Het onmogelijke mogelijk maken: politiek van de coalitiebeweging in het beslissende decennium

Door Richard Sandbrook, 6 oktober 2020

Van Progressive Futures-blog

De uitdagingen lijken overweldigend. Kernwapens onder controle krijgen voordat ze ons vernietigen, een instorting van het klimaat en het uitsterven van ongekende soorten voorkomen, het rechtse autoritaire nationalisme onschadelijk maken, een sociaal contract reconstrueren, raciale en klassenrechtvaardigheid bereiken en de automatiseringsrevolutie kanaliseren in sociaal ondersteunende kanalen: deze onderling verbonden problemen zijn verwarrend in hun complexiteit en in de politieke obstakels voor de noodzakelijke systemische veranderingen.

Hoe kunnen progressieve activisten effectief en snel reageren? Om het nog moeilijker te maken, zijn mensen begrijpelijkerwijs in beslag genomen door de dagelijkse uitdagingen van het leven met de pandemie. Wat is de meest veelbelovende strategie in deze moeilijke omstandigheden? Kunnen we het onmogelijke mogelijk maken?

Politiek zoals gewoonlijk is onvoldoende

Vertrouwen op electorale politiek en het indienen van indrukwekkende instructies aan gekozen functionarissen en populaire media zijn noodzakelijke activiteiten, maar onvoldoende als effectieve strategie. De omvang van de noodzakelijke veranderingen is gewoon te ingrijpend voor de gebruikelijke geleidelijkheid van de politiek. Radicale voorstellen stuiten op veroordeling door de particuliere massamedia en conservatieve partijen, worden afgezwakt door lobbyisten en publieke opiniecampagnes, en dagen de modus operandi uit van zelfs progressieve partijen (zoals de Britse Labour Party, de Democratische Partij in de VS), waarvan de gevestigde orde gematigdheid eist om het politieke midden aan te spreken. Ondertussen worden de stemmen van het rechtse populisme sterker. Politiek zoals gewoonlijk is niet genoeg.

De slogan van Extinction Rebellion 'rebellie of uitsterving' wijst ons op een meer doeltreffende politiek – op voorwaarde dat rebellie wordt opgevat als beperkt tot geweldloze politieke actie die in overeenstemming is met democratische normen. Maar de acties zelf zullen slechts een onderdeel zijn van een veel groter proces van het opbouwen van steun onder ontvankelijke bevolkingsgroepen en het vormen van een coalitie van bewegingen die zo sterk zijn dat de geïntegreerde boodschap ervan niet kan worden genegeerd. Eenheid kan alleen worden gebouwd op een programma dat de doelstellingen van single-issue-bewegingen combineert. We moeten de kakofonie van stemmen vervangen door een enkele melodie.

Nodig: een verenigende visie

Het opbouwen van zo'n verenigde beweging is een monumentale taak. 'Progressieven' omvatten een breed scala - links-liberalen, sociaal-democraten, socialisten van verschillende overtuigingen, voorstanders van rassen, mensenrechten en economische rechtvaardigheid, sommige vakbonden, veel feministen, veel inheemse bewegingen, de meeste (maar niet alle) klimaatactivisten en de meeste vredesactivisten. Progressieven vinden veel om het over oneens te zijn. Ze verschillen wat betreft de aard van het fundamentele probleem (is het kapitalisme, neoliberalisme, imperialisme, patriarchaat, systemisch racisme, autoritair populisme, slecht functionerende democratische instellingen, ongelijkheid of een combinatie daarvan?), en dus verschillen ze over degeëquipeerde oplossingen. De recente komst van de Progressive International vastbesloten om ondanks de verdeeldheid wereldwijd eenheid te smeden onder progressieven, is een welkom teken. “Internationalisme of uitsterven”, de provocerende titel van haar eerste top in september 2020, getuigt van haar ambitie.

Welk programma is het best gepositioneerd om de zorgen van progressieve bewegingen met één nummer te verenigen? Een Green New Deal (GND) wordt steeds meer gezien als een gemene deler. De Leap Manifesto, de voorloper van dit programma in Canada, bevatte de meeste elementen. Ze omvatten een overgang naar 100% hernieuwbare energie tegen 2050, de opbouw van een meer rechtvaardige samenleving in het proces, de invoering van hogere en nieuwe vormen van belastingen, en een basisbeweging om de noodzakelijke veranderingen te steunen en de democratie te verdiepen. Groene New Deals, of programma's met vergelijkbare namen, zijn op grote schaal overgenomen, van de Europese Green Deal tot die van sommige nationale regeringen en veel progressieve partijen en sociale bewegingen. De mate van ambitie varieert echter.

