By William M. Timpson, PhD (Onderwijspsychologie) en Selden Spencer, arts (neurologie)
Aangepast van William Timpson (2002) Vrede onderwijzen en leren (Madison, WI: Atwood)
Hoe leer je in tijden van oorlog en militaire represailles over vrede? Hoe helpen we jonge mensen hun eigen woede en agressiviteit te beheersen wanneer geweld zo wijdverspreid is in hun leven, op school en op straat, in het nieuws, op televisie, in films en in de teksten van sommige van hun muziek? Als herinneringen aan aanslagen rauw zijn en oproepen tot vergelding schril worden, hoe kunnen een opvoeder en een neuroloog - of iemand in een leidende rol die zich inzet voor de idealen van een duurzame vrede - een zinvolle dialoog openen over alternatieven voor geweld?
Want in de kern vereist democratie conversatie en compromissen. Dictators regeren zonder twijfel, hun zwakheden worden beschermd door brute kracht, vriendjespolitiek, terreur en dergelijke. In een zoektocht naar vrede hebben we echter veel helden waarop we een beroep kunnen doen voor inspiratie en begeleiding. Sommigen als Gandhi, Martin Luther King Jr., Thich Nhat Hanh, Elise Boulding en Nelson Mandela zijn bekend. Anderen zijn minder openbaar, maar komen uit gemeenschappen zoals de Quaker Society of Friends, de Mennonieten en de Bahai's, en delen een religieus kerngeloof in vrede en geweldloosheid. Sommigen, zoals Dorothy Day, wijdden hun kerkwerk aan sociale rechtvaardigheid, honger en de armen. En dan is er de wereld van de neurowetenschappen en wat we daarvan kunnen leren over duurzame vredesopbouw.
Hier biedt Selden Spencer deze inleidende gedachten: Het definiëren van vrede vanuit een sociaal/groepsperspectief is ontmoedigend, vooral door een neurobiologisch prisma. Misschien is het gemakkelijker om je op het individu te concentreren, want we weten dat individuele vrede van invloed kan zijn op maatschappelijk gedrag. Hier kunnen we wijzen op gedragingen die bevorderlijk zijn voor iedereen die vrede wil hebben. Meditatie is bijvoorbeeld bestudeerd en de neurobiologische onderbouwing ervan is bekend. Het is al eeuwenlang een manier voor mensen om vrede te vinden.
Hier zullen we echter betogen dat individuele vrede in de kern een zorgvuldig evenwicht is tussen beloning en schaamte. We kunnen dit zien wanneer individuen in een evenwichtssituatie verkeren en noch in een meedogenloze zoektocht en opoffering voor beloning, noch in de wanhoop van falen en schaamte. Als dit in balans is, kan er innerlijke rust ontstaan.
Deze bifasische formule is het zenuwstelsel niet vreemd. Zelfs biologische fenomenen zoals slaap kunnen worden gereduceerd tot een aan/uit-circuit. Er zijn hier eindeloze inputs, zowel snel als langzaam, metabolisch en neuronaal, maar uiteindelijk wordt slaap aangedreven door de ventrolaterale preoptische nucleus (vlPo). Misschien wel het meest invloedrijk zijn de orexine-inputs van de laterale hypothalamus.
Zo kunnen we ook veronderstellen dat de balans tussen beloning en schaamte wordt gemedieerd door dopamine zoals uitgedrukt door de ventrale tegmentale kern en dat dit de staat van innerlijke vrede van een individu zal bepalen. Het is duidelijk dat dit gevoel van vrede voor elke persoon anders zal zijn. Een krijger die is gegeven en getraind in geweld zal een andere beloning/schaamte-balans hebben en zal anders zijn dan een afgezonderde monnik.
Het is te hopen dat de erkenning van dit universele circuit ons kan helpen de aard van vrede op individueel niveau beter te begrijpen. Het is duidelijk dat de mate waarin het individu is gecoördineerd met de groep, zowel de invloed van dat individu op de groep als de invloed van de groep op het individu zal dicteren. Percepties van individuele of groepsoverleving zullen dan helpen vrede te definiëren.
Percepties van onrechtvaardigheid kunnen de innerlijke vrede en het onderliggende evenwicht tussen beloning en schaamte verstoren. Zo worden rechtvaardigheidsvragen op de een of andere manier ontwrichtend voor beloning en schaamte. Het afslachten van bevers of Paiutes zal pas stoppen als de schaamte de waargenomen beloningen afzwakt. Innerlijke vrede lost op in deze strijd. Het begint bij het individu en gaat verder naar de groep via de eerder genoemde complexe dynamiek.
***
Andere boeken over vredesopbouw en verzoening beschikbaar als pdf (“e-book) bestanden:
Timpson, W., E. Brantmeier, N. Kees, T. Cavanagh, C. McGlynn en E. Ndura-Ouédraogo (2009) 147 praktische tips om vrede en verzoening te onderwijzen. Madison, WI: Atwood.
Timpson, W. en DK Holman, Eds. (2014) Controversiële casestudy's voor lesgeven over duurzaamheid, conflicten en diversiteit. Madison, WI: Atwood.
Timpson, W., E. Brantmeier, N. Kees, T. Cavanagh, C. McGlynn en E. Ndura-Ouédraogo (2009) 147 praktische tips om vrede en verzoening te onderwijzen. Madison, WI: Atwood.
