We zijn getuige van een opvallende verschuiving in het mondiale paradigma van hoe de wereld tegen kernwapens aankijkt.
De Titan II ICBM in het Titan Missile Museum in Arizona (Steve Jurvetson, CC BY-NC 2.0)
Door Alice Slater, 13 juli 2017, opnieuw gepost van The Nation.
Op 7 juli 2017 voltooiden 122 landen op een VN-conferentie die door de Algemene Vergadering van de VN was gemachtigd om te onderhandelen over een verdrag om kernwapens te verbieden, de enige massavernietigingswapens die nog moeten worden verboden, de klus na drie weken, begeleid door een feestelijke uitbarsting van gejuich, tranen en applaus onder honderden activisten, regeringsafgevaardigden en deskundigen, evenals overlevenden van de dodelijke kernbomaanslag op Hiroshima en getuigen van de verwoestende, giftige kernproefexplosies in de Stille Oceaan. Het nieuwe verdrag verbiedt alle verboden activiteiten die verband houden met kernwapens, inclusief het gebruik, de bedreiging met het gebruik, de ontwikkeling, het testen, de productie, de vervaardiging, het verwerven, het bezit, het aanleggen van voorraden, het overdragen, ontvangen, stationeren, installeren en inzetten van kernwapens. Het verbiedt staten ook om hulp te verlenen, waaronder verboden handelingen zoals het financieren van de ontwikkeling en productie ervan, het deelnemen aan militaire voorbereidingen en planning, en waardoor de doorvoer van kernwapens door territoriale wateren of luchtruim mogelijk wordt gemaakt.
We zijn getuige van een opvallende verschuiving in het mondiale paradigma van hoe de wereld naar kernwapens kijkt, wat ons naar dit glorieuze moment brengt. De verandering heeft het publieke gesprek over kernwapens getransformeerd, van hetzelfde oude, hetzelfde oude gepraat over nationale ‘veiligheid’ en de afhankelijkheid ervan op ‘nucleaire afschrikking’ naar het wijdverspreide bewijsmateriaal van de catastrofale humanitaire gevolgen die zouden voortvloeien uit het gebruik ervan. Een reeks meeslepende presentaties van de verwoestende gevolgen van een nucleaire catastrofe, georganiseerd door verlichte regeringen en organisaties uit het maatschappelijk middenveld Internationale campagne om kernwapens af te schaffen, werd geïnspireerd door een verbluffende verklaring van het Internationale Comité van het Rode Kruis over de humanitaire kwestie gevolgen van een kernoorlog.
Op bijeenkomsten in Noorwegen, Mexico en Oostenrijk werd met overweldigend bewijsmateriaal de rampzalige verwoesting aangetoond die de mensheid bedreigt door kernwapens – de mijnbouw, de productie, het testen en het gebruik ervan – hetzij opzettelijk, hetzij per ongeluk of door nalatigheid. Deze nieuwe kennis, die de angstaanjagende verwoesting blootlegde die onze planeet zou aanrichten, gaf een impuls aan dit moment waarop regeringen en het maatschappelijk middenveld een onderhandelingsmandaat vervulden voor een verdrag om kernwapens te verbieden, wat zou leiden tot de totale eliminatie ervan.
Misschien wel de belangrijkste toevoeging aan het verdrag, nadat een ontwerpverdrag uit een eerdere week van gesprekken in maart aan de staten was voorgelegd door de deskundige en vastberaden voorzitter van de conferentie, ambassadeur Elayne Whyte Gómez van Costa Rica, was het wijzigen van het verbod om kernwapens gebruiken door de woorden “of dreigen te gebruiken” toe te voegen, waardoor een paal wordt geslagen door het hart van de geliefde “afschrikkingsdoctrine” van de kernwapenstaten, die de hele wereld gegijzeld houden door hun waargenomen “veiligheidsbehoeften”, bedreigend de aarde met nucleaire vernietiging in hun MAD-plan voor ‘Mutually Assured Destruction’. Het verbod creëert ook een pad voor kernwapenstaten om zich bij het verdrag aan te sluiten, waarbij verifieerbare, tijdgebonden, transparante eliminatie van alle kernwapenprogramma's of onomkeerbare conversie van alle kernwapengerelateerde faciliteiten vereist is.