De Green New Deal biedt een eenvoudige en aanlokkelijke visie. Mensen wordt gevraagd zich een wereld voor te stellen – geen utopie, maar een haalbare wereld – die groen, rechtvaardig, democratisch en welvarend genoeg is om een ​​goed leven voor iedereen mogelijk te maken. De logica is duidelijk. Dreigende klimaatrampen en het uitsterven van soorten vereisen ecologische transformatie, maar dit kan niet worden bereikt zonder diepgaande economische en sociale veranderingen. GND's omvatten niet alleen het herstructureren van de economie om binnen een decennium of twee een netto nul-koolstofuitstoot te bereiken, maar ook een rechtvaardige overgang naar duurzaamheid waarbij het grootste deel van de bevolking profiteert van de economische verschuiving. Goede banen voor degenen die tijdens de overgang verloren zijn gegaan, gratis onderwijs en omscholing op alle niveaus, universele gezondheidszorg, gratis openbaar vervoer en gerechtigheid voor inheemse en raciale groepen zijn enkele van de voorstellen die in dit geïntegreerde programma zijn opgenomen.

Bijvoorbeeld de GND gesponsord door Alexandria Ocasio-Cortez en Ed Markey in de vorm van een resolutie in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden in 2019, volgt deze logica. Aan de kaak gesteld als een socialistisch complot, ligt het plan dichter bij een Rooseveltiaanse New Deal voor de 21e eeuw. Het roept op tot een '10-jarige nationale mobilisatie' om 100% hernieuwbare energie, gigantische investeringen in infrastructuur en een koolstofvrije economie te realiseren, en banen voor iedereen die wil werken. De overgang wordt begeleid door maatregelen die gangbaar zijn in westerse verzorgingsstaten: universele gezondheidszorg, gratis hoger onderwijs, betaalbare huisvesting, verbeterde arbeidsrechten, baangarantie en remedies tegen racisme. Handhaving van antitrustwetten zou, indien succesvol, de economische en politieke macht van oligopolies verzwakken. We kunnen discussiëren over de mate van systeemverandering die nodig is. Elk effectief plan moet echter worden ondersteund door een visie op een beter leven, niet alleen door angst.

Conservatieven, vooral rechtse populisten, zijn klimaatontkenners geworden, deels omdat de strijd tegen klimaatverandering een socialistisch paard van Troje is. Ze hebben zeker gelijk dat de GND een progressief project is, maar of het noodzakelijkerwijs een socialistisch project is, valt te betwijfelen. Het hangt gedeeltelijk af van iemands definitie van socialisme. Omwille van de eenheid in een diverse beweging moeten we dat debat vermijden.

Kortom, we moeten een hoopvolle boodschap geven dat een betere wereld niet alleen mogelijk is, maar ook te winnen. Het is nutteloos, zelfs contraproductief, om alleen maar stil te staan ​​bij hoe nijpend de menselijke vooruitzichten zijn. Focussen op het negatieve is het risico van verlamming van de wil. En prediken tot de bekeerden kan ons een goed gevoel geven; het dient echter alleen om solidariteit op te bouwen tussen een kleine en grotendeels oninvloedrijke groep. We moeten leren gewone mensen (vooral jongeren) te betrekken bij dit beslissende decennium. Makkelijk zal het niet worden, want mensen worden van alle kanten gebombardeerd met informatie en blijven gefixeerd op de dreiging van het coronavirus. De aandachtsspanne is kort.

We hebben een droom, zoals Martin Luther King, en opnieuw zoals King, moet die droom eenvoudig gezegd, redelijk en realiseerbaar zijn. Natuurlijk hebben we geen gedetailleerde routekaart voor een rechtvaardige transitie. Maar we zijn het eens geworden over de richting waarin we moeten gaan, en de sociale krachten en middelen die ons naar die betere wereld zullen leiden. We moeten zowel de harten als de geesten van mensen aanspreken. Het succes zal afhangen van een brede coalitie van bewegingen.

Coalitiebeweging Politiek

Hoe zou zo'n coalitie eruit kunnen zien? Is het denkbaar dat zich een progressieve beweging van bewegingen ontwikkelt, binnen en tussen landen, om een ​​agenda als een Global Green New Deal door te drukken? De uitdaging is enorm, maar binnen het bereik van het mogelijke.

