By World BEYOND War, Mati 4, 2024
Matou te le manaʻomia se “Poloaiga Faʻavae Tulafono.” Matou te manaʻomia se malo US e usitaʻia tulafono.
Le Faʻafitauli
O Veto
Talu mai le 1972, o le malo o Amerika o loʻo avea ma taʻitaʻia faʻaaogaina le veto i le UN Security Council, e masani ona taofia ai le manaʻoga o soʻo se tasi pe toetoe lava o isi malo uma i le lalolagi. Ua ia veto le taʻusalaina e le UN o le apartheid Aferika i Saute, taua ma galuega a Isaraelu, vailaʻau ma meaola, faʻateleina o auupega faaniukilia ma faʻaaoga muamua ma faʻaaogaina e faasaga i malo e le o ni faaniukilia, US taua i Nicaragua ma Grenada ma Panama, le US embargo i Cuba, Rwandan. fasioti tagata, le faʻapipiʻiina o auupega i fafo, ma le tele o isi mea. O le tele o taimi na faʻateteina ai e le US laʻasaga i le filemu poʻo le amiotonu i Palesitina. Ma o le mea lea ua na o le soloia o luga. O le fa'aoga muamua o le pule veto o se fa'amata'u e le'i fa'amauina o se veto na faia i tua o faitoto'a tapuni e taofia ai le tele o mataupu e le mana'omia mai le lisi o mataupu lautele.
O Lafoga o Auupega
Fa'aaogaina o se lisi fa'atupeina e le US (e Fale o le Saolotoga) o le 50 malo sili ona sauā, tasi maua e faʻamaonia e le malo o Amerika le utaina o auupega a Amerika i le 82% oi latou, tuʻuina atu aʻoaʻoga faamiliteli i le 88% oi latou, faʻatupeina le militeri o le 66% o latou, ma fesoasoani i se tasi o nei auala 96% o latou.
E itiiti itulagi ua saeia e taua faia ni auupega taua. E itiiti ni taua ua le maua ni auupega a Amerika i itu uma e lua. Le malo o Amerika auina atu i fafo nisi auupega nai lo isi malo uma ae na o le lua faatasi. O faʻataʻitaʻiga o taua ma auupega a Amerika i itu uma e lua o: Syria, Iraq, Libya, o le Iran-Iraq taua, o le Mexican fualaau faasaina, Le Taua II o le Lalolagi. O le faʻateleina o auupega i fafo atu o le Iunaite Setete e faʻaleagaina ai tagata, filemu, ma le mautu o le lalolagi, ae aoga mo tupe mama a le au gaosi oloa a Amerika.
O le malo o Amerika e faʻatagaina pe faʻatupeina foʻi faʻatauga o auupega e solia ai:
- le Geneva Conventions,
- le Tauaofiaga o le fasiotiga tagata,
- le Faiga Faʻavae Fefaʻatauaʻiga lea o le tele o malo o le lalolagi - ae le o le Iunaite Setete - o ni pati,
faapea foi ma le solia o nei tulafono a Amerika:
- Le Tulafono o Soligatulafono a Amerika, lea e fa'asa ai le soliga matuia o Feagaiga i Sineva, e aofia ai le fasioti tagata ma le loto i ai, sauaga po'o le fa'aleagaina o tagata, fa'atupuina ma le loto i ai le tele o mafatiaga po'o se manu'a tuga i le tino po'o le soifua maloloina, ma le toe fa'afo'i fa'asolitulafono.
- Le Tulafono o le Fa'atinoina o Feagaiga, lea na fa'atulafonoina e fa'atino ai noataga a Amerika i lalo o le Genocide Convention, o lo'o aiaia ai fa'asalaga tau solitulafono mo tagata ta'ito'atasi e faia pe fa'aosofia isi e faia le fasioti tagata.
- O le Faiga Fa'avae Fa'aliliuina o Aupega, lea e fa'asa ai le fa'aliliuina atu o auupega a le US pe a fa'apea o le a fa'aaogaina e faia ai le fasioti tagata; solitulafono faasaga i tagata soifua; ma soliga matuia o Feagaiga i Sineva, e aofia ai osofaiga ma le loto i ai e faasaga i mea tau le va o tagata po o tagata lautele ua puipuia po o isi soliga matuia o tulafono faava o malo fesoasoani alofa po o aia tatau a tagata soifua, e aofia ai gaioiga ogaoga o sauaga e faavae i itupa po o faiga matuia o sauaga faasaga i tamaiti.