De onderhandelingen werden geboycot door alle negen kernwapenstaten en Amerikaanse bondgenoten onder hun nucleaire ‘paraplu’ in de NAVO, Japan, Zuid-Korea en Australië. Nederland was het enige aanwezige NAVO-lid; het parlement had zijn aanwezigheid geëist als reactie op publieke druk, en was de enige “nee”-stem tegen het verdrag. Afgelopen zomer, nadat een VN-werkgroep de Algemene Vergadering had aanbevolen om de onderhandelingen over een verbodsverdrag op gang te brengen, hebben de Verenigde Staten druk uitgeoefend op hun NAVO-bondgenoten, met het argument dat “de gevolgen van een verbod verstrekkend zouden kunnen zijn en de duurzame veiligheidsrelaties zouden kunnen aantasten.” Na de goedkeuring van het verbodsverdraghebben de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Frankrijk een verklaring afgegeven waarin staat dat “wij niet van plan zijn het verdrag te ondertekenen, te ratificeren of er ooit partij bij te worden”, omdat het “niet tegemoet komt aan de veiligheidsproblemen die nucleaire afschrikking noodzakelijk blijven maken” en zal maken “nog meer verdeeldheid in een tijd…van groeiende dreigingen, waaronder die van de voortdurende proliferatie-inspanningen van de DVK.” Ironisch genoeg was Noord-Korea de enige kernmacht die afgelopen oktober voor het verbodsverdrag stemde, toen het Eerste Comité voor Ontwapening van de VN een resolutie voor onderhandelingen over het verbodsverdrag aan de Algemene Vergadering voorlegde.
Toch heeft de afwezigheid van kernwapenstaten bijgedragen aan een democratischer proces, met vruchtbare uitwisselingen tussen deskundigen en getuigen uit het maatschappelijk middenveld, die aanwezig waren en bij een groot deel van de procedures betrokken waren, in plaats van buiten gesloten deuren te staan, zoals gebruikelijk is wanneer kernmachten onderhandelen over hun eindeloze stapsgewijze proces dat alleen maar heeft geresulteerd in slankere, gemenere kernwapens, die voortdurend worden gemoderniseerd, ontworpen en gerenoveerd. Voordat Obama zijn ambt verliet, was hij van plan de komende dertig jaar een biljoen dollar uit te geven aan twee nieuwe bommenfabrieken, nieuwe kernkoppen en overbrengingssystemen. We wachten nog steeds op de plannen van Trump voor het Amerikaanse kernwapenprogramma.
Het Verbodsverdrag bevestigt de vastberadenheid van de staten om het doel van het Verdrag te verwezenlijken Handvest van de Verenigde Naties en herinnert ons eraan dat de allereerste resolutie van de VN uit 1946 opriep tot de eliminatie van kernwapens. Omdat er geen staat is die een vetorecht heeft, en er geen verborgen consensusregels zijn die alle vooruitgang op het gebied van de afschaffing van kernwapens en aanvullende initiatieven voor wereldvrede in andere VN- en verdragsorganen hebben geblokkeerd, waren deze onderhandelingen een geschenk van de Algemene Vergadering van de VN, die op democratische wijze van staten verlangt om in onderhandelingen met gelijke stemmen vertegenwoordigd zijn en er is geen consensus nodig om tot een besluit te komen.
Ondanks de weerspannigheid van de voorstanders van nucleaire afschrikking weten we dat eerdere verdragen die wapens verbieden de internationale normen hebben veranderd en de wapens hebben gestigmatiseerd, wat heeft geleid tot beleidsherzieningen, zelfs in staten die deze verdragen nooit hebben ondertekend. Het Banverdrag vereist dat vijftig staten het ondertekenen en ratificeren voordat het in werking treedt, en zal openstaan voor ondertekening op 50 september, wanneer de staatshoofden in New York bijeenkomen voor de openingssessie van de Algemene Vergadering van de VN. Campagnevoerders zullen eraan werken om de noodzakelijke ratificaties en nu kernwapens onwettig en verboden zijn, om de NAVO-staten die Amerikaanse kernwapens op hun grondgebied houden (België, Duitsland, Turkije, Nederland, Italië) te schande te maken en druk uit te oefenen op andere alliantiestaten die op hypocriete wijze kernwapens veroordelen maar deelnemen aan een kernoorlog planning. In de kernwapenstaten kunnen er desinvesteringscampagnes plaatsvinden van instellingen die de ontwikkeling en productie van kernwapens ondersteunen nu deze verboden zijn en onwettig zijn verklaard. Zie www.dontbankonthebomb.com
Om het momentum in deze groeiende beweging om de bom te verbieden gaande te houden, ga naar www.icanw.org. Voor een meer gedetailleerde routekaart van wat ons te wachten staat, zie Zia Mian's kijk op toekomstige mogelijkheden in de Bulletin van de atoomwetenschappers.
