ExxonMobil wil een oorlog beginnen in Zuid-Amerika

Van Vijay Prashad, Globetrotter, December 4, 2023

Op 3 december 2023 stemde een groot aantal geregistreerde kiezers in Venezuela in een referendum over de regio Essequibo, die wordt betwist met buurland Guyana. Bijna iedereen die gestemd antwoordde ja op de vijf vragen. Deze vragen vroegen het Venezolaanse volk om de soevereiniteit van hun land over Essequibo te bevestigen. "Vandaag," zei De Venezolaanse president Nicolas Maduro zei: “Er zijn geen winnaars of verliezers.” De enige winnaar, zei hij, is de soevereiniteit van Venezuela. De belangrijkste verliezer, zei Maduro, is ExxonMobil.

In 2022 ExxonMobil gemaakt een winst van 55.7 miljard dollar, waarmee het een van de rijkste en machtigste oliemaatschappijen ter wereld is. Bedrijven als ExxonMobil oefenen een buitensporige macht uit over de wereldeconomie en over landen die oliereserves hebben. Het heeft tentakels over de hele wereld, van Maleisië tot Argentinië. In zijn Private Empire: ExxonMobil en American Power (2012), SteveColl beschrijft hoe het bedrijf een ‘bedrijfsstaat binnen de Amerikaanse staat’ is. Leiders van ExxonMobil hebben altijd een intieme relatie gehad met de Amerikaanse regering: Lee “Iron Ass” Raymond (Chief Executive Officer van 1993 tot 2005) was een goede persoonlijke vriend van de Amerikaanse vice-president Dick Cheney en hielp het Amerikaanse regeringsbeleid inzake klimaatverandering vorm te geven ; Rex Tillerson (de opvolger van Raymond in 2006) verliet het bedrijf in 2017 om onder president Donald Trump de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken te worden. Coll beschrijft hoe ExxonMobil de Amerikaanse staatsmacht gebruikt om steeds meer oliereserves te vinden en ervoor te zorgen dat ExxonMobil de begunstigde van die vondsten wordt.

Toen ze op de dag van de verkiezingen door de verschillende stembureaus in Caracas liepen, werd het duidelijk dat de mensen die stemden precies wisten waar ze voor stemden: niet zozeer tegen de bevolking van Guyana, een land met iets meer dan 800,000 inwoners, maar maar ze stemden voor de Venezolaanse soevereiniteit tegen bedrijven als ExxonMobil. De sfeer bij deze stemming – hoewel soms verweven met Venezolaans patriottisme – ging meer over de wens om de invloed van multinationale ondernemingen weg te nemen en de volkeren van Zuid-Amerika in staat te stellen hun geschillen op te lossen en hun rijkdommen onder elkaar te verdelen.

Toen Venezuela ExxonMobil uit de weg ruimde

Toen Hugo Chávez in 1998 de verkiezingen voor het presidentschap van Venezuela won, zei hij vrijwel onmiddellijk dat de hulpbronnen van het land – vooral de olie, die de sociale ontwikkeling van het land financiert – in handen van het volk moeten zijn en niet van oliemaatschappijen zoals ExxonMobil. “De benzine is nuestro(de olie is van ons), was de slogan van de dag. Vanaf 2006 begon de regering van Chávez een cyclus van nationalisaties, waarbij olie centraal stond (de olie was in de jaren zeventig genationaliseerd en twintig jaar later opnieuw geprivatiseerd). De meeste multinationale oliemaatschappijen accepteerden de nieuwe wetten voor de regulering van de olie-industrie, maar twee weigerden: ConocoPhillips en ExxonMobil. Beide bedrijven eisten tientallen miljarden dollars aan compensatie, hoewel het International Centre for Settlement of Investment Disputes (ICSID) gevonden in 2014 dat Venezuela ExxonMobile slechts 1.6 miljard dollar hoefde te betalen.

Rex Tillerson was woedend, zeggen mensen die destijds bij ExxonMobil werkten. In 2017 heeft de Washington Post liep een verhaal dat het gevoel van Tillerson weergaf: “Rex Tillerson werd verbrand in Venezuela. Toen nam hij wraak.” ExxonMobil tekende in 1999 een overeenkomst met Guyana voor de exploratie van offshore-olie, maar begon pas in maart 2015 met het verkennen van de kustlijn – nadat het negatieve oordeel van de ICSID was binnengekomen. ExxonMobil gebruikte de volledige kracht van een Amerikaanse maximale drukcampagne tegen Venezuela, zowel om zijn projecten in het betwiste gebied te versterken als om de claim van Venezuela op de regio Essequibo te ondermijnen. Dit was de wraak van Tillerson.