- Le Tulafono Fesoasoani i Fafo, lea e fa'asa ai le tu'uina atu o fesoasoani i se malo e "auai i se faiga faifaipea o soliga matuia o aia tatau fa'ava-o-malo."
- Tulafono o le Faatonutonuina o Auina atu i fafo, lea e fai mai o atunuu e maua le fesoasoani a le militeri a Amerika e mafai ona na o auupega mo le puipuia o le tagata lava ia ma le saogalemu i totonu.
- Le Tulafono Leahy, lea e fa'asa ai le Malo o Amerika mai le fa'aogaina o tupe mo fesoasoani i vaega o le puipuiga mai fafo o lo'o i ai fa'amatalaga fa'amaoni e fa'aalia ai lena vaega i le faia o soliga matuia o aia tatau a tagata.
Le Militarism
Le malo a Amerika fa'aalu atili i lana lava militeri nai lo isi malo uma ae na o le tolu tuʻufaʻatasia, ma unaʻia isi malo e faʻaalu atili, faʻateleina le militani i luga. Lusia ma Saina faʻaalu faʻatasi le 21% o mea e faʻaalu e le US ma ana paaga.
O le malo o Amerika, e pei o le malo o Rusia, o loʻo tausia le toetoe o le afa o auupega faaniukilia i le lalolagi. O loʻo taofia e le US auupega faaniukilia i isi malo e ono, o se faiga na faʻaaogaina e Rusia e fai ma 'alofaga e tuliloaina ai le tuʻuina o auupega faaniukilia i Belarus - o se faiga e ono solia ai le Feagaiga i luga o le leai o se faʻaopoopoga o Auupega Nuclear, lea o loʻo solia foi e le malo o Amerika e ala i lona le mafai ona galue mo le faʻaupuina o auupega faaniukilia. I se isi itu, o loʻo faʻauluina le tauga fou o auupega faaniukilia.
O le mea moni, o le malo o Amerika o loʻo faʻaalia le solia o le Feagaiga i le Faasaina o Auupega Nuclear e le o i ai, a o le toatele o le lalolagi o ni pati.
O loʻo tausia e le US auupega o taua i le tele o malo i le salafa o le kelope, ma o loʻo tausia uma ma tuʻuina atu i isi i auupega e solia ai le tele o feagaiga lea o le tele o malo o le lalolagi e pati ai, ma i nisi tulaga e solia ai feagaiga lea e le malo o Amerika. sa pati a'o le'i talepeina feagaiga. Ua alu ese le US mai:
- O le Anti-Ballistic Missile Treaty,
- O le Feagaiga Tu'ufa'atasiga Nuclear Forces Treaty,
- O le feagaiga o le Vateatea
- Le maliega faaniukilia a Iran.
O le malo o Amerika e tu i fafo ma le amanaiaina:
- O le feagaiga o fanua mana,
- Le Feagaiga Fefa'ataua'iga o Aupega,
- O le Feagaiga i Auupega Tau.
O Taua
Talu mai le 1945, ua tau le militeri a Amerika i isi malo e 74, ae o le malo o Amerika ua faatoilaloina a itiiti mai o le 36 malo, na faalavelave i le itiiti ifo ma le 85 palota mai fafo, taumafai e fasioti le silia ma le 50 taitai mai fafo, faapau pomu i luga o tagata i luga o le 30 atunuu, ma fasiotia pe fesoasoani i le fasiotia o le 20 miliona tagata. O ana taua e masani lava ona tasi le itu, faatasi ai ma tagata na maliliu i le US ua faia ai se vaega itiiti o tagata na maliliu.
O le faaauupegaina o le kelope ma le tele o taua i le igoa o le tetee atu i faiga faatupu faalavelave o se mala. Faiga faatupu faalavelave faateleina mai le 2001 e oo atu i le 2014, e masani lava o se taunuuga mautinoa o se taua i faiga faatupu faalavelave. Pe tusa ma le 95% o osofa'iga fa'atupu fa'alavelave pule i le ola o lo'o faia e fa'amalosia ai tagata mai fafo e nofoia e tu'ua nisi o atunu'u po'o atunu'u. I Aferika, i le taimi o le taua i faiga faatupu faalavelave, faiga faatupu faalavelave ua siitia 100,000%.
