Het opheffen van de NAVO zou het alternatief zijn
Op 4 en 5 september vond in de anders zo vredige kleine stad Newport in Wales de laatste NAVO-top plaats, meer dan twee jaar na de laatste top in mei 2012 in Chicago.
Opnieuw zagen we dezelfde beelden: uitgestrekte gebieden afgesloten, no-traffic en no-fly zones, scholen en winkels die gedwongen moesten sluiten. Veilig afgeschermd in hun 5-sterren Celtic Manor Hotel-resort, hielden de 'oude en nieuwe krijgers' hun vergaderingen in een omgeving ver verwijderd van de leef- en werkrealiteit van de inwoners van de regio - en ook ver verwijderd van protesten. Sterker nog, de realiteit was beter te omschrijven als een “noodtoestand”, waarbij veiligheidsmaatregelen zo’n 70 miljoen euro kosten.
Ondanks de bekende taferelen waren er eigenlijk nieuwe aspecten te begroeten. De lokale bevolking stond duidelijk sympathiek tegenover de aanleiding van de protesten. Een van de belangrijkste slogans kreeg bijzondere steun – “Welzijn in plaats van oorlogvoering” – omdat het sterk aansluit bij de wensen van velen in een regio die gekenmerkt wordt door werkloosheid en gebrek aan toekomstperspectieven.
Een ander ongebruikelijk en opmerkelijk aspect was het betrokken, meewerkende en niet-agressieve optreden van de politie. Zonder tekenen van spanning en in feite met een vriendelijke benadering, begeleidden ze een protest tot aan het conferentiehotel en hielpen ze het mogelijk te maken dat een delegatie van demonstranten een groot pakket protestnota's aan de "NAVO-bureaucraten" overhandigde .
Agenda van de NAVO-Top
Volgens de uitnodigingsbrief van de vertrekkende secretaris-generaal van de NAVO, Rasmussen, waren de volgende onderwerpen prioriteit tijdens de besprekingen:
- de situatie in Afghanistan na het einde van het ISAF-mandaat en de voortdurende steun van de NAVO voor de ontwikkelingen in het land
- de toekomstige rol en missie van de NAVO
- de crisis in Oekraïne en de relatie met Rusland
- de huidige situatie in Irak.
De crisis in en rond Oekraïne, die beter omschreven kan worden als het afronden van de details van een nieuwe ramkoers met Rusland, was het duidelijke aandachtspunt geworden in de aanloop naar de top, aangezien de NAVO dit ziet als een kans om haar voortbestaan en een “leidende rol” hervatten. Een debat over de strategieën en de betrekkingen met Rusland, inclusief de hele kwestie van "slimme defensie", mondde uit in een debat over de gevolgen die uit de crisis in Oekraïne kunnen worden getrokken.
Oost-Europa, Oekraïne en Rusland
Dit leidde tijdens de top tot de goedkeuring van een actieplan om de veiligheid in verband met de crisis in Oekraïne te vergroten. Er zal een Oost-Europese "zeer hoge paraatheidsmacht" of "speerpunt" van zo'n 3-5,000 troepen worden gevormd, die binnen enkele dagen inzetbaar zal zijn. Als Groot-Brittannië en Polen hun zin krijgen, zal het hoofdkwartier van de troepenmacht in Szczecin, Polen zijn. Zoals de vertrekkende secretaris-generaal van de NAVO, Rasmussen, het verwoordde: “En het stuurt een duidelijke boodschap naar elke potentiële agressor: als je er zelfs maar aan denkt om één bondgenoot aan te vallen, sta je oog in oog met de hele alliantie."
De strijdkrachten zullen verschillende bases hebben, waaronder enkele in de Baltische staten, met permanente detachementen van 300 tot 600 soldaten. Dit is ongetwijfeld een schending van de Stichtingsakte inzake wederzijdse betrekkingen, samenwerking en veiligheid die de NAVO en Rusland in 1997 hebben ondertekend.