Dit tijdperk is er tenslotte een van rebellie en actie van onderop wereldwijd. De multidimensionale sociaal-economische en ecologische crisis leidt tot politieke onenigheid. In 1968 brak de grootste golf van protesten sinds 2019 uit, en deze golf zette zich voort in 2020, ondanks de pandemie. Protesten overspoelden zes continenten en 114 landen en troffen zowel liberale democratieën als dictaturen. Als Robin Wright observeert in The New Yorker in december 2019, 'Er zijn van de ene op de andere dag bewegingen ontstaan, uit het niets, die publieke woede op wereldschaal hebben losgemaakt - van Parijs en La Paz tot Praag en Port-au-Prince, Beiroet, tot Bogota en Berlijn, van Catalonië tot Caïro, en in Hong Kong, Harare, Santiago, Sydney, Seoul, Quito, Jakarta, Teheran, Algiers, Bagdad, Boedapest, Londen, New Delhi, Manilla en zelfs Moskou. Alles bij elkaar genomen weerspiegelen de protesten een ongekende politieke mobilisatie.'. De Verenigde Staten ondergaan bijvoorbeeld de meest uitgebreide burgerlijke onrust sinds de burgerrechten- en anti-oorlogsprotesten in de jaren zestig, naar aanleiding van de moord op de Afro-Amerikaan George Floyd door de politie in mei 1960. De protesten leidden niet alleen tot uitgebreide protesten wereldwijd, maar mobiliseerden ook substantiële steun buiten de zwarte gemeenschap.

Hoewel lokale irritaties (zoals een verhoging van de doorvoervergoedingen) de grotendeels geweldloze protesten over de hele wereld aanwakkerden, leidden de protesten tot hevige woede. Een veel voorkomend thema was dat egoïstische elites te veel macht hadden gegrepen en het beleid hadden gericht op zelfverheerlijking. Volksopstanden betekenden vooral de noodzaak om verbroken sociale contracten te reconstrueren en de legitimiteit te herstellen.

We kunnen nog maar net de beroering onderscheiden van een beweging van bewegingen waarvan de elementen verder gaan dan kritiek, naar een steeds meer geïntegreerd programma van structurele verandering. Belangrijke elementen zijn onder meer klimaat-/milieuorganisaties, Black Lives Matter en de grotere beweging voor raciale/inheemse gerechtigheid, bewegingen voor economische rechtvaardigheid, waaronder vakbonden, en de vredesbeweging. Ik heb al gezinspeeld op de klimaat beweging. Hoewel milieuactivisten het ideologische spectrum bestrijken, de op hol geslagen klimaatverandering en de behoefte aan snelle en fundamentele actie hebben velen tot meer radicale beleidsstandpunten gebracht. Als protesten hebben zich wereldwijd uitgebreid, heeft de Green New Deal een duidelijke aantrekkingskracht.  

Ook onder de noemer van zijn de eisen voor structurele verandering ontstaan Het leven van zwarte mensen is belangrijk. 'Defund the police' richt zich niet alleen op het uitroeien van een paar racistische politieagenten, maar ook op het smeden van nieuwe structuren om een ​​einde te maken aan systemisch racisme. 'Huur opzeggen' gaat over in een eis om huisvesting te beschouwen als een sociaal recht, niet alleen als handelswaar. De reactie op de crisis is intersectioneel, met steun voor Black Lives Matter van alle ongelijksoortige groepen en met protesten waaronder grote aantallen blanken. Maar zal de beweging voor raciale rechtvaardigheid waarschijnlijk deel uitmaken van een grotere beweging voor een rechtvaardige transitie? De systemische wortels van racisme, inclusief de rol die marktkrachten spelen bij de raciale segmentering en segregatie van bevolkingsgroepen, wijzen op een samenloop van belangen. Martin Luther King hechtte eind jaren zestig geloof aan deze opvatting door de betekenis van de zwarte rebellie uit te leggen op dat moment: De opstand, zei hij, is 'veel meer dan een strijd voor de rechten van negers…. Het legt het kwaad bloot dat diep geworteld is in de hele structuur van onze samenleving. Het onthult eerder systemische dan oppervlakkige tekortkomingen en suggereert dat radicale reconstructie van de samenleving zelf het echte probleem is dat moet worden aangepakt. Het dwingt Amerika om al zijn onderling verbonden tekortkomingen onder ogen te zien - racisme, armoede, militarisme en materialisme'. Intersectionele allianties bouwen solidariteit op dit inzicht voor mogelijke systeemverandering.

De doelen van klimaatactivisten en groepen voor raciale rechtvaardigheid overlappen met veel eisen die voortkomen uit economische en sociale rechtvaardigheidsbewegingen. Deze categorie omvat diverse groepen zoals activistische vakbonden, inheemse groepen (met name in Noord- en Zuid-Amerika), feministen, homorechtenactivisten, mensenrechtenactivisten, coöperatieve bewegingen, geloofsgroepen van verschillende denominaties en groepen gericht op internationale gerechtigheid waarbij de rechten van vluchtelingen en migranten betrokken zijn en naar het noorden gezochte overdrachten van middelen om ecologische en andere ongelijkheden aan te pakken. De GND sluit aan bij de behoeften en rechten van arbeiders, inheemse volkeren en geracialiseerde minderheden. Groene banen, baangaranties, huisvesting als publiek goed, hoogwaardige en universele gezondheidszorg zijn slechts enkele van de niet-reformistische hervormingen die naar voren zijn gekomen. Zoals een recent artikel in de New York Times Zoals aangegeven, herschept links aan de basis de politiek over de hele wereld.

