By နျူကလီးယားလက်နက်ဖျက်သိမ်းဖို့နိုင်ငံတကာကင်ပိန်း (ICAN)
ယနေ့တွင် ကုလသမဂ္ဂက မှတ်တိုင်တစ်ခု ချမှတ်ခဲ့သည်။ resolution ကို နျူကလီးယားလက်နက် ဖျက်သိမ်းရေး သဘောတူစာချုပ်ကို 2017 ခုနှစ်တွင် စတင်ဆွေးနွေးရန်။ ဤသမိုင်းဝင်ဆုံးဖြတ်ချက်သည် နိုင်ငံစုံနျူကလီးယားလက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးကြိုးပမ်းမှုတွင် ဆယ်စုနှစ်နှစ်ခုအကြောသေခြင်းကို အဆုံးသတ်စေခဲ့သည်။
လက်နက် ဖျက်သိမ်းရေးနှင့် နိုင်ငံတကာ လုံခြုံရေး ကိစ္စများကို ကိုင်တွယ်သည့် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံ ပထမ ကော်မတီ အစည်းအဝေးတွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၂၃ နိုင်ငံမှ ထောက်ခံမဲ ပေးခဲ့ကြပြီး ကန့်ကွက် ၃၈ မဲနှင့် ကန့်ကွက်မဲ ၁၆ မဲ ရှိသည်။
အဆိုပါ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် လာမည့်နှစ် မတ်လတွင် စတင်မည့် ကုလသမဂ္ဂ ညီလာခံတစ်ရပ်ကို ဖွဲ့စည်းမည်ဖြစ်ပြီး အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအားလုံးအတွက် “နျူကလီးယားလက်နက်ကို တားမြစ်ရန် တရားဝင် စည်းနှောင်ထားသည့် လက်နက်တစ်ခု စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရန်၊ ၎င်းတို့၏ အလုံးစုံ ဖျက်သိမ်းရေးဆီသို့” ဦးတည်သွားမည်ဖြစ်သည်။ ဆွေးနွေးပွဲများကို ဇွန်လနှင့် ဇူလိုင်လများတွင် ဆက်လက်ကျင်းပမည်ဖြစ်သည်။
နိုင်ငံပေါင်း 100 တွင် လှုပ်ရှားနေသော အရပ်ဘက်လူမှုအဖွဲ့အစည်း ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ (ICAN) က အဆိုပါ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကြီးမားသော ခြေလှမ်းသစ်အဖြစ် လက်ခံလိုက်ခြင်းဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာက ဤခြိမ်းခြောက်မှုကြီးကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းသည့် နည်းလမ်းတွင် အခြေခံကျသော အပြောင်းအလဲကို အမှတ်အသားပြုခဲ့သည်။
“ဆယ်စုနှစ် ခုနစ်ခုကြာအောင် ကုလသမဂ္ဂက နျူကလီယားလက်နက် အန္တရာယ်တွေကို သတိပေးခဲ့ပြီး ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းက လူတွေက သူတို့ရဲ့ ဖျက်သိမ်းရေး အတွက် လှုံ့ဆော်ခဲ့ကြပါတယ်။ ဒီနေ့မှာတော့ ပြည်နယ်အများစုဟာ ဒီလက်နက်တွေကို တားမြစ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပါတယ်” ဟု ICAN ၏ အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ Beatrice Fihn က ပြောကြားခဲ့သည်။
နျူကလီးယားလက်နက်နိုင်ငံ အများအပြားက လက်တွန့်နေသော်လည်း ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အပြတ်အသတ် ချမှတ်ခဲ့သည်။ ဆုံးဖြတ်ချက်မူကြမ်းရေးဆွဲရာတွင် သြစတြီးယား၊ ဘရာဇီး၊ အိုင်ယာလန်၊ မက္ကဆီကို၊ နိုင်ဂျီးရီးယားနှင့် တောင်အာဖရိကတို့မှ နိုင်ငံပေါင်း ၅၇ နိုင်ငံ စုစုပေါင်း 57 နိုင်ငံက ပူးတွဲပံ့ပိုးကူညီခဲ့ကြသည်။