Ua tau taua e le US i le solia o:
- O le Feagaiga i le 1899 mo le Fa'amasinoga o Feeseesea'iga Fa'ava-o-malo,
- O le Feagaiga a Hague i le 1907,
- Le Kellogg-Briand Pact o le 1928,
- O le Tulafono a Malo Aufaatasi o le 1945,
- O Feagaiga i Sineva o le 1949,
- O le Feagaiga ANZUS o le 1952,
- O le 1976 Feagaiga Faava-o-malo i Aia Tatau a Tagata ma Aganuu ma le Feagaiga Faava-o-malo i Aia Tatau a le Tamaoaiga, Agafesootai, ma Aganuu.
O Drones
O vaalele a le US drone na fasiotia ai le toatele o tagata lautele mama i Pakistan, Yemen, Somalia, Afghanistan, Iraq, ma isi nofoaga. Ua faʻaaogaina e le malo o Amerika lenei mea ma fesoʻotaʻiga faʻatekonolosi e faʻamaonia ai le masani o le fasioti tagata i fana i soʻo se mea i le lalolagi. O isi atunuu ua mulimuli ai. O lenei atinaʻe ua faʻamaonia le faʻaleagaina mo le tulafono. Ma ua ausia i se vaega e ala i le fatuina o se tala faʻasolopito e uiga i drones e tele manatu sese e faapea o tagata fasioti tagata fasioti tagata e masani lava ona faʻamaonia tagata taʻitoʻatasi, ma e tusa ai ma le tulafono le fasiotia o nei tagata.
O le mea moni, o drones e tele lava ina fasiotia tagata e le o iloa ma i latou e lata ane i na tagata le iloa. Ma o le a leai se mea faaletulafono e uiga i le fasioti tagata pe ana faʻamaonia moni. I totonu o le malo o Amerika, o loʻo faʻamaonia le faʻamaonia o fasiotiga tagata o se vaega o taua, e tusa lava pe leai ni taua talafeagai mo i latou e avea ma vaega, ma e ui lava e leai se mea faaletulafono e uiga i ia taua pe a iai.
O Faavae
O loʻo faʻatumauina e le militeri Amerika a itiiti mai 75% o nofoaga faamiliteli i le lalolagi o loo i eleele ese. O le Iunaite Setete e faatoluina le tele o faavae i fafo (e pei o le 900) e avea ma amepasa a Amerika, konesula, ma misiona. E ui e tusa ma le afa o le tele o mea faʻapipiʻi i le faaiuga o le Cold War, US faʻavae ua salalau faʻafanua - e faaluaina le tele o atunuu ma kolone (mai le 40 i le 80), faʻatasi ai ma le tele o nofoaga i Sasaʻe Tutotonu, Asia i Sasaʻe, vaega o Europa, ma Aferika. O faavae, e pei o tupe faaalu a le militeri, e iai se fa'amaumauga mautu o le faia o taua e sili atu, ae le itiiti, atonu. US fa'apipi'i o lo'o maua i totonu a itiiti mai 38 atunuu ma kolone e le faatemokarasi.
Mai Panama i Guam i Puerto Rico i Okinawa i le tele o isi nofoaga i le salafa o le lalolagi, ua ave e le militeri a Amerika fanua taua mai le faitau aofaʻi o tagata, e masani ona tulei ese tagata o le atunuu i le faagasologa, e aunoa ma se latou maliega ma e aunoa ma se toe faaleleia. Mo se faʻataʻitaʻiga, i le va o le 1967 ma le 1973, o le faitau aofaʻi atoa o Chagos Islands - e tusa ma le 1500 tagata, na faʻaumatia faʻamalosi mai le motu o Diego Garcia e Peretania ina ia mafai ona lisiina i le US mo se vaalele. O tagata Chagossian na aveesea mai lo latou motu e ala i le faʻamalosi ma felauaiga i tulaga faʻatusatusa i vaʻa pologa. Sa le faatagaina i latou e ave se mea ma sa fasiotia a latou manu i o latou luma. Ua tele taimi na talosaga ai le au Chagossians i le malo o Peretania mo le toe foʻi atu i lo latou fale, ma o lo latou tulaga na talanoaina e le UN. E ui i le tele o le palota a le UN General Assembly, ma se fautuaga faufautua a le International Court of Justice i Hague e tatau ona toe faafoi atu le motu i Chagossians, ua teena e Peretania ma o loʻo faʻaauau pea galuega a le US mai Diego Garcia i aso nei.
