Door Lawrence Wittner, 29 april 2019
Van War Is A Crime
Vieques is een klein Puerto Ricaans eiland met zo'n 9,000 inwoners. Omzoomd door palmbomen en mooie stranden, met 's werelds helderste bioluminescente baai en overal rondzwervende wilde paarden, trekt het aan substantiële aantallen van toeristen. Maar gedurende ongeveer zes decennia diende Vieques als een bombardement, een militair oefenterrein en een opslagplaats voor de Amerikaanse marine, totdat de verontwaardigde inwoners, tot afleiding gedreven, hun vaderland uit de greep van het militarisme redden.
Net als het hoofdeiland van Puerto Rico, ligt Vieques, acht mijl naar het oosten.Werd geregeerd eeuwenlang als een kolonie van Spanje, totdat de Spaans-Amerikaanse oorlog van 1898 Puerto Rico veranderde in een informele kolonie (een "niet-soeverein gebied") van de Verenigde Staten. In 1917 werden Puerto Ricanen (inclusief de Viequenses) Amerikaans staatsburger, hoewel ze tot 1947 niet het recht hadden om voor hun gouverneur te stemmen en vandaag nog steeds niet het recht hebben om vertegenwoordigd te zijn in het Amerikaanse Congres of om op de Amerikaanse president te stemmen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog onteigende de Amerikaanse regering, bezorgd over de veiligheid van het Caribisch gebied en het Panamakanaal, grote stukken land in het oosten van Puerto Rico en op Vieques om een gigantisch Roosevelt Roads Naval Station te bouwen. Dit omvatte ongeveer tweederde van het land op Vieques. Als gevolg hiervan werden duizenden Viequenses uit hun huizen verdreven en gedeponeerd in verwoeste suikerrietvelden die door de marine werden uitgeroepen tot 'hervestigingsgebieden'.
De overname van Vieques door de Amerikaanse marine kwam in een stroomversnelling in 1947, toen het Roosevelt Roads aanwees als een marine-trainingsinstallatie en opslagdepot en het eiland begon te gebruiken voor schietoefeningen en amfibische landingen door tienduizenden matrozen en mariniers. De marine breidde haar onteigening uit tot driekwart van Vieques en gebruikte het westelijke deel voor de opslag van munitie en het oostelijke deel voor haar bombardementen en oorlogsspelletjes, terwijl ze de inheemse bevolking inklemde in de kleine strook land die hen scheidde.
In de daaropvolgende decennia, bombardeerde de marine Vieques vanuit de lucht, over land en over zee. In de jaren tachtig en negentig liet het jaarlijks gemiddeld 1980 ton bommen los op het eiland en voerde het gemiddeld 1990 dagen per jaar militaire trainingsoefeningen uit. Alleen al in 1,464 liet de marine 180 bommen vallen op Vieques. Het gebruikte het eiland ook voor tests van biologische wapens.
Voor de Viequenses zorgde deze militaire overheersing natuurlijk voor een nachtmerrieachtig bestaan. Verdreven uit hun huizen en met hun traditionele economie aan flarden, beleefden ze de verschrikkingen van nabijgelegen bombardement. "Toen de wind uit het oosten kwam, bracht hij rook en hopen stof van hun bombardementen", herinnert een bewoner zich. “Ze bombardeerden elke dag, van 5 uur 's morgens tot 6 uur 's avonds. Het voelde als een oorlogsgebied. Je zou horen. . . acht of negen bommen, en je huis zou sidderen. Alles aan je muren, je fotolijsten, je versieringen, spiegels, zou op de grond vallen en breken', en 'je cementen huis zou beginnen te barsten'. Bovendien, met het vrijkomen van giftige chemicaliën in de bodem, het water en de lucht, begon de bevolking te lijden aan dramatisch hogere percentages kanker en andere ziekten.
Uiteindelijk de Amerikaanse marine bepaalde het lot van het hele eiland, inclusief de nautische routes, vliegroutes, watervoerende lagen en bestemmingswetten in het resterende burgergebied, waar de bewoners onder constante dreiging van uitzetting leefden. In 1961 stelde de marine een geheim plan op om de hele burgerbevolking uit Vieques te verwijderen, waarbij zelfs de doden uit hun graven zouden worden opgegraven. Maar de Puerto Ricaanse gouverneur Luis Munoz Marin kwam tussenbeide en de Amerikaanse president John F. Kennedy blokkeerde de marine om het plan uit te voeren.