ဥရောပပါလီမန်က ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ချက်ကို အတည်ပြုပြီးနောက် နာရီအနည်းငယ်အကြာတွင် ကုလသမဂ္ဂ၏ မဲခွဲဆုံးဖြတ်မှု ထွက်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ resolution ကို ယင်းအကြောင်းအရာအပေါ် ထောက်ခံမဲ ၄၁၅ မဲ၊ ကန့်ကွက်မဲ ၁၂၄ မဲ၊ ကြားနေမဲ ၇၄ မဲဖြင့် ဥရောပသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများကို လာမည့်နှစ် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုတွင် “အပြုသဘောဖြင့် ပူးပေါင်းပါဝင်” ရန် ဖိတ်ကြားထားသည်။
နျူကလီယားလက်နက်များသည် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုများကို ကောင်းစွာမှတ်တမ်းတင်ထားသော်လည်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်နှင့် တကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် တရားမ၀င် အစုလိုက်အပြုံလိုက် ဖျက်ဆီးခြင်းအတွက် တစ်ခုတည်းသောလက်နက်အဖြစ် ကျန်ရှိနေပါသည်။
"နျူကလီးယားလက်နက် တားမြစ်ရေးစာချုပ်သည် အဆိုပါလက်နက်များ အသုံးပြုခြင်းနှင့် လက်ဝယ်ပိုင်ဆိုင်ခြင်းအား ဆန့်ကျင်သည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာစံနှုန်းကို အားကောင်းစေမည်ဖြစ်ပြီး လက်ရှိနိုင်ငံတကာတရားဝင်အစိုးရ၏ ကြီးမားသော ကွက်လပ်များကို ပိတ်ကာ ကာလကြာရှည်စွာ လက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးအပေါ် လှုံ့ဆော်ပေးမည်" ဟု Fihn က ပြောကြားခဲ့သည်။
“ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအများစုဟာ နျူကလီးယားလက်နက် တားမြစ်ချက်ကို လိုအပ်သလို ဖြစ်နိုင်ချေရှိပြီး အရေးတကြီး လိုအပ်တယ်လို့ ယူဆကြောင်း ဒီနေ့ မဲခွဲဆုံးဖြတ်မှုမှာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြသနေပါတယ်။ လက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးမှာ စစ်မှန်တဲ့ တိုးတက်မှုကို ရရှိဖို့ အထိရောက်ဆုံး ရွေးချယ်မှုအဖြစ် သူတို့က ရှုမြင်ပါတယ်” ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။
ဇီဝလက်နက်များ၊ ဓာတုလက်နက်များ၊ မြေမြှုပ်မိုင်းများနှင့် အစုလိုက်အပြုံလိုက် ခဲယမ်းများကို နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ အတိအလင်း တားမြစ်ထားသည်။ သို့သော် လက်ရှိတွင် နျူလက်နက်အတွက် တားမြစ်ချက် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းသာ ရှိသေးသည်။
နျူလက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးသည် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့အစည်းကို ၁၉၄၅ ခုနှစ်ဖွဲ့စည်းပြီးကတည်းက မြင့်မားသောအစီအစဉ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း နျူကလီးယားလက်နက်ပိုင်ဆိုင်သည့်နိုင်ငံများသည် ၎င်းတို့၏နျူကလီးယားလက်နက်များ ခေတ်မီရေးတွင် အကြီးအကျယ်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခြင်းဖြင့် ဤရည်မှန်းချက်ကို မြှင့်တင်ရန် ကြိုးပမ်းမှုများ ရပ်တန့်သွားခဲ့သည်။
နိုင်ငံစုံနျူကလီးယားလက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးလက်နက်ကို နောက်ဆုံးညှိနှိုင်းဆွေးနွေးခဲ့သည်မှာ အနှစ်နှစ်ဆယ်ကြာခဲ့ပြီဖြစ်သည်- ၁၉၉၆ ခုနှစ် ဘက်စုံနျူကလီးယားစမ်းသပ်မှု တားမြစ်ရေးသဘောတူစာချုပ်သည် နိုင်ငံလက်တစ်ဆုပ်စာ၏ ဆန့်ကျင်မှုကြောင့် တရားဝင်အသက်မဝင်သေးပါ။