De vredesbeweging vormt een ander onderdeel van een mogelijke basisalliantie. In 2019 steeg het risico van een toevallige of opzettelijke nucleaire uitwisseling naar het hoogste punt sinds 1962. Bulletin van de atoomwetenschappers verplaatste zijn beroemde Doomsday Clock vooruit naar 100 seconden voor middernacht, daarbij verwijzend naar nucleaire proliferatie en de terugtrekking uit wapenbeheersing als accentuering van het gevaar van een nucleaire oorlog. Wapenbeheersings- en ontwapeningsverdragen, waarover de afgelopen decennia nauwgezet is onderhandeld, vallen uiteen, grotendeels als gevolg van de onverzettelijkheid van de VS. Alle grote kernmachten – de Verenigde Staten, Rusland en China – moderniseren hun kernwapenarsenaal. In deze atmosfeer proberen de VS onder Trump bondgenoten aan te sporen zich bij hen aan te sluiten in een nieuwe Koude Oorlog gericht op China. Dreigende acties en retoriek gericht tegen Venezuela, Iran en Cuba en de wijdverbreide toevlucht tot cyberoorlogvoering vergroten de internationale spanningen en hebben vredesorganisaties op grote schaal gestimuleerd.

De doelen van de vredesbeweging en haar integratie als beweging in Noord-Amerika onder auspiciën van World Beyond War, hebben het dichter bij de andere drie delen van de opkomende coalitie gebracht. Het doel om defensiebudgetten te verlagen, nieuwe wapenaankopen te annuleren en vrijgekomen middelen naar menselijke veiligheid te sluizen, weerspiegelt de zorg voor sociale rechten en decommodificatie. Menselijke veiligheid wordt gedefinieerd als de uitbreiding van sociale en ecologische rechten. Vandaar het verband met initiatieven op het gebied van economische en sociale rechtvaardigheid. Bovendien hebben de verbanden tussen klimaatverandering en veiligheidsproblemen de klimaat- en vredesbewegingen in dialoog gebracht. Zelfs een kleine nucleaire uitwisseling zou een nucleaire winter inluiden, met onnoemelijke gevolgen voor droogte, hongersnood en algemene ellende. Omgekeerd ondermijnt klimaatverandering, door levensonderhoud te vernietigen en tropische gebieden onbewoonbaar te maken, fragiele staten en verergert het bestaande etnische en andere conflicten. Vrede, gerechtigheid en duurzaamheid worden steeds meer gezien als onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dat is de basis voor coalitieallianties en wederzijdse ondersteuning van de protesten van elke beweging.

Het onmogelijke mogelijk maken

We leven in het beslissende decennium en staan ​​voor serieuze uitdagingen die de toekomst van alle soorten in gevaar brengen. Zoals gebruikelijk in liberale democratieën lijkt de politiek niet in staat de enorme omvang van de uitdagingen te begrijpen of resoluut te handelen om ze het hoofd te bieden. Het opkomende koor van autoritaire populistisch-nationalisten, met hun raciaal getinte complottheorieën, vormt een groot obstakel voor rationele en billijke oplossingen voor de multidimensionale crisis. In deze context spelen progressieve bewegingen van het maatschappelijk middenveld een steeds centralere rol bij het doorvoeren van de noodzakelijke systeemveranderingen. De vraag is: kan eenheid van single-issue bewegingen worden opgebouwd rond een gemeenschappelijk programma dat zowel utopisme als louter reformisme vermijdt? Zal de beweging van bewegingen ook voldoende discipline opbrengen om geweldloos te blijven, standvastig gericht op burgerlijke ongehoorzaamheid? De antwoorden op beide vragen moeten ja zijn - als we het onmogelijke mogelijk willen maken.

Richard Sandbrook is emeritus hoogleraar politieke wetenschappen aan de Universiteit van Toronto. Recente boeken zijn onder meer Reinventing the Left in the Global South: The Politics of the Possible (2014), een herziene en uitgebreide editie van Civilizing Globalization: A Survival Guide (co-editor en co-auteur, 2014), en Social Democracy in the Global Periphery: Origins, Challenges, Prospects (co-auteur, 2007).