Door Odile Hugonot Haber, 5 mei 2020
Van Women's International League for Peace and Freedom
De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN) onderschreef voor het eerst oproepen voor de oprichting van een kernwapenvrije zone (NWFZ) in een resolutie die in december 1974 werd goedgekeurd, op voorstel van Iran en Egypte. Van 1980 tot 2018 werd die resolutie jaarlijks aangenomen, zonder stemming door de AVVN. De goedkeuring van het voorstel is ook opgenomen in een aantal resoluties van de VN-Veiligheidsraad. In 1991 onderschreef Resolutie 687 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties het doel om een massavernietigingswapenvrije zone (WMDFZ) in het Midden-Oosten te vestigen.
In 2010 leek de belofte van een WMDFZ waarschijnlijk te ontstaan, waarbij de secretaris-generaal van de VN opriep tot vooruitgang bij het doel en het idee onderschreef dat alle staten in de regio bijeenkwamen om het idee te bespreken tijdens de VN-conferentie over het Midden-Oosten in Helsinki, gepland voor december 2012. Hoewel Iran ermee instemde de conferentie bij te wonen, weigerde Israël, en de Verenigde Staten annuleerden het evenement net voordat het zou plaatsvinden.
Als reactie daarop belegden enkele niet-gouvernementele organisaties (NGO's) op 5 en 6 december 2013 een conferentie in Haifa, met de woorden: "Als Israël niet naar Helsinki gaat, dan komt Helsinki naar Israël." Enkele Knesset-leden waren aanwezig. Tadatoshi Akiba, een wiskundeprofessor en voormalig burgemeester van Hiroshima die de Japanse organisatie "Never Again" vertegenwoordigde, sprak op deze conferentie. In Haifa waren tenminste twee WILPF US-leden aanwezig, Jackie Cabasso en ik. Zowel Jackie Cabasso als ik schreven rapporten die verschenen in de Uitgave lente/zomer 2014 of Vrede en vrijheid (“USA Missing in Action on Nuclear Disarmament”, 10-11; “De conferentie van Haifa: Israëliërs trekken lijn in het zand over kernwapens, 24-25).
Vanaf 2013 begon president Obama besprekingen over een interimovereenkomst tussen Iran en de P5+1 (China, Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Rusland, Frankrijk en Duitsland, met de Europese Unie). Na 20 maanden onderhandelen werd in april het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) – ook wel bekend als de “Iran Nuclear Deal” – aanvaard als het definitieve raamwerk. De historische nucleaire deal werd officieel ontvangen door de Verenigde Naties en ondertekend in Wenen op 14 juli 2015. Het beperkte het nucleaire programma van Iran en omvatte verbeterde monitoring in ruil voor vrijstelling van sancties.
Voor een gedetailleerd overzicht van de geschiedenis, zie dit Chronologie van nucleaire diplomatie met Iran van de Arms Control Association.
Wij van WILPF US steunden de onderhandelingen en de overeenkomst en vaardigden een verklaring op 8/4/2015 dat werd gepubliceerd en verspreid tijdens de gelijktijdige NPV-toetsing in Wenen.
We hadden gehoopt vooruitgang te boeken met deze kwestie tijdens de daaropvolgende conferentie over de herziening van het non-proliferatieverdrag, die om de vijf jaar plaatsvindt. Maar tijdens de bijeenkomst in 2015 slaagden de staten er niet in overeenstemming te bereiken over een overeenkomst die het werk in de richting van non-proliferatie en ontwapening in het Midden-Oosten zou hebben bevorderd. Elke beweging voorwaarts werd volledig geblokkeerd omdat ze niet tot overeenstemming konden komen.
Toen, op 3 mei 2018, kondigde president Trump aan dat de VS uit de overeenkomst met Iran stapten en dat de Amerikaanse sancties opnieuw werden opgelegd en geïntensiveerd. Ondanks Europese oppositie trokken de VS zich volledig terug uit de deal.
Desondanks een recente dekkingsdocument voor vergaderingen van de Verenigde Naties gaf ons enige hoop dat er iets vooruit zou gaan:
De afgevaardigde van het Verenigde Arabische Emiraten verwachtte een positief resultaat van de conferentie over de instelling van een zone in het Midden-Oosten die vrij is van kernwapens en andere massavernietigingswapens, die van 18 tot 22 november [2019] op het hoofdkwartier zal worden gehouden. Hij nodigde alle regionale partijen uit om deel te nemen aan de poging om een juridisch bindend verdrag tot stand te brengen dat kernwapens in de hele regio zou verbieden. In navolging van dat perspectief zei de vertegenwoordiger van Indonesië dat het bereiken van een dergelijke zone een belangrijke onderneming is en riep hij op tot de volledige en zinvolle deelname van staten in de regio.