L.41 ဟုခေါ်သော ယနေ့ဆုံးဖြတ်ချက်သည် ကုလသမဂ္ဂ၏ အဓိက အကြံပြုချက်အပေါ် လုပ်ဆောင်သည်။ အလုပ်လုပ်အုပ်စုတစ်စု နူကလီးယားလက်နက်ကင်းစင်သောကမ္ဘာဖြစ်မြောက်ရန် အဆိုပြုချက်အမျိုးမျိုး၏ ကောင်းကျိုးများကို အကဲဖြတ်ရန် ယခုနှစ် ဂျီနီဗာတွင် တွေ့ဆုံခဲ့သည့် နျူကလီးယားလက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးဆိုင်ရာ
နော်ဝေး၊ မက္ကဆီကိုနှင့် ဩစတြီးယားတို့တွင် ၂၀၁၃ နှင့် ၂၀၁၄ တို့တွင် ကျင်းပခဲ့သည့် နျူကလီးယားလက်နက်များ၏ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ အကျိုးသက်ရောက်မှုကို ဆန်းစစ်သည့် အဓိကအစိုးရကြားခံညီလာခံသုံးခုကိုလည်း လိုက်နာဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။ ဤစုဝေးပွဲများသည် လူတို့အပေါ် ထိခိုက်နစ်နာစေသည့် နျူကလီးယားလက်နက်ဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးပွဲကို အာရုံစူးစိုက်ရန် အထောက်အကူဖြစ်စေသည်။
ညီလာခံများသည် နျူကလီးယား လက်နက်ကိုင် မဟုတ်သော နိုင်ငံများကို လက်နက် ဖျက်သိမ်းရေး နယ်ပယ်တွင် ပိုမိုခိုင်မာသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်လာစေရန် ပံ့ပိုးပေးခဲ့သည်။ 2014 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ဗီယင်နာတွင် ကျင်းပခဲ့သော တတိယနှင့် နောက်ဆုံးညီလာခံတွင် အစိုးရအများစုသည် နျူကလီးယားလက်နက်များ ဖျက်သိမ်းရန် ဆန္ဒရှိကြောင်း အချက်ပြခဲ့ကြသည်။
Vienna ညီလာခံအပြီးတွင် ICAN သည် နိုင်ငံပေါင်း 127 နိုင်ငံ သံတမန်ရေးရာ ကတိကဝတ်ပြုမှုအတွက် ပံ့ပိုးကူညီမှုတွင် အဓိကကျပါသည်။ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာကတိကဝတ်“နျူကလီးယားလက်နက်များကို တားမြစ်ရန်နှင့် ပပျောက်ရန်” ကြိုးပမ်းမှုများတွင် အစိုးရများ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် ကတိပြုပါသည်။
ဤလုပ်ငန်းစဉ်တစ်လျှောက်တွင်၊ နျူလက်နက်စမ်းသပ်မှုအပါအဝင် နျူကလီးယားလက်နက်ဖောက်ခွဲမှု၏သားကောင်များနှင့် အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူများသည် တက်ကြွစွာပါဝင်ကူညီခဲ့ကြသည်။ Setsuko Thurlowဟီရိုရှီးမား ဗုံးခွဲမှုမှ အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သူ နှင့် ICAN ထောက်ခံသူ သည် တားမြစ်ချက်ကို ဦးဆောင်ထောက်ခံသူဖြစ်သည်။
“ဒါဟာ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးအတွက် တကယ့်ကို သမိုင်းဝင်အခိုက်အတန့်ပါပဲ” ဟု ယနေ့မဲပေးအပြီးတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။ “ဟီရိုရှီးမားနဲ့ နာဂါဆာကီတို့ရဲ့ အဏုမြူဗုံးကြဲချမှုကနေ လွတ်မြောက်ခဲ့တဲ့ ကျွန်တော်တို့အတွက် ဒါဟာ အရမ်းပျော်စရာကောင်းတဲ့ အချိန်အခါပါပဲ။ ဒီနေ့ရောက်လာဖို့ ကျွန်တော်တို့ စောင့်မျှော်နေခဲ့တာ ကြာပါပြီ။"
“နျူကလီးယားလက်နက်တွေက လုံးဝ စက်ဆုပ်ရွံရှာစရာပါ။ နိုင်ငံအားလုံးသည် ၎င်းတို့အား တရားမ၀င်သော စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုတွင် ပါဝင်သင့်သည်။ နျူကလီးယားလက်နက်ကြောင့် ဖြစ်ရတဲ့ ဒုက္ခတွေကို ကိုယ်စားမပြုတဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေကို သတိပေးဖို့ အဲဒီ့မှာ ရှိနေဖို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ ဒီလိုဒုက္ခတွေ ထပ်မဖြစ်အောင် သေချာအောင်လုပ်ဖို့က ကျွန်တော်တို့အားလုံးရဲ့ တာဝန်ပါ။”
