Thalif Deen၊ အင်တာမီလန်စာနယ်ဇင်းဝန်ဆောင်မှု
နျူကလီးယားလုံခြုံရေးသည် အမေရိကန်သမ္မတ ဘားရက်အိုဘားမားအတွက် ဦးစားပေးဖြစ်သည်။ / Credit:Eli Clifton/IPS
- ၎င်း၏နျူကလီးယားအမွေအနှစ်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့် အမေရိကန်သမ္မတ ဘားရက်အိုဘားမားသည် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်း နျူကလီးယားစမ်းသပ်မှုများကို တားမြစ်ရန် ရည်ရွယ်သည့် ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ (UNSC) ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသည်။
အဖွဲ့ဝင် 15 ဦးပါ UNSC တွင် ညှိနှိုင်းနေဆဲဖြစ်သည့် အဆိုပါ ဆုံးဖြတ်ချက်အား လာမည့်နှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် အိုဘားမားက ၎င်း၏ ရှစ်နှစ် သမ္မတသက်တမ်း မကုန်ဆုံးမီ ချမှတ်နိုင်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။
အဆိုပါ ၁၅ နိုင်ငံအနက် ၅ ဦးမှာ ကမ္ဘာ့နျူကလီးယားအင်အားကြီးနိုင်ငံများဖြစ်သည့် အမေရိကန်၊ ဗြိတိန်၊ ပြင်သစ်၊ တရုတ်၊ ရုရှားနှင့် ဗီတိုအာဏာသုံး အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်များဖြစ်သည်။
UNSC တွင် ပထမဆုံးသော အဆိုပြုချက်သည် နျူကလီးယား ဆန့်ကျင်ရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများကြားတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အချေအတင် ဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။
ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် တရားမျှတမှုကို မြှင့်တင်ပေးသည့် Quaker အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သော American Friends Service Committee (AFSC) မှ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် စီးပွားရေး လုံခြုံရေး အစီအစဉ်၏ ဒါရိုက်တာ Joseph Gerson က အဆိုပြုထားသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်အား ကြည့်ရှုရန် နည်းလမ်းများစွာရှိကြောင်း IPS သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။
ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် (နျူကလီးယား) စမ်းသပ်မှု တားမြစ်ရေး စာချုပ် (CTBT) ကို ကုလသမဂ္ဂက အားဖြည့်ပေးဖို့ အိုဘားမားက လုပ်ဆောင်နေတယ်ဆိုတဲ့အကြောင်း အမေရိကန် အထက်လွှတ်တော်က ရီပတ်ဘလီကန်တွေက ဒေါသတကြီး ထုတ်ဖော်ပြောဆိုလိုက်ပါတယ်။
“ဒီဆုံးဖြတ်ချက်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အထက်လွှတ်တော်က သဘောတူညီထားတဲ့ သဘောတူစာချုပ်တွေကို ဆီးနိတ်လွှတ်တော်ရဲ့ အတည်ပြုချက်လိုအပ်တဲ့ အမေရိကန်ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ရှောင်တိမ်းနေတယ်လို့တောင် စွဲချက်တင်ထားပါတယ်။ (အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း) ဘီလ်ကလင်တန်သည် ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် သဘောတူစာချုပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီးကတည်းက ရီပတ်ဘလီကန်များက CTBT လက်မှတ်ရေးထိုးခြင်းကို ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြသည်ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။
