door Michelle Shephard, 19 november 2017
Van De Toronto Star
Dit zijn de harde feiten, en de enige simpele, over de situatie in Jemen: het land heeft te maken gehad met de ergste cholera-uitbraak in de moderne geschiedenis en de mensen hebben geen toegang tot voedsel.
Cholera wordt verspreid door vervuild water, en dat is nu het enige dat in veel delen van het land beschikbaar is. Meer dan 2,000 zijn omgekomen. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat er tegen het einde van het jaar een miljoen gevallen zullen zijn.
Het gebrek aan voedsel is nu endemisch. De voedselprijzen zijn enorm gestegen, de economie is ingestort en overheidsmedewerkers zijn al bijna een jaar niet betaald, waardoor meer dan 20 miljoen Jemenieten, of ongeveer 70 procent van de bevolking, afhankelijk zijn van hulp.
Deze maand verhinderde een door Saoedi-Arabië geleide militaire coalitie dat het grootste deel van die hulp het land binnenkwam door luchthavens, havens en grenzen te blokkeren. Ogenschijnlijk was de blokkade bedoeld om de verzending van wapens te stoppen. Maar illegale smokkelroutes zorgen voor de aanvoer van wapens, en het zijn voedsel, medicijnen en brandstof die tegengehouden worden.
Dat hebben de hoofden van drie VN-agentschappen - het Wereldvoedselprogramma, UNICEF en de Wereldgezondheidsorganisatie - bekendgemaakt donderdag een gezamenlijke verklaring zeggen dat zeven miljoen Jemenieten, voornamelijk kinderen, op de rand van hongersnood staan.
Kinderen die van de honger sterven, huilen niet; ze zijn zo zwak dat ze stilletjes wegglippen, hun dood vaak onopgemerkt in ziekenhuizen die overweldigd zijn door patiënten.
Dat is ook een passende omschrijving voor de langzame ondergang van Jemen.
"Het gaat niet om ons - we hebben niet de macht om deze oorlog te stoppen", zegt Sadeq Al-Ameen, een hulpverlener in de Jemenitische hoofdstad, over de oorlogsmoe bevolking en de uitgeputte hulpverleners in de frontlinie.
“Zelfs als de internationale gemeenschap … miljoenen dollars ter beschikking stelt”, zegt Al-Ameen, “zal Jemen zich niet herstellen tenzij de oorlog stopt.”
En er zijn er die niet willen dat het stopt.
Jemen simpelweg omschrijven als een oorlog bij volmacht tussen Saoedi-Arabië en Iran is te gemakkelijk en niet helemaal juist.
"We zijn op zoek naar dit eenvoudige, overkoepelende verhaal en dit idee van een proxy-oorlog is iets dat mensen kunnen begrijpen - groep X steunt deze jongens en groep Y steunt deze jongens", zegt Peter Salisbury, auteur van een aanstaande Chatham House-paper over de oorlogseconomie van Jemen.
"De realiteit is dat je een groot aantal verschillende groepen hebt, elk met verschillende agenda's die op de grond tegen elkaar werken en vechten."
Deze huidige crisis begon eind 2014, toen Houthi-rebellen de controle over de hoofdstad overnamen van de regering van Abd-Rabbu Mansour Hadi. Hadi was aan de macht na de protesten van de "Arabische Lente" in 2011 en 2012, waarbij president Ali Abdullah Saleh na drie decennia autocratisch bewind werd afgezet.
De Houthi's, een sjiitische islamgroep behorende tot de Zaydi-sekte, begonnen 13 jaar geleden in de noordelijke provincie Saada als een theologische beweging. (De groep is vernoemd naar de oprichter van de beweging, Hussein al-Houthi.) Saleh zag de Houthi's als een uitdaging voor zijn heerschappij en ze kregen te maken met meedogenloos militair en economisch hardhandig optreden.
De snelheid waarmee ze drie jaar geleden de hoofdstad overnamen, verbaasde veel analisten. Begin 2015 was Hadi naar Saoedi-Arabië gevlucht en hadden de Houthi's de controle over de belangrijkste ministeries en bleven ze de macht vergaren.
In een ironische alliantie van gemak bundelden ze hun krachten met Saleh en degenen van zijn afgezette regering die nog steeds aan de macht waren, tegen Hadi's door Saoedi-Arabië gesteunde troepen.