Dit is vooral belangrijk sinds onlangs, “[o]n 5 januari 2020, in de nasleep van de Bagdad Luchthaven Luchtaanval die de Iraanse generaal aanviel en doodde Qassem Soleimani, verklaarde Iran dat het zich niet langer zou houden aan de beperkingen van de deal, maar zou blijven coördineren met de Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA), waarbij de mogelijkheid open zou blijven om de naleving te hervatten. (Van de Wikipedia-pagina over het gezamenlijk alomvattend actieplan, waarin wordt verwezen naar een BBC-artikel van 5 januari 2020, "Iran draait toezeggingen over nucleair akkoord terug".)
In hetzelfde Dekkingsdocument van VN-vergaderingen, zei de vertegenwoordiger van de Verenigde Staten (John A. Bravaco) dat zijn land “het doel van een Midden-Oosten vrij van massavernietigingswapens steunt, maar de inspanningen daartoe moeten worden nagestreefd door alle betrokken regionale staten in een inclusieve, coöperatieve en op consensus gebaseerde manier die rekening houdt met hun respectieve veiligheidsproblemen.” Hij voegde eraan toe: "Bij gebrek aan deelname van alle regionale staten zullen de Verenigde Staten die conferentie niet bijwonen en zullen ze elke uitkomst als onwettig beschouwen."
Hieruit kunnen we begrijpen dat er niets zal gebeuren als Israël geen vooruitgang boekt in deze kwestie. Bedenk dat Israëlische activisten hoopten Israëlische mensen in beweging te brengen en zich in de straten van Tel Aviv hadden georganiseerd, evenals conferenties zoals Haifa.
Maar in het VN-document luidt de verklaring van de Israëlische vertegenwoordiger: "Zolang er in het Midden-Oosten een cultuur van niet-naleving van wapenbeheersing en non-proliferatieverdragen blijft bestaan, zal het onmogelijk zijn om enig regionaal ontwapeningsproces te bevorderen." Hij zei: "We zitten in hetzelfde schuitje en we moeten samenwerken om veilige kusten te bereiken."
Voordat de WMDFZ een internationaal probleem wordt, moet het door de lokale landen worden opgepakt en regionaal worden ontwikkeld. Het zal tijd vergen om op transparante eisen voort te bouwen en een zeer nauwkeurige cultuur van checks and balances te ontwikkelen waarin verificaties moeten plaatsvinden. In het huidige klimaat van oorlog en bewapening is het niet mogelijk om deze infrastructuur te ontwikkelen. Dit is waarom veel activisten nu zijn aandringen op een internationale vredesconferentie in het Midden-Oosten.
De meest recente positieve ontwikkeling is dat op 10 oktober 2019 het United Nations Institute for Disarmament Research (UNIDIR) hun project lanceerde over de “Middle East Weapons of Mass Destruction Free Zone (WMDFZ)” in de marge van de huidige zitting van de Eerste Commissie voor ontwapening.
Volgens een VN-persbericht over de lancering van het project, "Dr. Renata Dwan, de directeur van UNIDIR opende het evenement door dit nieuwe driejarige onderzoeksinitiatief te schetsen en hoe het wil bijdragen aan de inspanningen om de dreigingen en uitdagingen van massavernietigingswapens aan te pakken.”
De volgende NPV-toetsingsconferentie (gepland voor april-mei 2020) staat voor de deur, hoewel deze mogelijk wordt uitgesteld of achter gesloten deuren wordt gehouden als reactie op de COVID-19-pandemie. Wanneer en hoe het ook gebeurt, alle ongeveer 50 WILPF-secties wereldwijd moeten druk uitoefenen op onze VN-vertegenwoordigers om deze kwestie vooruit te helpen.
Genie Silver van het Midden-Oostencomité heeft het ontwerp al opgesteld volgende brief aan de Amerikaanse ambassadeur Jeffrey Eberhardt van WILPF US. WILPF-afdelingen kunnen de taal uit deze brief gebruiken om uw eigen brieven te schrijven en het publiek voor te lichten over deze belangrijke kwestie.
Odile Hugonot Haber is medevoorzitter van het Midden-Oostencomité voor de Women's International League for Peace and Freedom en is op de World BEYOND War Raad van bestuur.