အမှန်မှာ၊ နိုင်ငံတကာဥပဒေသည် အမေရိကန်ဥပဒေဟု ယူဆရသော်လည်း အတည်ပြုလိုက်ပါက ဆုံးဖြတ်ချက်သည် အထက်လွှတ်တော်၏ သဘောတူစာချုပ်များ အတည်ပြုခြင်းဆိုင်ရာ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေလိုအပ်ချက်ကို အစားထိုးလိုက်ခြင်းအဖြစ် အသိအမှတ်မပြုသောကြောင့် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းစဉ်ကို ရှောင်တိမ်းမည်မဟုတ်ကြောင်း Gerson က ထောက်ပြသည်။
“ဆုံးဖြတ်ချက်ချမယ့်အရာက CTBT ကို အားဖြည့်ဖို့ဖြစ်ပြီး အိုဘားမားရဲ့ ထင်သာမြင်သာရှိတဲ့ နျူကလီးယားဖျက်သိမ်းရေးသမားရဲ့ ပုံရိပ်ကို အနည်းငယ် တောက်ပြောင်စေမှာပါ” ဟု Gerson က ပြောကြားခဲ့သည်။
၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံမှ အတည်ပြုခဲ့သော CTBT သည် အဓိကအကြောင်းရင်းတစ်ခုကြောင့် အသက်ဝင်လာခြင်းမရှိသေးပေ။ အဓိကကျသောနိုင်ငံရှစ်နိုင်ငံက လက်မှတ်ရေးထိုးရန် ငြင်းဆိုခဲ့သည် သို့မဟုတ် လက်မှတ်ရေးထိုးရန် ငြင်းဆိုထားသည်။
လက်မှတ်မထိုးရသေးသော သုံးဦးဖြစ်သည့် အိန္ဒိယ၊ မြောက်ကိုရီးယားနှင့် ပါကစ္စတန်၊ အမေရိကန်၊ တရုတ်၊ အီဂျစ်၊ အီရန်နှင့် အစ္စရေးတို့က အတည်မပြုရသေးသည့် သဘောတူညီချက်ကို အတည်ပြုပြီးနောက် နှစ် 20 တွင် ကတိမတည်ဘဲ ကျန်ရှိနေသည်။
လက်ရှိတွင် နျူကလီးယားလက်နက်ပိုင်ဆိုင်သည့်နိုင်ငံအများအပြားက စမ်းသပ်မှုအပေါ် ဆန္ဒအလျောက် ဆိုင်းငံ့ထားဆဲဖြစ်သည်။ “သို့သော် ဆိုင်းငံ့ထားမှုသည် CTBT အတွက် အစားထိုး၍မရပါ။ မြောက်ကိုရီးယား (ဒီမိုကရက်တစ် ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ) က ပြုလုပ်တဲ့ နျူကလီးယား စမ်းသပ်မှု လေးခုက ဒါကို သက်သေပြနေပါတယ်” ဟု ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးချုပ် ဘန်ကီမွန်းက နျူလက်နက် ဖျက်သိမ်းရေး အားကောင်းမောင်းသန် ထောက်ခံသူ တဦးဖြစ်သည်။
CTBT ၏ ပြဋ္ဌာန်းချက်များအောက်တွင်၊ အဓိကကျသော နိုင်ငံရှစ်နိုင်ငံမှ နောက်ဆုံးပါဝင်ခြင်းမရှိဘဲ စာချုပ်သည် အသက်ဝင်မည်မဟုတ်ပေ။
Nuclear Age Peace Foundation မှ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ် Alice Slater နှင့် ညှိနှိုင်းရေးကော်မတီတွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေသူ၊ World Beyond WarIPS ကိုပြောကြားရာတွင် "ယခုကျရောက်မည့် ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံတွင် တားမြစ်ရေးစာချုပ်ညှိနှိုင်းမှုများအတွက် လက်ရှိတည်ဆောက်နေသည့် အရှိန်အဟုန်မှ ကြီးမားသောအနှောက်အယှက်တစ်ခုဟု ကျွန်တော်ထင်ပါသည်။"
