မိမိအခုနှစ်မှာ အဆိုပြုဘတ်ဂျက် ကြာသပတေးနေ့တွင် သမ္မတ Trump မှ ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့ပြီး ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို တိုက်ဖျက်ရန် ရည်ရွယ်သည့် အစပျိုးမှုများကို သိသိသာသာ ဖြတ်တောက်ရန်၊ စစ်ဘက်အသုံးစရိတ် ဒေါ်လာ ၅၄ ဘီလီယံ တိုးလာစေရန် လမ်းဖွင့်ပေးရန်အတွက် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို တိုက်ဖျက်ရန်အတွက် ကြီးမားသော ဖြတ်တောက်မှုများ ပြုလုပ်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ၃၁ ရာခိုင်နှုန်း သို့မဟုတ် ဒေါ်လာ ၂.၆ ဘီလီယံ ရှိသည်။ အကြမ်းဖျင်းအရ ဘတ်ဂျက်သည် “ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ ပဏာမခြေလှမ်းကို ဖယ်ရှားပြီး ကုလသမဂ္ဂ၏ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ အစီအစဉ်များကို ရပ်ဆိုင်းရန် သမ္မတ၏ ကတိကဝတ်များကို ဖြည့်ဆည်းပေးကာ Green Climate Fund နှင့် ၎င်း၏ ရှေ့ပြေးနိမိတ်ပုံနှစ်ခု ရာသီဥတု ရင်းနှီးမြုပ်နှံမှုရန်ပုံငွေများကို ဖယ်ရှားပေးခြင်းဖြင့်၊ ” အသေးစိတ်ပုံစံသည် "သန့်ရှင်းသောစွမ်းအင်စီမံကိန်း၊ နိုင်ငံတကာရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုအစီအစဉ်များ၊ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဆိုင်ရာ သုတေသနနှင့် မိတ်ဖက်အစီအစဉ်များနှင့် ဆက်စပ်ဆောင်ရွက်မှုများအတွက် ရန်ပုံငွေကို ရပ်ဆိုင်းထားသည်။"
တစ်ချိန်က သမ္မတတစ်ဦးအတွက် ယခု လုပ်ရပ်သည် အံ့သြစရာမဟုတ်ပေ။ ပြောဆိုထားသည် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုသည် တရုတ်နိုင်ငံမှ တီထွင်ထားသော လှည့်ဖြားမှုဖြစ်ပြီး ရာသီဥတု ငြင်းပယ်ခြင်းဆိုင်ရာ ပလက်ဖောင်းပေါ်တွင် လည်ပတ်ကာ Exxon Mobil ရေနံသူဌေးကြီး Rex Tillerson အား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့သည်။ ခန့်မှန်းနိုင်သော်လည်း၊ NASA နှင့် National Oceanic and Atmospheric Administration တို့မှ ဖြတ်တောက်မှုသည် အန္တရာယ်ရှိသောအချိန်၌ ရောက်ရှိလာပါသည်။ သတိပေး ၂၀၁၆ ခုနှစ်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် စံချိန်တင် အပူဆုံးနှစ်ဖြစ်သည်။ တတိယနှစ် စံချိန်တင် အပူချိန်များ။ နယ်ကလူတွေအတွက် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာတောင်ဘက်ရာသီဥတု ဖောက်ပြန်လို့ ကပ်ဘေး ကြဲနေပြီ။ ပိုဆိုးလာတယ်။ မိုးခေါင် အာဖရိကတောင်ပိုင်းနှင့် အရှေ့ပိုင်းတစ်ခုတည်းတွင် လူ ၃၆ သန်း၏ စားနပ်ရိက္ခာထောက်ပံ့မှုကို ထိခိုက်စေခဲ့သည်။