Volgens Rasmussen is de crisis in Oekraïne een "cruciaal punt" in de geschiedenis van de NAVO, die inmiddels 65 jaar oud is. “Terwijl we ons de verwoesting van de Eerste Wereldoorlog herinneren, worden onze vrede en veiligheid opnieuw op de proef gesteld, nu door de Russische agressie tegen Oekraïne."... “En het misdadig neerhalen van vlucht MH17 heeft duidelijk gemaakt dat een conflict in een deel van Europa tragische gevolgen kan hebben over de hele wereld."
Sommige NAVO-landen, met name nieuwe leden uit Oost-Europa, pleitten ervoor om het oprichtingsverdrag tussen de NAVO en Rusland uit 1997 te annuleren omdat Rusland het had geschonden. Dit werd afgewezen door andere leden.
Het VK en de VS willen honderden soldaten stationeren in Oost-Europa. Nog voor de top, de Britten Times meldde dat troepen en pantserdivisies het komende jaar “regelmatig” voor oefeningen naar Polen en de Baltische staten zullen worden gestuurd. Oekraïne. Het actieplan waartoe werd besloten, voorziet in meer gevechtsoefeningen in verschillende landen en in de oprichting van nieuwe permanente militaire bases in Oost-Europa. Deze manoeuvres zullen het "speerpunt" van de alliantie (Rasmussen) voorbereiden op zijn nieuwe taken. De volgende "snelle drietand" staat gepland September 15-26, 2014, in het westelijke deel van Oekraïne. Deelnemers zijn NAVO-landen, Oekraïne, Moldavië en Georgië. De bases die nodig zijn voor het actieplan zullen waarschijnlijk in de drie Baltische landen, Polen en Roemenië, liggen.
Oekraïne, wiens president Poroshenko deelnam aan een deel van de top, zal ook verdere steun krijgen om zijn leger te moderniseren met betrekking tot logistiek en zijn commandostructuur. Beslissingen over ondersteuning in de vorm van directe wapenleveranties werden overgelaten aan individuele NAVO-leden.
Ook de opbouw van een “raketafweersysteem” zal worden voortgezet.
Meer geld voor bewapening
Het uitvoeren van deze plannen kost geld. In de aanloop naar de top verklaarde de secretaris-generaal van de NAVO: “Ik dring er bij elke bondgenoot op aan om meer prioriteit te geven aan defensie. Nu de Europese economieën herstellen van de economische crisis, moeten onze investeringen in defensie dat ook doen.” De (oude) maatstaf om elk NAVO-lid 2% van zijn BBP in bewapening te laten investeren, werd nieuw leven ingeblazen. Of tenminste, zoals bondskanselier Merkel opmerkte, militaire uitgaven mogen niet worden verlaagd.
Met het oog op de crisis in Oost-Europa waarschuwde de NAVO voor de risico's van verdere bezuinigingen en drong zij erop aan dat Duitsland haar uitgaven zou verhogen. Dat meldt het Duitse actualiteitenblad der Spiegel, meldt een vertrouwelijk NAVO-document voor de ministers van Defensie van de lidstaten dat “hele capaciteitsgebieden [zou moeten] worden opgegeven of aanzienlijk worden verminderd” als de defensie-uitgaven nog verder worden bezuinigd, aangezien jarenlange bezuinigingen hebben geleid tot een dramatische uitdunning van de krijgsmacht. Zonder de bijdrage van de VS, vervolgt de krant, zou de alliantie een aanzienlijk beperkte capaciteit hebben om operaties uit te voeren.
Dus nu neemt de druk toe, vooral op Duitsland, om de defensie-uitgaven te verhogen. Volgens interne NAVO-ranglijsten zal Duitsland in 2014 op de 14e plaats staan met zijn militaire uitgaven van 1.29 procent van zijn bbp. Economisch gezien is Duitsland na de VS het sterkste land in de alliantie.
Nu Duitsland heeft aangekondigd een actiever buitenlands en veiligheidsbeleid te willen voeren, moet dat volgens de NAVO-commandanten ook in financiële zin tot uiting komen. “Er zal steeds meer druk komen om meer te doen om de Oost-Europese NAVO-leden te beschermen”, zei de woordvoerder van het defensiebeleid van de CDU/CDU-fractie in Duitsland, Henning Otte. “Dit kan ook betekenen dat we ons defensiebudget moeten aanpassen aan de nieuwe politieke ontwikkelingen," hij ging verder.
