By Internationale campagne om kernwapens af te schaffen (ICAN)
De Verenigde Naties hebben vandaag een mijlpaal aangenomen resolutie om in 2017 onderhandelingen te starten over een verdrag dat kernwapens verbiedt. Dit historische besluit luidt het einde in van twee decennia van verlamming in de multilaterale nucleaire ontwapeningsinspanningen.
Tijdens een bijeenkomst van de Eerste Commissie van de Algemene Vergadering van de VN, die zich bezighoudt met ontwapening en internationale veiligheidskwesties, stemden 123 landen vóór de resolutie, terwijl 38 landen tegen en 16 zich onthielden.
De resolutie zal een VN-conferentie opzetten die in maart volgend jaar begint, open voor alle lidstaten, om te onderhandelen over een “juridisch bindend instrument om kernwapens te verbieden, dat moet leiden tot de totale eliminatie ervan”. De onderhandelingen zullen in juni en juli worden voortgezet.
De Internationale Campagne voor de Afschaffing van Kernwapens (ICAN), een coalitie van het maatschappelijk middenveld die actief is in honderd landen, noemde de aanneming van de resolutie een grote stap voorwaarts en markeerde een fundamentele verandering in de manier waarop de wereld deze grootste dreiging aanpakt.
“Zeven decennia lang heeft de VN gewaarschuwd voor de gevaren van kernwapens, en mensen over de hele wereld hebben campagne gevoerd voor de afschaffing ervan. Vandaag heeft de meerderheid van de staten eindelijk besloten deze wapens te verbieden”, zegt Beatrice Fihn, uitvoerend directeur van ICAN.
Ondanks pogingen van een aantal kernwapenstaten werd de resolutie met een aardverschuiving aangenomen. In totaal waren 57 landen medesponsors, waarbij Oostenrijk, Brazilië, Ierland, Mexico, Nigeria en Zuid-Afrika het voortouw namen bij het opstellen van de resolutie.
De VN-stemming kwam slechts enkele uren nadat het Europees Parlement zijn eigen stemming had aangenomen resolutie over dit onderwerp – 415 vóór en 124 tegen, met 74 onthoudingen – nodigt hij de lidstaten van de Europese Unie uit om “constructief deel te nemen” aan de onderhandelingen van volgend jaar.
Kernwapens blijven de enige massavernietigingswapens die nog niet op alomvattende en universele wijze verboden zijn, ondanks hun goed gedocumenteerde catastrofale humanitaire en ecologische gevolgen.
“Een verdrag dat kernwapens verbiedt zou de mondiale norm tegen het gebruik en bezit van deze wapens versterken, grote mazen in het bestaande internationale wettelijke regime dichten en langverwachte actie op het gebied van ontwapening stimuleren”, aldus Fihn.
“De stemming van vandaag laat heel duidelijk zien dat een meerderheid van de landen in de wereld het verbod op kernwapens als noodzakelijk, haalbaar en dringend beschouwt. Ze beschouwen het als de meest haalbare optie om echte vooruitgang te boeken op het gebied van ontwapening”, zei ze.
Biologische wapens, chemische wapens, antipersoneelmijnen en clustermunitie zijn allemaal expliciet verboden onder het internationaal recht. Maar er bestaan momenteel slechts gedeeltelijke verboden op kernwapens.
Nucleaire ontwapening staat sinds de oprichting van de organisatie in 1945 hoog op de VN-agenda. De inspanningen om dit doel te bereiken zijn de afgelopen jaren tot stilstand gekomen, waarbij kernwapenlanden zwaar hebben geïnvesteerd in de modernisering van hun nucleaire strijdkrachten.
Twintig jaar zijn verstreken sinds voor het laatst werd onderhandeld over een multilateraal instrument voor nucleaire ontwapening: het Alomvattend Kernstopverdrag uit 1996, dat nog niet in juridische kracht is getreden vanwege de tegenstand van een handvol landen.
De resolutie van vandaag, bekend als L.41, handelt op basis van de belangrijkste aanbeveling van een VN werkgroep over nucleaire ontwapening die dit jaar in Genève bijeenkwam om de waarde van verschillende voorstellen voor het bereiken van een kernwapenvrije wereld te beoordelen.