Bases i aso nei e masani ona teena aia tatau e talimalo ai atunuu, e aofia ai le aia tatau e iloa ai pe faʻafefea ona afaina le eleele ma le vai, ma e aofia ai le aia tatau e taofia ai le au fitafita a Amerika i le tulafono. O fa'avae o ni setete fa'apartheid laiti lea e matua'i 'ese'ese ai aia tatau ma agava'a mo malo mai fafo ma tagata o lo'o fa'afaigaluegaina mo tagata faigaluega maualalo.
E iai tele isi fa'afitauli i fa'avae mai fafo.
O Fa'asalaga o Tagata Atoa
Fa'asalaga ua fa'atagaina e Malo Aufaatasi ae le o le fa'asalaina o se faitau aofa'i atoa, ae o le fa'atatauina o tagata malolosi ua ta'usalaina i solitulafono tetele e fa'aletulafono ma amio lelei ma fa'atonu mo lalo.
Ae ui i lea, o le malo o Amerika, e faʻaaogaina faʻasalaga tuʻufaʻatasi e faʻasalaina ai le faitau aofaʻi atoa (poʻo le faʻamalosia o isi malo e auai i le faʻasalaina o tagata uma). O ia faʻasalaga e solia ai le pule a le atunuʻu ma faʻasa ai le faʻasalaga tuʻufaʻatasia i totonu o Feagaiga i Sineva faʻapea foʻi ma le UN Charter, le Feagaiga Faʻavaomalo i Aia Tatau a Tagata ma Faigamalo, ma i nisi tulaga o le Genocide Convention.
E faʻaaogaina e le malo o Amerika faʻasalaga o se laasaga agai i taua (pei o Iraq) poʻo se laasaga e faʻavaivaia pe faʻatoʻilaloina se malo (pei o Rusia).
Le malo a Amerika ua fesiligia ae ua musu e ta'u mai po o le a le mea ua ausia e ana faasalaga i le tele o malo. E manino lava, afai e leai se isi mea, ua latou faapogaia ai le tele o mafatiaga o tagata.
O le malo o Amerika o loʻo i ai faʻasalaga mataga e faasaga i le toetoe o atunuʻu uma e le o se sui o le NATO, faʻasalaga na afaina ai le faitau aofaʻi i se taumafaiga e faʻaumatia malo e le fiafia i ai le malo o Amerika mo soʻo se mafuaʻaga.
Pepa o mea moni:
O le Feita i le Pulea o le Tulafono
Mai le 18 feagaiga tetele o aia tatau a tagata, o le Iunaite Setete o pati i na o le 5, e toaitiiti nai lo soo se atunuu i le lalolagi. O le malo o Amerika o se ta'ita'i ta'uta'ua i feagaiga tau fa'ate'a. Ua le amanaia ai faaiuga a le Faamasinoga Faava o Malo. Ua musu e auai i le International Criminal Court, ma faasalaina isi malo mo le faia o lea mea - ma e oo lava i le faatagaina o tagata ofisa o le faamasinoga e taofia i latou mai le faia o a latou galuega. Ua aumaia ai le mamafa i le malo Sipaniolo ma Belgian ina ua taumafai a latou faamasinoga e molia solitulafono a Amerika. Ua mata'ituina ma fa'aalatua isi sui o Malo Aufaatasi e faatosina ai palota. Ua fa'alavelave i faiga palota ma fa'afaigofie ai le fa'alavelave. O lo'o fa'afaigaluegaina ni ofisa faalilolilo tetele ma le le mafai ona tali atu. E auai i le fasioti tagata. E fai mai le aia tatau e feula ai soʻo se tasi, i soʻo se mea ma fana mai vaalele robotic. E fa'aleaga paipa ma isi mea tetele, e le fa'alogo i le tulafono po'o mea leaga na faia. E tetee atu i feagaiga fou e toetoe lava o le lalolagi atoa, e aofia ai i latou o loʻo fuafua e faʻasaina le faʻaogaina o le vateatea, osofaʻiga i luga ole laiga, ma auupega faaniukilia.