ထို့အပြင်၊ ဤနေရာတွင် CTBT ကို အသက်ဝင်စေရန် အထက်လွှတ်တော်မှ အတည်ပြုရန် လိုအပ်သည့် အမေရိကန်တွင် ၎င်းသည် အကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိမည်မဟုတ်ကြောင်း သူမက ထောက်ပြခဲ့သည်။
ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် မလုပ်ဆောင်ဘဲ နျူကလီးယားစမ်းသပ်မှုတွေကို တားမြစ်ပိတ်ပင်ထားတာကြောင့် အလုံးစုံစမ်းသပ်မှု တားမြစ်ရေး စာချုပ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘာမဆိုလုပ်ရတာ ရယ်စရာကောင်းပါတယ်။
CTBT သည် မပြန့်ပွားသောတိုင်းတာမှုတစ်ခုအဖြစ် တင်းကြပ်စွာဖော်ပြခဲ့ပြီး၊ ကလင်တန်က ၎င်းကို “Strangeloves for the Stockpile Stewardship Program အတွက် ကျွန်ုပ်တို့၏ဒေါက်တာ Strangeloves အား ကတိပြုပြီး Nevada Test Site တွင် မြေအောက်စမ်းသပ်မှု ၂၆ ကြိမ်ပြုလုပ်ပြီးနောက် ပလူတိုနီယမ်ကို ဓာတုဗေဒပစ္စည်းများဖြင့် ပေါက်ကွဲစေပါသည်။ ဒါပေမယ့် ကွင်းဆက်တုံ့ပြန်မှုတော့ မရှိပါဘူး။”
ထို့ကြောင့် ကလင်တန်က ၎င်းတို့သည် နျူစမ်းသပ်မှုမဟုတ်ကြောင်း၊ Livermore Lab ရှိ ဘောလုံးကွင်းနှစ်ကွင်းရှည်လျားသည့် National Ignition Facility ကဲ့သို့သော အဆင့်မြင့်နည်းပညာသုံး ဓာတ်ခွဲခန်းစမ်းသပ်မှုနှင့်အတူ ဗုံးစက်ရုံအသစ်အတွက် နှစ်သုံးဆယ်အတွင်း ဗုံးအသစ်များအတွက် ခန့်မှန်းချက်အသစ်မှာ ဒေါ်လာတစ်ထရီလီယံအထိ ရှိခဲ့သည်။ နှင့် US တွင်ပေးပို့မှုစနစ်များ Slater မှပြောကြားခဲ့သည်။
နျူကလီးယားလက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးဆိုင်ရာ Open Ended Working Group (OEWG) မှ အစီရင်ခံစာကို လာမည့်အထွေထွေညီလာခံတွင် ထည့်သွင်းစဉ်းစားမည်ဖြစ်ကြောင်း Gerson က IPS သို့ပြောကြားခဲ့သည်။
အမေရိကန်နှင့် အခြားနျူကလီးယားအင်အားကြီးနိုင်ငံများသည် အထွေထွေညီလာခံအား 2017 ခုနှစ်တွင် နျူလက်နက်ဖျက်သိမ်းရေး သဘောတူစာချုပ်အတွက် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများကို စတင်ခွင့်ပြုရန် အထွေထွေညီလာခံကို တိုက်တွန်းသည့် အဆိုပါအစီရင်ခံစာ၏ ကနဦးကောက်ချက်ကို ဆန့်ကျင်နေကြသည်ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။
အနည်းဆုံးတော့၊ CTBT ကုလသမဂ္ဂ ဆုံးဖြတ်ချက်အတွက် လူသိရှင်ကြား ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခြင်းဖြင့်၊ အိုဘားမား အစိုးရသည် OEWG လုပ်ငန်းစဉ်မှ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုအတွင်း အာရုံကို အာရုံလွဲနေပြီဟု Gerson က ပြောကြားခဲ့သည်။
“အလားတူပါပဲ၊ အိုဘားမားက “ဖဲကြိုးပြာ” ကော်မရှင်ကို ဖန်တီးဖို့ တိုက်တွန်းနိုင်ပေမယ့် ဒေါ်လာ ထရီလီယံနဲ့ချီတဲ့ နျူကလီးယားလက်နက်တွေကို ထောက်ပံ့မှုနဲ့ ပေးပို့မှုစနစ်တွေကို အဆင့်မြှင့်ဖို့ အကြံပြုချက်တွေကို လျှော့ချဖို့၊ ဒီအသုံးစရိတ်ကို လျှော့ချဖို့၊ အမေရိကန်ရဲ့ ပထမဆုံး တိုက်ခိုက်မှု အယူဝါဒကို အဆုံးသတ်ဖို့ ထိပ်တန်း အုပ်ချုပ်ရေး အရာရှိတွေက ထည့်သွင်း စဉ်းစားနေတယ်လို့ သတင်းတွေ ထွက်ပေါ်နေပါတယ်။”