သို့သော်လည်း Trump ၏ အဆိုပြုချက်သည် ဆန်းစစ်မှုနည်းသော အကြောင်းပြချက်ကြောင့်လည်း အန္တရာယ်များ သည်- အမေရိကန် စစ်တပ်သည် အဓိက ရာသီဥတု ညစ်ညမ်းစေသူ ဖြစ်ပြီး "ကမ္ဘာ့ ရေနံ အများဆုံး အသုံးပြုသူ အဖွဲ့အစည်း" ဖြစ်ဖွယ်ရှိသည်။ လွှတ်တော်အစီရင်ခံစာ 2012 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ တိုင်းတာရန်ခက်ခဲသည့် ၎င်း၏ချက်ချင်းကာဗွန်ခြေရာကိုကျော်လွန်၍ အမေရိကန်စစ်တပ်သည် မရေမတွက်နိုင်သောနိုင်ငံများကို အနောက်ရေနံဘီလူးကြီးများ၏ လက်မအောက်တွင်ထားရှိခဲ့သည်။ လူမှုလှုပ်ရှားမှုများသည် အမေရိကန်ဦးဆောင်သော စစ်အာဏာရှင်ဝါဒနှင့် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြား ဆက်နွှယ်မှုအပေါ် ကြာမြင့်စွာကတည်းက သတိပေးနေသော်လည်း ပင်တဂွန်က တာဝန်ခံမှုကို ဆက်လက်ရှောင်တိမ်းနေဆဲဖြစ်သည်။
"ပင်တဂွန်သည် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ဖျက်ဆီးသူအဖြစ် ရပ်တည်ထားပြီး၊ စစ်ပွဲသည် တူးဖော်ထုတ်လုပ်သည့် ကော်ပိုရေးရှင်းများအတွက် တိုက်ပွဲဝင်ရန် လက်နက်သဖွယ်အသုံးပြုနေပြီး ယခုအခါ ရေနံသူဌေးကြီးတစ်ဦးမှ ပွင့်လင်းမြင်သာစွာ လည်ပတ်နေသည့် နိုင်ငံပိုင်ဌာနတစ်ခု ရှိသည်" ဟု အမေရိကန် အလုပ်သမား ဆန့်ကျင်ရေးဆိုင်ရာ အမျိုးသားညှိနှိုင်းရေးမှူး Reece Chenault၊ စစ်ပွဲက AlterNet ကိုပြောသည်။ “အခုတော့ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုမှာ စစ်အာဏာရှင်ဝါဒက ပါဝင်နေတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို အရင်ကထက် ပိုသိဖို့လိုတယ်။ အဲဒါတွေကို ပိုမြင်လာရတော့မယ်။”
အမေရိကန်စစ်တပ်၏ လျစ်လျူရှုထားသော ရာသီဥတုခြေရာခံ
အမေရိကန်စစ်တပ်သည် ကြီးမားသော ကာဗွန်ခြေရာကို ပိုင်ဆိုင်ထားသည်။ တစ် အစီရင်ခံစာ Brookings Institute မှ 2009 ခုနှစ်တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သော “အမေရိကန်ကာကွယ်ရေးဌာနသည် ကမ္ဘာ့တစ်ခုတည်းသော စွမ်းအင်သုံးစွဲမှုအများဆုံးဖြစ်ပြီး၊ အခြားပုဂ္ဂလိက သို့မဟုတ် အများပိုင်အဖွဲ့အစည်းနှင့် နိုင်ငံပေါင်း 100 ကျော်တို့ထက် ၎င်း၏နေ့စဉ်လုပ်ငန်းဆောင်တာများတွင် စွမ်းအင်ပိုမိုအသုံးပြုကြောင်း ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ ” အဆိုပါတွေ့ရှိချက်များကို ဒီဇင်ဘာ 2012 ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်အစီရင်ခံချက်တွင် “DOD ၏လောင်စာဆီကုန်ကျစရိတ်သည် လွန်ခဲ့သည့်ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း သိသိသာသာမြင့်တက်ခဲ့ပြီး 17 ဘဏ္ဍာရေးနှစ်တွင် ကန်ဒေါ်လာ 2011 ဘီလီယံခန့်အထိ မြင့်တက်လာခဲ့သည်” ဟုဖော်ပြထားသည်။ အဲဒီအချိန်မှာ ကာကွယ်ရေးဦးစီးချုပ် အစီရင်ခံတင်ပြ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် စစ်တပ်က ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် တန်ချိန် ၇၀ ကျော် ထုတ်လွှတ်ခဲ့သည်။ နှင့် အဆိုအရ ဂျာနယ်လစ် Arthur Neslen က အဆိုပါကိန်းဂဏန်းသည် “နိုင်ငံရပ်ခြားရှိ စစ်အခြေစိုက်စခန်း ရာနှင့်ချီအပါအဝင် စက်ပစ္စည်းများနှင့် မော်တော်ယာဉ်များအပါအဝင် အဆောက်အဦများကို ချန်လှပ်ထားသည်။
အမေရိကန်စစ်တပ်သည် အဓိကကာဗွန်လေထုညစ်ညမ်းမှုတွင် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်နေသော်လည်း ပြည်နယ်များသည် ကုလသမဂ္ဂမှ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှု လျှော့ချခြင်းမှ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာထုတ်လွှတ်မှုများကို ဖယ်ထုတ်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ 1997 မှာ ဆောင်းပါး“အမေရိကန်စစ်တပ်ရဲ့ အလားအလာရှိတဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့ စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးတွေနဲ့ နိုင်ငံခြားရေးပေါ်လစီတွေရဲ့ ဖိအားပေးမှုအောက်မှာ အမေရိကန်စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေးအဖွဲ့ဟာ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှု လျှော့ချမှုကနေ စစ်တပ်အတွက် လိုအပ်တဲ့ ကင်းလွတ်ခွင့်တွေကို အာမခံနိုင်ခဲ့တယ်။ အမေရိကန်က ကျိုတိုပရိုတိုကောကို အတည်ပြုဖို့ ဆက်မလုပ်သေးပေမယ့်လည်း တခြား လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ နိုင်ငံတိုင်းအတွက် စစ်တပ်က ကင်းလွတ်ခွင့်တွေ ကပ်ထားတယ်။”
Buxton၊ စာအုပ်၏တွဲဖက်အယ်ဒီတာ လုံခြုံပြီး စွန့်ပစ်ခံရသူ- စစ်ဘက်နှင့် ကော်ပိုရေးရှင်းများက ရာသီဥတုပြောင်းလဲနေသော ကမ္ဘာကြီးကို ပုံဖော်နေပုံဤကင်းလွတ်ခွင့်သည် ပြောင်းလဲခြင်းမရှိကြောင်း AlterNet သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။ “ပဲရစ်သဘောတူညီချက်ကြောင့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုတွေဟာ အခု IPCC လမ်းညွှန်ချက်မှာ ပါဝင်တယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထား မရှိသေးပါဘူး” ဟု ၎င်းက ဆိုသည်။ “ပဲရစ်သဘောတူညီချက်က စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘာမှ မပြောထားသလို လမ်းညွှန်ချက်တွေလည်း မပြောင်းလဲပါဘူး။ စစ်တပ်ထုတ်လွှတ်မှု COP21 အစီအစဉ်တွင် မပါဝင်ပါ။ နိုင်ငံရပ်ခြားတွင် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ စစ်ဆင်ရေးများမှ ထုတ်လွှတ်သော ဓာတ်ငွေ့များကို အမျိုးသား ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ သိုလှောင်မှုတွင် မပါဝင်ဘဲ အမျိုးသား နက်ရှိုင်းသော ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှု လမ်းကြောင်း အစီအစဉ်များတွင် မပါဝင်ပါ။”
သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိခိုက်မှု ကမ္ဘာအနှံ့ ပြန့်နှံ့နေပါတယ်။
အမေရိကန်စစ်တပ် အင်ပါယာနှင့် ပြန့်ပွားနေသော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ထိခိုက်မှုသည် အမေရိကန်နယ်စပ်ကို ကျော်လွန်၍ ကျယ်ပြန့်လာသည်။ စာရေးဆရာ David Vine base Nation: ဘယ်လိုအမေရိကန်စစ်အခြေစိုက်စခန်းပွငျအမေရိကနှင့်ကမ္ဘာ့ဖလားအခက်တွေ့, ရေးသားခဲ့သည် 2015 ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် “သမိုင်းတွင် အခြားလူမျိုး၊ လူမျိုး သို့မဟုတ် အင်ပါယာများထက် နိုင်ငံခြားစစ်အခြေစိုက်စခန်းများ ပိုများနိုင်သည်”—အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် 800 ရှိသည်။ အဆိုအရ Nick Turse မှ အစီရင်ခံတင်ပြချက်အရ၊ 2015 ခုနှစ်တွင် အထူးစစ်ဆင်ရေးတပ်ဖွဲ့များကို နိုင်ငံပေါင်း 135 နိုင်ငံသို့ ဖြန့်ကျက်ချထားပြီး ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံအားလုံး၏ 70 ရာခိုင်နှုန်းကို အသုံးပြုထားသည်။
ဤစစ်တပ်တည်ရှိမှုသည် အမှိုက်ပစ်ခြင်း၊ ယိုစိမ့်ခြင်း၊ လက်နက်စမ်းသပ်ခြင်း၊ စွမ်းအင်သုံးစွဲခြင်းနှင့် စွန့်ပစ်ခြင်းများမှတစ်ဆင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ မြေယာနှင့် လူများထံ ကြီးမားသော သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ပျက်စီးမှုကို ယူဆောင်လာပါသည်။ အမေရိကန်ရေတပ် စစ်သင်္ဘောတစ်စီးက 2013 မှာ ဒီအန္တရာယ်ကို မီးမောင်းထိုးပြခဲ့ပါတယ်။ ပျက်စီး ဖိလစ်ပိုင် ကမ်းလွန် ဆူလူပင်လယ်ရှိ Tubbataha သန္တာကျောက်တန်း အများစု။
"အမေရိကန်စစ်တပ်ရှိနေခြင်းကြောင့် Tubbataha ၏သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ပျက်စီးခြင်းနှင့်၎င်းတို့၏လုပ်ရပ်များအတွက်အမေရိကန်ရေတပ်၏တာဝန်ခံမှုကင်းမဲ့ခြင်းသည်ဖိလစ်ပိုင်အတွက်အမေရိကန်တပ်များရောက်ရှိနေခြင်းကိုမည်သို့အဆိပ်သင့်စေသနည်း" ဟု BAYAN USA ၏ဥက္ကဌ Bernadette Ellorin၊ ကပြောသည် ထိုအချိန်မှာ။ ထံမှ အိုကီနာဝါ သို့ ဒီယေဂို Garcia ကဤဖျက်ဆီးမှုသည် အစုလိုက်အပြုံလိုက် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်ခြင်း အပါအဝင် ဒေသခံလူထုအပေါ် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ဆက်စပ်နေသည်။ မုဒိမ်းကျင့်.