Le Malamalama Lautele o le Faafitauli
Ole tele o atunu'u na palota ile Tesema 2013 e Gallup valaauina le Iunaite Setete o le taufaamataʻu sili lea i le filemu i le lalolagi, ma Pew maua na faateleina lena vaaiga i le 2017. I le 2024, i le salafa o le lalolagi Arapi, o le malo o Amerika ua vaʻaia o o se fili o le filemu ma le faamasinotonu.
O le Fofo
Ua oʻo i le taimi e amata ai se talanoaga e uiga i le faʻaaogaina o Boycotts, Divestments, and Sanctions (BDS) e aumai ai le malo o Amerika i totonu o le lalolagi lautele o malo tausi tulafono.
Boycotts ma faʻatauga faʻatauvaʻa e tatau ona faʻasaga i faʻalapotopotoga tetele o auupega a Amerika - ma agai atu i le faʻamalosia o malo e taofi le faia o pisinisi ma faʻalapotopotoga a Amerika.
E tatau ona faia fa'asalaga e ala atu i Malo Aufaatasi e fa'atatau i tagata maualuluga o le US ua fa'ailoa fa'asaga ia i solitulafono sili ona leaga. (E matua ese lava lenei mea mai faʻasalaga faʻatulafonoina ma faʻasalaga le mama o tagata uma, na faia faʻatasi e se malo e tasi poʻo se vaega o malo.)
O nei kamupani 15 pito sili ona tele o auupega a Amerika e tatau ona faʻaumatia, aveese mai, poloka, ma tetee, ma latou faʻatupeina suʻesuʻega poʻo sikolasipi poʻo galuega faʻapitoa poʻo faʻasalalauga e teena, ma e leai ni vaega poʻo ni auaunaga e tuʻuina atu ia i latou:
- Lockheed Martin Corp.
- Raytheon Technologies (Ua suia nei le igoa ile RTX Faalapotopotoga)
- Northrop Grumman Corp.
- Boeing
- General Dynamics Corp.
- L3Harris Tekinolosi
- HII
- Leidos
- Amentum
- Booz Allen Hamilton
- CACI Faava o Malo
- Honeywell Faava o Malo
- Peraton
- Aoao Faa-Eletise
- KBR
E taua foi le aofia ai i lena lisi o le BAE Systems, lea e faʻavae i Peretania ae o se tasi o faʻatau oloa a le militeri a Amerika, ma o le kamupani tele o auupega i fafo atu o le Iunaite Setete.
O le mea moni lava, o le fa'amama ese mai nei kamupani e aofia ai le fa'amama ese mai tupe o lo'o teu fa'afaigaluega i nei kamupani. E sili atu i le fa'atauina o oloa iinei.
O malo i le salafa o le lalolagi e tatau ona faʻamalosia e teena faʻamaumauga a Amerika (tapuni, tuliesea, faʻasa i latou), auupega a Amerika, ma le faʻatupeina o le militeri a Amerika, ma taofi le malo o Amerika i le tulafono e ala i:
- "Uniting for Peace" gaioiga i le Fono Tele a Malo Aufaatasi,
- Moliaga o tagata taitoatasi e ala i le Faamasinoga o Soligatulafono Faava o Malo ma ala i pulega faa-faamasinoga lautele,
- Moliaga o solitulafono e ala i le Faamasinoga Faava o Malo o Faamasinoga,
- O le Truth and Reconciliation Commission i solitulafono a le malo o Amerika.
E sili atu i le tetee i nofoaga faamiliteli iinei.
Fa'amaonia Lenei Poloketi
Alu iinei.
Tali 3
Ua ou fefe. O aʻu o se tagata sinia ma ou te leʻi malamalama i le aʻafiaga o nei mea uma.
O aʻu foʻi, e leʻi iai muamua
O lenei faʻamatalaga e taua tele ina ia faʻatatau i le masini tau tupe e sili ona leaga i le lalolagi. Fa'afetai mo le fa'asoaina atu o le lisi o igoa o kamupani ina ia aua ne'i toe natia ma fa'aauau pisinisi e pei ona masani ai.