Het volgt ook op drie grote intergouvernementele conferenties waarin de humanitaire impact van kernwapens werd onderzocht, die in 2013 en 2014 in Noorwegen, Mexico en Oostenrijk werden gehouden. Deze bijeenkomsten hielpen het debat over kernwapens te herformuleren en zich te concentreren op de schade die dergelijke wapens aan mensen toebrengen.
De conferenties stelden ook niet-nucleair bewapende landen in staat een assertievere rol te spelen op het gebied van ontwapening. Op de derde en laatste conferentie, die in december 2014 in Wenen plaatsvond, hadden de meeste regeringen hun wens kenbaar gemaakt om kernwapens te verbieden.
Na de conferentie van Wenen speelde ICAN een belangrijke rol bij het verwerven van steun voor een diplomatieke belofte van 127 landen, bekend als de humanitaire belofte, waarbij regeringen worden verplicht samen te werken bij inspanningen “om kernwapens te stigmatiseren, te verbieden en te elimineren”.
Gedurende dit hele proces hebben slachtoffers en overlevenden van kernwapenontploffingen, inclusief kernproeven, actief bijgedragen. Setsuko Thurlow, een overlevende van de bomaanslag op Hiroshima en een ICAN-aanhanger, is een vooraanstaand voorstander van een verbod.
“Dit is werkelijk een historisch moment voor de hele wereld”, zei ze na de stemming van vandaag. “Voor degenen onder ons die de atoombomaanslagen op Hiroshima en Nagasaki hebben overleefd, is dit een zeer vreugdevolle gebeurtenis. We hebben zo lang gewacht op deze dag.”
“Kernwapens zijn absoluut weerzinwekkend. Alle landen zouden volgend jaar moeten deelnemen aan de onderhandelingen om deze landen te verbieden. Ik hoop er zelf bij te zijn om de afgevaardigden te herinneren aan het onuitsprekelijke lijden dat kernwapens veroorzaken. Het is allemaal onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat dergelijk lijden nooit meer voorkomt.”
Er zijn er nog meer dan 15,000 kernwapens in de wereld van vandaag, meestal in de arsenalen van slechts twee landen: de Verenigde Staten en Rusland. Zeven andere landen beschikken over kernwapens: Groot-Brittannië, Frankrijk, China, Israël, India, Pakistan en Noord-Korea.
De meeste van de negen kernwapenlanden stemden tegen de VN-resolutie. Veel van hun bondgenoten, waaronder die in Europa die kernwapens op hun grondgebied herbergen als onderdeel van een NAVO-overeenkomst, hebben de resolutie ook niet gesteund.
Maar de landen van Afrika, Latijns-Amerika, het Caribisch gebied, Zuidoost-Azië en de Stille Oceaan hebben met overweldigende meerderheid vóór de resolutie gestemd en zullen waarschijnlijk belangrijke spelers worden op de onderhandelingsconferentie in New York volgend jaar.
Maandag 15 winnaars van de Nobelprijs voor de Vrede aangedrongen landen om de onderhandelingen te steunen en deze “tot een tijdige en succesvolle afronding te brengen, zodat we snel voortgang kunnen boeken in de richting van de uiteindelijke uitbanning van deze existentiële bedreiging voor de mensheid”.
Het Internationale Comité van het Rode Kruis heeft dat ook gedaan beroep aan regeringen om dit proces te ondersteunen, waarbij op 12 oktober werd verklaard dat de internationale gemeenschap een “unieke kans” heeft om een verbod te bewerkstelligen op het “meest destructieve wapen ooit uitgevonden”.
“Dit verdrag zal kernwapens niet van de ene op de andere dag elimineren”, concludeerde Fihn. “Maar het zal een krachtige nieuwe internationale juridische standaard vestigen, die kernwapens stigmatiseert en landen dwingt dringend actie te ondernemen op het gebied van ontwapening.”
In het bijzonder zal het verdrag grote druk uitoefenen op landen die bescherming claimen tegen de kernwapens van hun bondgenoten om deze praktijk te beëindigen, wat op zijn beurt druk zal creëren voor ontwapeningsacties door de kernwapenlanden.