Deze nieuwe ronde van wapenuitgaven zal meer sociale slachtoffers maken. Dat bondskanselier Merkel namens de Duitse regering heel voorzichtig bepaalde beloftes vermeed, was zeker te wijten aan de binnenlandse politieke situatie. Ondanks het recente geroffel van de oorlogstrommels bleef de Duitse bevolking beslist resistent tegen het idee van verdere bewapening en meer militaire manoeuvres.
Volgens SIPRI-cijfers is de verhouding tussen de NAVO-militaire uitgaven en de Russische uitgaven in 2014 nog steeds 9:1.
Een steeds militairere manier van denken
Tijdens de top was een merkbaar (zelfs beangstigend) agressieve toon en formulering te horen als het ging om Rusland, dat opnieuw tot "vijand" is verklaard. Dit beeld is ontstaan door de polarisatie en goedkope beschuldigingen die de top kenmerken. De aanwezige politieke leiders waren constant te horen beweren dat "Rusland de schuld heeft van de crisis in Oekraïne", in tegenstelling tot de feiten waarvan zelfs zij op de hoogte zijn. Er was een totaal gebrek aan kritiek, of zelfs reflectieve aandacht. En ook de aanwezige pers gaf hun bijna unanieme steun, ongeacht uit welk land ze kwamen.
Termen als "gemeenschappelijke veiligheid" of "détente" waren niet welkom; het was een hoogtepunt van confrontatie dat koers zette naar oorlog. Deze aanpak leek elke mogelijke versoepeling van de situatie met een staakt-het-vuren of het hervatten van de onderhandelingen in Oekraïne volledig te negeren. Er was maar één mogelijke strategie: confrontatie.
Irak
Een andere belangrijke rol op de top werd gespeeld door de crisis in Irak. Tijdens de bijeenkomst verklaarde president Obama dat verschillende NAVO-staten een "nieuwe coalitie van bereidwilligen" aan het vormen waren om de IS in Irak te bestrijden. Volgens de Amerikaanse minister van Defensie Chuck Hagel zijn dat de VS, het VK, Australië, Canada, Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Italië, Polen en Turkije. Ze hopen op nog meer leden. De inzet van grondtroepen wordt nog steeds uitgesloten voor de huidige situatie, maar er zal meer gebruik worden gemaakt van luchtaanvallen met zowel bemande vliegtuigen als drones, evenals wapenleveranties aan lokale bondgenoten. Een alomvattend plan om IS te bestrijden zal later in september worden voorgesteld aan de Algemene Vergadering van de VN. De uitvoer van wapens en andere wapens moet worden voortgezet.
Ook hier neemt de druk op Duitsland toe om met eigen vliegtuigen (gemoderniseerde Tornado's met GBU 54 wapens) aan de interventie deel te nemen.
De NAVO-leiders toonden een militaire manier van denken waarin geen plaats is voor de alternatieve manieren om IS te bestrijden die momenteel worden voorgesteld door vredesonderzoekers of de vredesbeweging.
Uitbreiding van de NAVO
Een ander punt op de agenda was de langetermijnambitie om nieuwe leden toe te laten, met name Oekraïne, Moldavië en Georgië. Er werden beloften gedaan aan hen, maar ook aan Jordanië en voorlopig ook Libië, om steun te verlenen aan de “hervorming van de defensie- en veiligheidssector”.
Voor Georgië werd een "substantieel pakket maatregelen" overeengekomen dat het land naar het NAVO-lidmaatschap moet leiden.
Wat Oekraïne betreft, had premier Yatsenyuk onmiddellijke toelating voorgesteld, maar daar werd geen overeenstemming over bereikt. Het lijkt erop dat de NAVO de risico's nog steeds te groot acht. Er is nog een land dat concrete hoop heeft om lid te worden: Montenegro. Over toelating zal in 2015 een besluit worden genomen.
Een andere interessante ontwikkeling was de uitbreiding van de samenwerking met twee neutrale landen: Finland en Zweden. Ze zullen nog nauwer worden geïntegreerd in de structuren van de NAVO op het gebied van infrastructuur en bevelvoering. Een overeenkomst genaamd "Host NATO Support" stelt de NAVO in staat om beide landen te betrekken bij manoeuvres in Noord-Europa.