"Ze zijn gegaan van letterlijk 25 mannen in de bergen 13 jaar geleden naar duizenden, zo niet tienduizenden mannen die op de grond opereren en al deze middelen beheersen", zegt Salisbury. "Ze krijgen te horen dat je op een achterstand staat en dat het tijd is om op te geven, wat volgens mij, als je naar hun geschiedenis en hun traject kijkt, gewoon niet klopt."
Het conflict heeft naar schatting 10,000 mensen het leven gekost.
De aanval van Saoedi-Arabië op de Houthi's is meedogenloos geweest - grotendeels gevoed door de angst voor de alliantie van Iran met de Houthi's en het vooruitzicht op grotere Iraanse invloed in de regio.
Maar vrede brengen in Jemen gaat verder dan het navigeren door deze Saoedi-Iraanse kloof, zegt Salisbury. Het gaat erom niet alleen de heerschappij van de Houthi's te begrijpen, maar ook de algemene oorlogseconomie en om hulp te bieden aan degenen die van het conflict hebben geprofiteerd.
"Veel verschillende groepen beheersen veel verschillende delen van het land en die controle stelt hen in staat om handel te belasten", zegt hij. "We komen terecht in een situatie waarin het zelfvoorzienend wordt, waar jongens die de wapens hebben opgenomen, misschien om ideologische redenen, misschien voor lokale politiek, nu geld en macht hebben die ze voor de oorlog niet hadden... Er wordt niet tegen ze gepraat, dus welke reden hebben ze om hun wapens en nieuwe middelen en macht op te geven?"
De Toronto-auteur en professor Kamal Al-Solaylee, die een memoires schreef over opgroeien in Sanaa en Aden, zegt dat empathische vermoeidheid een andere factor is die bijdraagt aan de ellende in Jemen.
“Ik denk echt dat Syrië de middelen heeft uitgeput, zowel persoonlijk als gouvernementeel. Het verbaast me niet gezien de omvang van de oorlog daar', zegt hij. “Maar ik denk ook dat als Jemen Syrië zou voorgaan, er niets zou veranderen. Jemen is gewoon niet een land waar westerse landen en volkeren aan denken – nauwelijks op hun radar.”
Salisbury is het ermee eens dat wat er in Jemen gebeurt, niet dezelfde aandacht krijgt als militaire acties elders.
"De les die de Saoedi's hebben geleerd, is dat ze met veel wegkomen als het om Jemen gaat", zegt hij aan de telefoon vanuit Londen. "Ze kunnen echt dingen doen die, als een ander land het in een andere context zou doen, internationale verontwaardiging zou veroorzaken, er actie zou komen op het niveau van de Veiligheidsraad, maar in dit geval gebeurt dat gewoon niet vanwege de waarde die westerse en andere staten hechten aan hun relatie met Saoedi-Arabië."
Hulporganisaties waarschuwen dat Jemen de ergste humanitaire crisis in decennia zal worden. Vrijdag kwamen drie Jemenitische steden zonder schoon water te zitten vanwege de Saoedische blokkade van brandstof die nodig is voor pompen en sanitaire voorzieningen, zei het Internationale Comité van het Rode Kruis (ICRC).
De cholera-epidemie heeft de Haïtiaanse ramp van 2010-2017 overtroffen en is de grootste sinds het begin van de moderne registratie in 1949, meldde de Guardian.
Al Ameen, die zichzelf beschouwt als een deel van de gelukkige minderheid die nog steeds wordt betaald voor zijn werk in Sanaa, begrijpt de ogenschijnlijk onhandelbare politieke situatie, maar het enige dat hij ziet in de frontlinie van de crisis zijn de burgerslachtoffers.
"Het is zo pijnlijk om hopeloze gezinnen te zien", zegt hij deze week in een telefonisch interview vanuit Sanaa. 'Ik heb er een paar ontmoet die allemaal besmet zijn met cholera of andere ziekten. Kun je je een vader voorstellen, wiens acht kinderen besmet zijn en hij is zo arm?”
Al Ameen zegt dat medisch personeel dat in openbare ziekenhuizen werkt, maandenlang onbetaald heeft gewerkt, uit plichtsbesef, maar begint te vrezen voor hun eigen gezin en welzijn.
"Mensen zijn erg pessimistisch", zegt Al Ameen over de stemming in Jemen. "Ik denk dat we langzaam zullen worden verwaarloosd door de internationale gemeenschap en de wereld."
