Door Peter van den Dungen, Peace Journalist tijdschrift, Oktober 5, 2020
Alfred Hermann Fried (1864-1921) zou het bestaan van centra, cursussen, conferenties, tijdschriften, handleidingen en andere publicaties gewijd aan vredesjournalistiek zeer hebben toegejuicht. Hij zou zeker hebben ingezien dat er vandaag de dag dringend behoefte is aan dit soort journalistiek. De Oostenrijker was de eerste journalist die de Nobelprijs voor de Vrede ontving (1911). Tegenwoordig worden veel journalisten vervolgd vanwege hun streven naar vrede, waarheid en gerechtigheid.
Fried, geboren in Wenen, begon als boekverkoper en uitgever in Berlijn voordat hij een actief en vooraanstaand lid werd van de georganiseerde internationale vredesbeweging die ontstond na de publicatie van Bertha von Suttners bestverkochte anti-oorlogsroman Leg je wapens neer! (1889). Tijdens het laatste decennium van de 19e eeuw publiceerde Fried een klein maar belangrijk vredesmaandblad dat von Suttner redigeerde. In 1899 werd het vervangen door Die Friedens-Warte (The Peace Watch), dat Fried tot aan zijn dood redigeerde.
De voorzitter van het Noorse Nobelcomité noemde het 'het beste tijdschrift in de vredesbeweging, met uitstekende hoofdartikelen en nieuws over actuele internationale problemen'. Onder de vele vooraanstaande bijdragers waren academici uit een breed scala van disciplines (vooral wetenschappers van internationaal recht), activisten en politici.
In al zijn vele geschriften rapporteerde en analyseerde Fried altijd de politieke kwesties van de dag op een manier die zich concentreerde op de noodzaak en mogelijkheid om ontstoken gevoelens te kalmeren en gewelddadige conflicten te voorkomen (net als Von Suttner, de eerste vrouwelijke politieke journalist in het Duitse taal). Ze promootten consequent en praktisch een verlichte, coöperatieve en constructieve aanpak.
Fried was een zeer begaafde en productieve auteur die even actief was als journalist, redacteur en auteur van zowel populaire als wetenschappelijke boeken over verwante onderwerpen als de vredesbeweging, internationale organisatie en internationaal recht. Zijn bekwaamheid als journalist blijkt uit een boek dat hij in 1908 publiceerde met details van 1,000 van zijn krantenartikelen over de vredesbeweging. Hij onderscheidde zich duidelijk van de heersende stromingsjournalistiek van zijn tijd – met zijn snode aanwakkeren van angst, haat en achterdocht onder landen – door zichzelf een vredesjournalist te noemen. 'Onder de witte vlag!', een boek dat hij in 1901 in Berlijn publiceerde, bestond uit een selectie van zijn artikelen en essays en had als ondertitel 'Uit de dossiers van een vredesjournalist' (Friedensjournalist).
In een inleidend essay over de pers en de vredesbeweging bekritiseerde hij hoe deze werd verwaarloosd of belachelijk gemaakt. Maar de gestage groei en invloed ervan, inclusief de geleidelijke aanvaarding van de agenda van de beweging (met name het gebruik van arbitrage) door staten om hun conflicten te beslechten, deed hem geloven dat er een grote verandering in de publieke opinie op handen was. Andere factoren die bijdroegen aan deze historische verschuiving waren het groeiende besef van de last en gevaren van een gewapende vrede, en de kostbare en verwoestende oorlogen in Cuba, Zuid-Afrika en China. Fried voerde terecht aan dat oorlogen mogelijk werden gemaakt, zelfs onvermijdelijk, vanwege de anarchie die de internationale betrekkingen kenmerkte. Zijn motto - 'Organiseer de wereld!' – was een voorwaarde voordat ontwapening (zoals verwoord in Bertha von Suttners 'Lay Down Your Arms!') een realistische mogelijkheid zou worden.
Hoewel hij veel tijd en energie besteedde aan het redigeren van verschillende tijdschriften van de vredesbeweging, realiseerde Fried zich dat ze slechts een relatief klein publiek bereikten en dat 'prediken tot de bekeerden' niet effectief was. De echte campagne moest gevoerd worden in en via de reguliere pers.
De behoefte aan vredesjournalistiek is groter dan ooit, ook omdat de gevolgen van gewelddadige conflicten en oorlog zoveel catastrofaler zijn dan een eeuw geleden. De organisatie en institutionalisering van de vredesjournalistiek aan het begin van de 21e eeuw is dan ook zeer toe te juichen. Fried had aan het begin van de 20e eeuw iets soortgelijks geprobeerd toen hij het initiatief nam voor de oprichting van een International Union of the Peace Press. Ondanks zijn inspanningen bleef het embryonaal en toen vredesjournalistiek nieuw leven werd ingeblazen in de nasleep van twee wereldoorlogen, waren zijn baanbrekende inspanningen grotendeels vergeten.
Zelfs in zijn geboorteland Oostenrijk was de Nobelprijswinnaar voor de vrede 'onderdrukt en vergeten' – de titel van de eerste biografie van Fried, gepubliceerd in 2006.
Peter van den Dungen was docent/gastdocent vredesstudies aan de Universiteit van Bradford,
VK (1976-2015). Als vredeshistoricus is hij ere-algemeen coördinator van het International Network of Museums for Peace (INMP).