Voorafgaand aan de top waren er ook berichten dat de invloedssfeer van het bondgenootschap door middel van 'Partnerships for Peace' ook verder wordt uitgebreid naar Azië, waardoor de Filippijnen, Indonesië, Kazachstan, Japan en zelfs Vietnam in het vizier van de NAVO komen. Het is duidelijk hoe China omsingeld kan worden. Voor het eerst heeft Japan ook een permanente vertegenwoordiger aangesteld bij het NAVO-hoofdkwartier.
En ook de verdere uitbreiding van de invloed van de NAVO op Centraal-Afrika stond op de agenda.
De situatie in Afghanistan
Het mislukken van de militaire betrokkenheid van de NAVO in Afghanistan wordt over het algemeen naar de achtergrond verbannen (door de pers maar ook door velen in de vredesbeweging). Weer een gemanipuleerde verkiezing met de favoriete overwinnaars van de krijgsheren (ongeacht wie president wordt), een volledig onstabiele binnenlandse politieke situatie, honger en armoede kenmerken het leven in dit lankmoedige land. De belangrijkste actoren die hiervoor verantwoordelijk zijn, zijn de VS en de NAVO. Een volledige terugtrekking is niet gepland, maar de ratificatie van een nieuw bezettingsverdrag, dat president Karzai niet langer wilde ondertekenen. Hierdoor zouden internationale troepencontingenten van ongeveer 10,000 soldaten kunnen blijven (inclusief maximaal 800 Duitse strijdkrachten). Ook de 'integrale aanpak', de civiel-militaire samenwerking, wordt geïntensiveerd. En de politiek die zo duidelijk heeft gefaald, zal verder worden voortgezet. Degenen die lijden, zullen de algemene bevolking in het land blijven die elke kans wordt ontnomen om een onafhankelijke, zelfbepaalde ontwikkeling in hun land te zien – wat hen ook zou helpen om de criminele structuren van de krijgsheren te overwinnen. De duidelijke affiniteit van beide winnende partijen bij de verkiezingen voor de VS en de NAVO zal een onafhankelijke, vreedzame ontwikkeling in de weg staan.
Dus het is nog steeds waar om te zeggen: vrede in Afghanistan moet nog worden bereikt. De samenwerking tussen alle strijdkrachten voor vrede in Afghanistan en de internationale vredesbeweging moet verder worden ontwikkeld. We mogen Afghanistan niet vergeten: het blijft een cruciale uitdaging voor de vredesbewegingen na 35 jaar oorlog (inclusief 13 jaar NAVO-oorlog).
Geen vrede met de NAVO
De vredesbeweging heeft dus genoeg redenen om te demonstreren tegen dit beleid van confrontatie, bewapening, het "demoniseren" van de zogenaamde vijand en verdere NAVO-uitbreiding naar het Oosten. Juist de instelling waarvan het beleid in belangrijke mate verantwoordelijk is voor de crisis en de burgeroorlog, probeert uit hen de levensader te zuigen die nodig is voor haar voortbestaan.
Eens te meer heeft de NAVO-Top in 2014 aangetoond: er komt geen vrede met de NAVO ter wille van de vrede. De alliantie verdient te worden afgeschaft en vervangen door een systeem van gezamenlijke collectieve veiligheid en ontwapening.
Acties georganiseerd door de internationale vredesbeweging
Geïnitieerd door het internationale netwerk "No to war - No to NATO", dat voor de vierde keer kritische berichtgeving geeft over een NAVO-top, en met sterke steun van de Britse vredesbeweging in de vorm van de "Campaign for Nuclear Disarmament (CND)" en de "Stop the War Coalition", vond een breed scala aan vredesevenementen en -acties plaats.
De belangrijkste gebeurtenissen waren:
- Een internationale demonstratie in Newport op 30 september 2104. Met c. Met 3000 deelnemers was het de grootste demonstratie die de stad in de afgelopen 20 jaar heeft gezien, maar nog steeds te klein om echt bevredigend te zijn gezien de huidige situatie in de wereld. Sprekers van vakbonden, politiek en de internationale vredesbeweging waren het allemaal eens over hun duidelijke verzet tegen oorlog en voor ontwapening, en over de noodzaak om het hele idee van de NAVO aan heronderhandeling te onderwerpen.