ExxonMobil's slechte deal voor Guyana

In 2015 ExxonMobil aangekondigd dat het 295 meter aan “oliehoudende zandsteenreservoirs van hoge kwaliteit” had gevonden; dit is een van de grootste olievondsten van de afgelopen jaren. De gigantische oliemaatschappij begon regelmatig overleg met de Guyanese regering, inclusief toezeggingen om alle initiële kosten voor de olie-exploratie te financieren. Wanneer de Overeenkomst voor het delen van producties tussen de regering van Guyana en ExxonMobil was gelekt, bleek hoe slecht Guyana het deed in de onderhandelingen. ExxonMobil kreeg 75 procent van de olie-inkomsten voor kostendekking, terwijl de rest 50-50 werd gedeeld met Guyana; de oliemaatschappij is op haar beurt vrijgesteld van alle belastingen. Artikel 32 (“Stabiliteit van de Overeenkomst”) zegt dat de regering “deze Overeenkomst niet zal wijzigen, wijzigen, intrekken, beëindigen, ongeldig of niet-afdwingbaar zal verklaren, nieuwe onderhandelingen over deze Overeenkomst zal vereisen, vervanging of vervanging zal afdwingen, of anderszins zal proberen deze Overeenkomst te vermijden, te wijzigen of te beperken. ” zonder toestemming van ExxonMobil. Deze overeenkomst houdt alle toekomstige Guyanese regeringen gevangen in een zeer slechte deal.

Nog erger voor Guyana is dat de deal wordt gesloten in wateren die sinds de 19e eeuw met Venezuela worden betwist. De leugenachtigheid van de Britten en vervolgens de Verenigde Staten creëerde de voorwaarden voor een grensgeschil in de regio, dat vóór de ontdekking van olie beperkte problemen kende. In de jaren 2000 had Guyana nauwe broederlijke banden met de regering van Venezuela. In 2009, onder het PetroCaribe-programma, Guyana gekocht olie uit Venezuela verlagen in ruil voor rijst, een zegen voor de Guyaanse rijstindustrie. Het olie-voor-rijst-programma eindigde in november 2015, deels als gevolg van de lagere mondiale olieprijzen. Het was voor waarnemers in zowel Georgetown als Caracas duidelijk dat het plan te lijden had onder de oplopende spanningen tussen de landen over de omstreden regio Essequibo.

Verdeel en heers bij ExxonMobil

Het referendum van 3 december in Venezuela en de “cirkels van eenheid” protest in Guyana duiden op een verharding van de houding van beide landen. Ondertussen had de Guyaanse president Irfaan Ali, aan de zijlijn van de COP-28-bijeenkomst, een ontmoeting met de Cubaanse president Miguel Díaz-Canel en de premier van St. Vincent en de Grenadines Ralph Gonsalves om over de situatie te praten. Ali aangedrongen Díaz-Canel wil er bij Venezuela op aandringen een ‘vredeszone’ te handhaven.

Oorlog lijkt niet aan de horizon. De Verenigde Staten hebben een deel van hun blokkade tegen de Venezolaanse olie-industrie ingetrokken, waardoor Chevron dat wel kon doen restart verschillende olieprojecten in de Orinoco-gordel en in het meer van Maracaibo. Washington heeft geen zin om zijn conflict met Venezuela te verdiepen. Maar ExxonMobil wel. Noch het Venezolaanse, noch het Guyanese volk zullen profiteren van de politieke interventie van ExxonMobil in de regio. Daarom zagen zoveel Venezolanen die op 3 december hun stem kwamen uitbrengen dit minder als een conflict tussen Venezuela en Guyana en meer als een conflict tussen ExxonMobil en de bevolking van deze twee Zuid-Amerikaanse landen.

Dit artikel is geproduceerd door Globetrotter.

Vijay Prashad is een Indiase historicus, redacteur en journalist. Hij is een schrijvende collega en hoofdcorrespondent bij Globetrotter. Hij is redacteur van LeftWord-boeken en de directeur van Tricontinental: Instituut voor Sociaal Onderzoek. Hij heeft meer dan twintig boeken geschreven, waaronder De duistere naties en De armere naties. Zijn nieuwste boeken zijn Strijd maakt ons menselijk: leren van bewegingen voor socialisme en (met Noam Chomsky) De terugtrekking: Irak, Libië, Afghanistan en de kwetsbaarheid van de Amerikaanse macht.