edwarda Bergera. Nowicjusz Felix Kammerer gra Paula, niemieckiego nastoletniego chłopca, który pod koniec pierwszej wojny światowej łączy się z kolegami ze szkoły w naiwnym patriotycznym zapału, z niecierpliwością oczekując łatwego, zarozumiałego marszu do Paryża. Zamiast tego znajduje się w koszmarze rozlewu krwi i chaosu.
Dla pokoleń brytyjskich czytelników opowieść ta stanowiła symetryczne uzupełnienie podobnej agonii za liniami Aliantów, książka czytana w parze z, powiedzmy, poezją Wilfreda Owena. To właśnie ta intertekstualna, lustrzana kombinacja w pewien sposób ustanowiła wymiar absurdalnego szaleństwa, na którym miały się oprzeć późniejsze dzieła antywojenne, takie jak Paragraf 22. Oryginalny niemiecki tytuł, Im Westen Nichts Neues („Na zachodzie nic nowego”), znakomicie oddany jako „wszystko cicho na froncie zachodnim” w 1929 roku przez australijskiego tłumacza Arthura Wheena, jest frazą z rzeczywistego raportu wojskowego, obdarzonego okropnym ironia. Front zachodni jest cichy tylko dla zmarłych.
Młody Paul jest Znanym Żołnierzem tego filmu, symbolem zrujnowanej niewinności, jego świeżość na twarzy jest zamknięta w krwawo-błotnej masce grozy. Pogrąża się w męce statycznych działań wojennych w okopach, tym bardziej bezowocnych, że dzieje się to pod koniec wojny, a zastraszeni niemieccy przedstawiciele przybywają, by podpisać kapitulację we francuskim wagonie kolejowym w Compiègne. Daniel Brühl gra cywilnego polityka Magnusa Erzbergera, który przewodził niemieckiej delegacji; Thibault de Montalembert występuje w roli marszałka Focha, z pogardą odrzucając wszelkie ustępstwa na rzecz Niemców w celu zachowania twarzy. Historia ma osiągnąć punkt kulminacyjny mdłości po podpisaniu, kiedy rozwścieczony niemiecki generał oświadcza swoim wyczerpanym i straumatyzowanym żołnierzom, że mają czas na ostatnią bitwę o uratowanie honoru ojczyzny przed godziną 11 godzina zawieszenia broni.
Towarzyszami Paula są Müller (Moritz Klaus), Kropp (Aaron Hilmer), Tjaden (Edin Hasanović) i co najważniejsze starszy i bardziej zatroskany zawodowy żołnierz Katczinsky, czyli „Kat” – wspaniały występ Albrechta Schucha. Kat ma być postacią starszego brata chłopców, a może nawet postacią ojca, a nawet postacią ich własnej alternatywy, z bardziej ochronnym rozczarowaniem. Napad Paula i Kat na francuską farmę po jedzenie staje się głośnym kaprysem; później siedzą razem na kłodzie nad wykopem latryny (cecha pierwszej wojny światowej, która pojawia się również w książce Petera Jacksona). Oni nie dorastają) i niepiśmienna Kat prosi Paula, aby przeczytał mu na głos list od żony, w którym boleśnie ujawnia się prywatna rodzinna tragedia.
All Quiet na froncie zachodnim to poważna, poważna praca, działająca z pośpiechem i skupieniem, ze scenami bitewnymi, których cyfrowe wymysły są fachowo wkomponowane w akcję. Nigdy nie zaniedbuje oddawania sprawiedliwości swojemu tematowi, choć być może jest świadomy swojego własnego klasycznego statusu. Być może nic w nim nie pasuje do dreszczyku brutalnego otwarcia machiny wojennej: żołnierz zostaje zabity, a jego mundur jest zdejmowany z jego ciała, prany i naprawiany wraz z innymi, a następnie wysyłany do surowego rekruta Paula z trumną. Plakietka z imieniem przypadkowo zostawiona na kołnierzu, ku oszołomieniu Paula. („Po prostu za mały dla tego faceta – to się zdarza cały czas!” – tłumaczy pośpiesznie kwatermistrz, zrywając etykietę.) Cały dramat jest doprawiony tym ponurym przeczuciem śmierci.
Wszystko cicho na froncie zachodnim ukaże się 14 października w kinach, a 28 października na Netflix.