အိုဘားမားသည် အမေရိကန်၏ ပထမဆုံးသော သပိတ်အယူဝါဒကို အဆုံးသတ်ရန် အမိန့်ပေးခဲ့ပါက၊ ၎င်းသည် အငြင်းပွားဖွယ်ရာ ပြဿနာတစ်ရပ်ကို သမ္မတ ရွေးကောက်ပွဲတွင် ထည့်သွင်းသွားမည်ဖြစ်ပြီး၊ အိုဘားမားသည် ဟီလာရီ ကလင်တန်၏ မဲဆွယ်စည်းရုံးမှုကို လျော့ပါးစေရန် မည်သည့်အရာမှ မလုပ်ဆောင်လိုကြောင်း၊ စောဒကတက်သည်။
"ဒါကြောင့် တစ်ဖန်၊ CTBT ဆုံးဖြတ်ချက်ကို နှိပ်ပြီး လူသိရှင်ကြား ထုတ်ပြန်ခြင်းဖြင့်၊ ပထမ တိုက်ခိုက်မှုစစ်ပွဲ တိုက်ခိုက်ရေး အယူဝါဒကို ပြောင်းလဲရန် ပျက်ကွက်ခြင်းမှ အမေရိကန် ပြည်သူများနှင့် နိုင်ငံတကာ၏ အာရုံစိုက်မှုကို အာရုံလွဲသွားပါမည်။"
နျူကလီယားစမ်းသပ်မှုကို ပိတ်ပင်ထားသည့်အပြင်၊ အိုဘားမားသည် နျူကလီးယား “ပထမဆုံး အသုံးမပြုရ” (NFU) မူဝါဒကို ကြေငြာရန်လည်း စီစဉ်နေသည်။ ယင်းက ရန်ဘက်ပြုသူလက်မလွှတ်ပါက နျူကလီးယားလက်နက်ကို ဘယ်တော့မှမသုံးရန် အမေရိကန်ကတိကဝတ်ကို အားဖြည့်ပေးမည်ဖြစ်သည်။
ဩဂုတ်လ ၁၅ ရက်က ထုတ်ပြန်သည့် ကြေညာချက်တွင် အာရှ-ပစိဖိတ်ဒေသဆိုင်ရာ ခေါင်းဆောင်မှုကွန်ရက်မှ နျူကလီးယား မပြန့်ပွားရေးနှင့် လက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးဆိုင်ရာ ခေါင်းဆောင်မှုကွန်ရက်က “ပထမဆုံး အသုံးမပြုရန်” နျူကလီးယားမူဝါဒကို ချမှတ်ရန် အမေရိကန်အား တိုက်တွန်းခဲ့ပြီး ယင်းကို ထောက်ခံရန် ပစိဖိတ်မဟာမိတ်များကို တောင်းဆိုခဲ့သည်။
ပြီးခဲ့သည့် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ဘန်ကီမွန်းသည် ၎င်း၏ နောက်ထပ် ရည်မှန်းချက်ကြီးပြီး ခဲယဉ်းသော နိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်များထဲမှ တစ်ခုကို မအောင်မြင်နိုင်ခဲ့သည့်အတွက် CTBT ၏ အသက်ဝင်မှုကို အာမခံရန် အာမခံခဲ့သည်။
“ဒီနှစ်ဟာ လက်မှတ် ရေးထိုးနိုင်ခဲ့တာ နှစ် 20 ပြည့်ပါပြီ” ဟု ကိုရီးယားဒီမိုကရက်တစ် ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ (DPRK) မှ မကြာသေးမီက ပြုလုပ်ခဲ့သော နျူစမ်းသပ်မှုသည် ၂၀၀၆ ခုနှစ်ကတည်းက စတုတ္ထအကြိမ်ဖြစ်ပြီး ဒေသတွင်း လုံခြုံရေးအတွက် လွန်စွာ မတည်မငြိမ်ဖြစ်စေကြောင်း ထောက်ပြပြောဆိုခဲ့သည်။ နိုင်ငံတကာ မပြန့်ပွားရေး ကြိုးပမ်းမှုများကို ပျက်ပြားစေသည်”
ယခုအချိန်သည် CTBT ၏အသက်ဝင်ခြင်းအား အာမခံရန်နှင့် ၎င်း၏ universality ကိုအောင်မြင်ရန် နောက်ဆုံးတွန်းအားပေးရမည့်အချိန်ဖြစ်သည် ဟု စောဒကတက်ခဲ့သည်။
ကြားဖြတ်တွင် ပြည်နယ်များသည် နျူကလီးယားစမ်းသပ်မှုဆိုင်ရာ လက်ရှိ defacto ခေတ္တဆိုင်းငံ့ထားမှုကို မည်သို့အားကောင်းစေရမည်ကို စဉ်းစားသင့်ကြောင်း ၎င်းက အကြံပြုခဲ့သည်၊ ထို့ကြောင့် မည်သည့်နိုင်ငံမှ CTBT ၏ လက်ရှိအခြေအနေကို နျူကလီးယားစမ်းသပ်မှုပြုလုပ်ရန် အကြောင်းပြချက်အဖြစ် အသုံးမပြုနိုင်စေရန် အကြံပြုထားသည်။