Lang sluimerende spanningen tussen de Viequenses en de marine kookten over van 1978 tot 1983. Temidden van verhoogde Amerikaanse zeebombardementen en opgevoerde militaire manoeuvres ontstond er een krachtige lokale verzetsbeweging, geleid door de vissers van het eiland. Activisten hielden zich bezig met stakingen, demonstraties en burgerlijke ongehoorzaamheid - het meest dramatisch door zichzelf direct in de lijn van raketvuur te plaatsen, waardoor militaire oefeningen werden verstoord. Toen de behandeling van de eilandbewoners een internationaal schandaal werd, hield het Amerikaanse Congres in 1980 hoorzittingen over de kwestie en adviseerde het de marine Vieques te verlaten.
Maar deze eerste golf van volksprotesten, waarbij duizenden Viequenses en hun aanhangers in heel Puerto Rico en de Verenigde Staten betrokken waren, slaagde er niet in de marine van het eiland te verdrijven. Midden in de Koude Oorlog hield het Amerikaanse leger hardnekkig vast aan zijn operaties op Vieques. Ook beperkte de prominente plaats in de verzetscampagne van Puerto Ricaanse nationalisten, met het bijbehorende sektarisme, de aantrekkingskracht van de beweging.
In de jaren negentig kreeg echter een bredere verzetsbeweging vorm. Begonnen in 1990 door de Comité voor de redding en ontwikkeling van Vieques, versnelde het in tegenstelling tot plannen van de marine voor de installatie van een opdringerig radarsysteem en ging van start na 19 april 1999, toen een piloot van de Amerikaanse marine per ongeluk twee bommen van 500 pond liet vallen op een zogenaamd veilig gebied, waarbij een burger uit Viequenses om het leven kwam. "Dat schokte het bewustzijn van de mensen van Vieques en Puerto Ricanen in het algemeen als geen andere gebeurtenis", herinnert Robert Rabin zich, een belangrijke leider van de opstand. "Bijna onmiddellijk hadden we eenheid over ideologische, politieke, religieuze en geografische grenzen heen."
Scharen achter de vraag van Vrede voor Vieques, trok deze enorme sociale onrust zwaar op de katholieke en protestantse kerken, maar ook op de arbeidersbeweging, beroemdheden, vrouwen, universiteitsstudenten, ouderen en ervaren activisten. Honderdduizenden Puerto Ricanen in heel Puerto Rico en de diaspora namen deel, en ongeveer 1,500 werden gearresteerd voor het bezetten van de bombardementen of voor andere daden van geweldloze burgerlijke ongehoorzaamheid. Toen religieuze leiders opriepen tot een mars voor vrede in Vieques, overstroomden zo'n 150,000 demonstranten de straten van San Juan in wat naar verluidt de grootste demonstratie in de geschiedenis van Puerto Rico was.
Geconfronteerd met deze storm van protest capituleerde de Amerikaanse regering uiteindelijk. In 2003 stopte de Amerikaanse marine niet alleen de bombardementen, maar sloot ook haar marinebasis Roosevelt Roads af en trok zich volledig terug uit Vieques.
Ondanks deze enorme overwinning voor een volksbeweging blijft Vieques het hoofd bieden grote uitdagingen vandaag. Deze omvatten niet-ontplofte munitie en enorme vervuiling door zware metalen en giftige chemicaliën die vrijkwamen door het laten vallen van naar schatting biljoen ton van munitie, waaronder verarmd uranium, op het kleine eiland. Als gevolg hiervan is Vieques nu een belangrijke Superfund-site, met kanker en andere ziektecijfers aanzienlijk hoger dan in de rest van Puerto Rico. Ook lijdt het eiland, met zijn verwoeste traditionele economie, onder wijdverbreide armoede.
Niettemin worstelen de eilandbewoners, niet langer gehinderd door militaire opperheren, met deze kwesties door vindingrijke wederopbouw- en ontwikkelingsprojecten, waaronder ecotoerisme. Rabin, die drie gevangenisstraffen uitzat (waarvan één van zes maanden) voor zijn protestactiviteiten, leidt nu de Graaf Mirasol Fort―een faciliteit die ooit dienst deed als gevangenis voor onhandelbare slaven en stakende suikerrietarbeiders, maar die nu kamers biedt voor het Vieques Museum, gemeenschapsbijeenkomsten en vieringen, historische archieven en Radio Vieques.
Natuurlijk biedt de succesvolle strijd van de Viequenses om hun eiland te bevrijden van de lasten van het militarisme ook een bron van hoop voor mensen over de hele wereld. Dit geldt ook voor de mensen in de rest van de Verenigde Staten, die een zware economische en menselijke prijs blijven betalen voor de uitgebreide oorlogsvoorbereidingen en eindeloze oorlogen van hun regering.
Lawrence Wittner (https://www.lawrenceswittner.com/ ) is hoogleraar geschiedenis emeritus bij SUNY / Albany en de auteur van De bom confronteren (Stanford University Press).