- Op 31 augustus vond met steun van de gemeenteraad een internationale tegentop plaats in het stadhuis van Cardiff, en op 1 september in Newport. Deze tegentop werd met geld en personeel ondersteund door de Rosa Luxemburg Foundation. Het slaagde erin twee doelen te bereiken: ten eerste een gedetailleerde analyse van de internationale situatie en ten tweede het formuleren van politieke alternatieven en handelingsopties binnen de vredesbeweging. Op de tegentop speelde feministische kritiek op de militarisering van de NAVO een bijzonder intensieve rol. Alle evenementen vonden plaats in een sfeer van uitdrukkelijke solidariteit en vormen zeker de basis voor sterkere toekomstige samenwerking in de internationale vredesbeweging. Ook het aantal deelnemers was met rond de 300 zeer verheugend.
- Een internationaal vredeskamp in een prachtig gelegen park aan de rand van de binnenstad van Newport. Met name jongere deelnemers aan de protestacties vonden hier ruimte voor levendige discussies, met 200 mensen die het kamp bezochten.
- Een demonstratieprocessie op de eerste dag van de top trok veel positieve aandacht van de media en de lokale bevolking, met ongeveer 500 deelnemers die het protest tot aan de voordeur van de toplocatie brachten. Voor het eerst kon een dik pakket protestresoluties worden overhandigd aan de NAVO-bureaucraten (die naamloos en gezichtsloos bleven).
Wederom bleek er grote media-aandacht te zijn voor de tegengebeurtenissen. De gedrukte en online media in Wales zorgden voor intensieve berichtgeving, en de Britse pers leverde ook uitgebreide berichtgeving. De Duitse omroepen ARD en ZDF toonden beelden van de protestacties en ook de linkse pers in Duitsland deed verslag van de tegentop.
Alle protestevenementen verliepen absoluut vreedzaam, zonder enig geweld. Dit was natuurlijk vooral te danken aan de demonstranten zelf, maar gelukkig heeft ook de Britse politie hieraan bijgedragen dankzij hun coöperatieve en ingetogen gedrag.
Vooral op de tegentop documenteerden de debatten opnieuw het fundamentele verschil tussen agressief NAVO-beleid en strategieën die vrede zouden brengen. Met name deze top heeft dus bewezen dat het nodig is om door te gaan met het delegitimeren van de NAVO.
Het creatieve potentieel van de vredesbeweging werd voortgezet tijdens verdere bijeenkomsten waar toekomstige activiteiten werden afgesproken:
- International Drones Meeting op zaterdag 30 augustus 2014. Een van de besproken onderwerpen was de voorbereiding van de Global Day of Action on Drones for 4 oktober 2014. Ook is afgesproken toe te werken naar een internationaal congres over drones in mei 2015.
- Internationale bijeenkomst om acties voor te bereiden voor de toetsingsconferentie voor het Verdrag inzake de niet-verspreiding van kernwapens in 2015 in New York in april/mei. Onderwerpen die aan bod kwamen waren onder meer het programma van het tweedaagse congres tegen kernwapens en defensie-uitgaven, de randactiviteiten tijdens de VN-bijeenkomst en een grote demonstratie in de stad.
- De jaarlijkse bijeenkomst van het netwerk “Nee tegen oorlog – nee tegen de NAVO” op 2 september 2014. Dit netwerk, waarvan de bijeenkomsten worden ondersteund door de Rosa Luxemburg Foundation, kan nu terugkijken op een geslaagd tegenprogramma voor vier NAVO-toppen. Het kan met recht beweren dat het de delegitimering van de NAVO weer op de agenda van de vredesbeweging heeft gebracht en tot op zekere hoogte ook in het bredere politieke discours. Het zal deze activiteiten in 2015 voortzetten, waaronder twee evenementen over de rol van de NAVO in Noord-Europa en op de Balkan.
Kristine Karch,
Covoorzitter van het coördinatiecomité van het internationale netwerk "Nee tegen oorlog - Nee tegen de NAVO"