ထက်တောင် ပိုနေပါသေးတယ်။ 15,000 ယနေ့ကမ္ဘာပေါ်တွင် နျူကလီးယားလက်နက်များ အများစုမှာ နိုင်ငံနှစ်ခုဖြစ်သည့် အမေရိကန်နှင့် ရုရှားတို့၏ လက်နက်တိုက်များတွင်ဖြစ်သည်။ အခြားနိုင်ငံ ခုနစ်နိုင်ငံသည် ဗြိတိန်၊ ပြင်သစ်၊ တရုတ်၊ အစ္စရေး၊ အိန္ဒိယ၊ ပါကစ္စတန်နှင့် မြောက်ကိုရီးယားတို့ ပိုင်ဆိုင်ထားသည်။
နျူလက်နက် ကိုင်ကိုးနိုင်ငံ အများစုသည် ကုလသမဂ္ဂ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ကန့်ကွက်မဲ ပေးခဲ့ကြသည်။ NATO အစီအစဉ်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ၎င်းတို့၏ ပိုင်နက်နယ်မြေတွင် နျူကလီးယားလက်နက်များ လက်ခံကျင်းပသည့် ဥရောပရှိ မဟာမိတ်များ အပါအဝင် ၎င်းတို့၏ မဟာမိတ် အများအပြားသည်လည်း အဆိုပါ ဆုံးဖြတ်ချက်အား ထောက်ခံရန် ပျက်ကွက်ခဲ့သည်။
သို့သော် အာဖရိက၊ လက်တင်အမေရိက၊ ကာရေဘီယံ၊ အရှေ့တောင်အာရှနှင့် ပစိဖိတ်ဒေသရှိ နိုင်ငံများသည် အဆိုပါ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို တခဲနက် ထောက်ခံမဲပေးခဲ့ကြပြီး လာမည့်နှစ် နယူးယောက်တွင် ကျင်းပသည့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေးညီလာခံတွင် အဓိကကျသူများ ဖြစ်လာဖွယ်ရှိသည်။
တနင်္လာနေ့တွင် နိုဘယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရှင် ၁၅ ဦး တိုက်တွန်းခဲ့သည် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများကို ထောက်ခံအားပေးရန်နှင့် “လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် တည်ရှိနေသော ဤဖြစ်တည်မှုဆိုင်ရာ ခြိမ်းခြောက်မှု နောက်ဆုံးအဆင့်ကို လျင်မြန်စွာ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နိုင်စေရန် အချိန်မီ အောင်မြင်စွာ နိဂုံးချုပ်ရန်” ဆောင်ကြဉ်းရန်။
အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြက်ခြေနီ ကော်မတီလည်း ရှိတယ်။ အယူခံဝင် နိုင်ငံတကာအသိုက်အဝန်းသည် “တီထွင်ခဲ့သမျှ အဖျက်လက်နက်များ” ကို တားမြစ်ပိတ်ပင်ရန် “ထူးခြားသောအခွင့်အရေး” ရှိကြောင်း နိုင်ငံတကာအသိုက်အဝန်းက ဤလုပ်ငန်းစဉ်ကို ပံ့ပိုးကူညီရန် အစိုးရများအား ပြောကြားခဲ့ပါသည်။
“ဒီစာချုပ်က နျူကလီးယားလက်နက်တွေကို နေ့ချင်းညချင်း ချေမှုန်းမှာမဟုတ်ဘူး” ဟု Fihn က နိဂုံးချုပ်ခဲ့သည်။ “ဒါပေမယ့် ဒါဟာ အင်အားကြီးနိုင်ငံတကာ တရားဥပဒေ စံနှုန်းသစ်တစ်ရပ်ကို ထူထောင်ပြီး နျူကလီးယားလက်နက်တွေကို ရှုတ်ချပြီး လက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးမှာ အရေးတကြီး အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ တွန်းအားပေးနေတဲ့ နိုင်ငံတွေကို ဆွဲဆောင်သွားမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
အထူးသဖြင့် အဆိုပါစာချုပ်သည် မဟာမိတ်နိုင်ငံတစ်ခု၏နျူကလီးယားလက်နက်မှကာကွယ်မှုတောင်းဆိုသည့်နိုင်ငံများကို ကြီးမားသောဖိအားပေးမည်ဖြစ်ပြီး ယင်းအလေ့အကျင့်ကို အဆုံးသတ်ရန် နျူကလီးယားလက်နက်ပိုင်ဆိုင်သည့်နိုင်ငံများမှ ဖိအားများဖန်တီးပေးမည်ဖြစ်သည်။