အီရတ်သမိုင်းတွင် ဖော်ပြထားသည့်အတိုင်း အမေရိကန်ဦးဆောင်သော စစ်ပွဲများသည် ၎င်းတို့၏ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ထိတ်လန့်စရာများကို ယူဆောင်လာကြသည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ် မတ်လမှ ၂၀၀၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလအတွင်း အီရတ်စစ်ပွဲသည် “ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် မက်ထရစ်တန်ချိန် ၁၄၁ သန်းထက်မနည်း” နှင့်ညီမျှသည်ဟု ရေနံပြောင်းလဲမှု နိုင်ငံတကာမှ ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။ အရ အစီရင်ခံစာ စာရေးဆရာ Nikki Reisch နှင့် Steve Kretzmann က “စစ်ပွဲကို ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုအရ နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ် အဆင့်သတ်မှတ်ခံရပါက၊ နှစ်စဉ်ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်း ၁၃၉ နိုင်ငံထက် နှစ်စဉ် CO2 ထုတ်လွှတ်မှု ပိုမိုများပြားလာမည်ဖြစ်သည်။ နယူးဇီလန်နဲ့ ကျူးဘားကြား ကျရောက်နေတဲ့ စစ်ပွဲဟာ နိုင်ငံအားလုံးရဲ့ ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ကို နှစ်စဉ် ထုတ်လွှတ်ပါတယ်။”
အမေရိကန်၏ ဗုံးများသည် အီရတ်နှင့် အိမ်နီးချင်းဆီးရီးယားတို့အပေါ် ဆက်လက်ကျရောက်နေသောကြောင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးမှုများသည် လက်ရှိအချိန်အထိ ဆက်လက်တည်ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ လေ့လာမှုတစ်ခုအရ သိရသည်။ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေ 2016 ခုနှစ် Environmental Monitoring and Assessment ဂျာနယ်တွင် စစ်ပွဲနှင့် တိုက်ရိုက်ဆက်စပ်နေသော လေထုညစ်ညမ်းမှုသည် အီရတ်ရှိ ကလေးငယ်များအား ၎င်းတို့၏သွားများတွင် ခဲဓာတ်ပါဝင်မှု မြင့်မားစွာတွေ့ရှိရကြောင်း သက်သေပြထားသည့်အတိုင်း အီရတ်ရှိ ကလေးငယ်များကို အဆိပ်သင့်စေပါသည်။ အီရတ်ရှိ အမျိုးသမီးလွတ်လပ်ခွင့်အဖွဲ့နှင့် အီရတ်ရှိ အလုပ်သမားကောင်စီများနှင့် အလုပ်သမားသမဂ္ဂများ အပါအဝင် အီရတ်အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများသည် မွေးရာပါချို့ယွင်းချက်ဖြစ်ပေါ်စေသည့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ယိုယွင်းမှုဆိုင်ရာ အချက်ပေးသံကို ကာလကြာရှည်စွာ ကြွေးကြော်နေခဲ့သည်။
ပြောရမယ်ဆိုရင် 2014 ခုနှစ် ပြည်သူ့ကြားနာပွဲ၌ အီရတ်ရှိ အမျိုးသမီးလွတ်လပ်ခွင့်အဖွဲ့၏ ဥက္ကဌနှင့် ပူးတွဲတည်ထောင်သူ Yanar Mohammed က “ကိုယ်လက်အင်္ဂါမစုံတဲ့ ကလေးသုံးလေးယောက်ရှိတဲ့ မိခင်တချို့လည်း ရှိပါတယ်၊ လုံးဝ လေဖြတ်သွားတဲ့ မိခင်တွေလည်း ရှိပါတယ်။ သူတို့လက်ချောင်းတွေက အချင်းချင်း ရောယှက်နေတယ်။” ၎င်းက ဆက်လက်၍ “မွေးရာပါချို့ယွင်းမှုနှင့် ညစ်ညမ်းသောနေရာများတွင် ကြုံတွေ့နေရသော မိသားစုများအတွက် လျော်ကြေးငွေများ လိုအပ်ပါသည်။ သန့်ရှင်းရေးလုပ်ရမယ်။”
စစ်ပွဲကြီးနဲ့ ရေနံဆက်စပ်မှု
ရေနံလုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘာတဝှမ်းရှိ စစ်ပွဲများနှင့် ပဋိပက္ခများနှင့် ဆက်စပ်နေသည်။ အဆိုအရ “၁၉၇၃ ခုနှစ်ကတည်းက စစ်ပွဲအားလုံးရဲ့ လေးပုံတစ်ပုံနဲ့ တစ်ဝက်ကြားကြားက ရေနံနဲ့ ဆက်စပ်နေပြီး ရေနံထုတ်လုပ်တဲ့နိုင်ငံတွေက ပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်နိုင်ခြေ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းပိုများတယ်လို့ ရေနံပြောင်းလဲမှု နိုင်ငံတကာက ခန့်မှန်းထားပါတယ်။
အချို့သော ပဋိပက္ခများသည် သဘောထားကွဲလွဲမှုများကို ချေမှုန်းရန် ဒေသတွင်း စစ်တပ်များနှင့် ပူးပေါင်းကာ အနောက်နိုင်ငံ ရေနံကုမ္ပဏီများ၏ တောင်းဆိုချက်ဖြင့် တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသည်။ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်း Shell၊ နိုင်ဂျီးရီးယားစစ်တပ်နှင့် ဒေသခံရဲများသည် ရေနံတူးဖော်ခြင်းကို ဆန့်ကျင်သည့် Ogani လူများကို သတ်ဖြတ်ရန် ပူးပေါင်းခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတွင် နိုင်ဂျီးရီးယားစစ်တပ်သည် Oganiland ၏ သိမ်းပိုက်မှုတစ်ခု အပါအဝင်ဖြစ်ပြီး၊ နိုင်ဂျီးရီးယားစစ်တပ်သည် ပြည်တွင်းလုံခြုံရေး Task Force အဖြစ် သိရှိသည့်နေရာ၊ သံသယရှိ 2,000 သေဆုံးခဲ့သည်။
မကြာသေးမီက အမေရိကန် အမျိုးသားရေးကိုယ်ရံတော် ရဲဌာနများနှင့် Energy Transfer Partners တို့နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။ ကြမ်းတမ်းစွာ ဖြေဖျောက်ပါ။ Dakota Access Pipeline ကို ဒေသခံတိုင်းရင်းသား ဆန့်ကျင်ရေးသမားများက စစ်ပွဲအခြေအနေဟု ခေါ်တွင်သော ရေအကာအကွယ်များစွာကို ဖြိုခွဲခဲ့သည်။ "ဒီနိုင်ငံဟာ Sioux Nation အပါအဝင် ဌာနေတိုင်းရင်းသားတွေကို စစ်အင်အားသုံးပြီး ရှည်လျားပြီး ဝမ်းနည်းစရာကောင်းတဲ့ သမိုင်းကြောင်းရှိပါတယ်" ဟု ရေကာကွယ်ပေးသူများ က ဖော်ပြသည်။ အက္ခရာ 2016 ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ထိုစဉ်က ရှေ့နေချုပ် Loretta Lynch ထံ ပေးပို့ခဲ့သည်။
တစ်ချိန်တည်းတွင်၊ ၂၀၀၃ အမေရိကန်ဦးဆောင်သော ကျူးကျော်မှုအပြီး အီရတ်၏ ရေနံမြေများကို လုယက်မှုတွင် သယံဇာတတူးဖော်ရေး လုပ်ငန်းသည် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။ ငွေရေးကြေးရေးအရ အကျိုးအမြတ်ရရှိခဲ့သူတစ်ဦးမှာ Exxon Mobil တွင် 2003 နှစ်ကြာအလုပ်လုပ်ခဲ့သော Tillerson သည် ယခုနှစ်အစတွင် အငြိမ်းစားမယူမီ CEO အဖြစ် ပြီးခဲ့သောဆယ်စုနှစ်အတွင်း အမှုဆောင်အရာရှိချုပ်အဖြစ် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၎င်း၏ လက်အောက်တွင် ကုမ္ပဏီသည် အမေရိကန်၏ ကျူးကျော်မှုနှင့် နိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်ခြင်းမှ တိုက်ရိုက် အကျိုးအမြတ်၊ တိုးချဲ့ ခြေကုပ်နှင့် ရေနံမြေများ။ မကြာသေးမီကမှ ၂၀၁၃ ခုနှစ်အထိ အီရတ်နိုင်ငံ၊ Basra ရှိ လယ်သမားများ၊ ကန့်ကွက် ကုမ္ပဏီသည် ၎င်းတို့၏ မြေယာများကို သိမ်းယူဖျက်ဆီးခြင်း၊ Exxon Mobil သည် နိုင်ငံပေါင်း 200 နီးပါးတွင် ဆက်လက်လည်ပတ်နေပြီး ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို ငြင်းဆိုမှုကို မြှင့်တင်သည့် ဘဏ္ဍာငွေနှင့် ကျောထောက်နောက်ခံပြုခြင်းအတွက် လိမ်လည်မှုဆိုင်ရာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများကို ဆယ်စုနှစ်များစွာ ရင်ဆိုင်နေရသည်။
ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုသည် ပိုမိုဆိုးရွားလာသော လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများတွင် အခန်းကဏ္ဍတစ်ခုမှ ပါဝင်နေပုံရသည်။ သုတေသန 2016 ခုနှစ်တွင်ထုတ်ဝေခဲ့သော Proceedings of the National Academy of Sciences တွင် "လူမျိုးစုကွဲကွဲပြားနေသောနိုင်ငံများတွင် ရာသီဥတုနှင့်ဆက်နွှယ်သော ဘေးဥပဒ်ဖြစ်ပွားမှုကြောင့် လက်နက်ကိုင်-ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားနိုင်ခြေကို မြှင့်တင်ထားသည်" ဟူသောအထောက်အထားတွေ့ရှိခဲ့သည်။ 1980 မှ 2010 နှစ်များကိုကြည့်ကာ သုတေသီများက "လူမျိုးရေးအရ အကွဲကွဲအပြားပြားဖြစ်နေသော နိုင်ငံများတွင် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားမှု 23 ရာခိုင်နှုန်းခန့်သည် ရာသီဥတုဘေးဆိုးများနှင့် ခိုင်မာစွာ တိုက်ဆိုင်နေကြောင်း ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်"
နောက်ဆုံးအနေနှင့်၊ ရေနံကြွယ်ဝမှုသည် ဆော်ဒီအစိုးရ၏ ကြီးမားသော တင်သွင်းမှုဖြင့် သက်သေပြထားသည့်အတိုင်း ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လက်နက်ရောင်းဝယ်ရေးတွင် အဓိကကျသည်။ အဆိုအရ စတော့ဟုမ်း နိုင်ငံတကာ ငြိမ်းချမ်းရေး သုတေသနဌာနက “ဆော်ဒီအာရေးဗီးယားသည် 2012-16 ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ဒုတိယအကြီးဆုံး လက်နက်တင်သွင်းသူဖြစ်ပြီး 212 ရာခိုင်နှုန်း တိုးမြင့်လာကာ 2007-11 ခုနှစ်နှင့် နှိုင်းယှဉ်ခဲ့သည်။ ဤကာလအတွင်း အမေရိကန်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ထိပ်တန်းလက်နက်တင်ပို့သူဖြစ်ပြီး ပို့ကုန်အားလုံး၏ ၃၃ ရာခိုင်နှုန်း၊ SIPRI၊ စိတ်ပိုင်းဖြတ်.
"ကျွန်ုပ်တို့၏ စစ်ရေးအရ ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများနှင့် စစ်ပွဲအများအပြားသည် ရေနံနှင့် အခြားအရင်းအမြစ်များရရှိရေးကိစ္စရပ်များဖြစ်သည်" ဟု People's Climate Movement အတွက် New York ညှိနှိုင်းရေးမှူး Leslie Cagan က AlterNet သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။ “ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ ဆင်နွှဲနေတဲ့ စစ်ပွဲတွေက လူတစ်ဦးချင်း၊ အသိုက်အဝန်းနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်အပေါ် သက်ရောက်မှုရှိတယ်။ ဆိုးတဲ့သံသရာတစ်ခုပါပဲ။ ကျွန်ုပ်တို့သည် အရင်းအမြစ်များကို လက်လှမ်းမီရန် သို့မဟုတ် ကော်ပိုရေးရှင်းများကို ခုခံကာကွယ်ရန် စစ်တိုက်နေရသည်၊ စစ်ပွဲများသည် ဆိုးရွားသောအကျိုးသက်ရောက်မှုများရှိသည်၊ ထို့နောက် စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများကို အမှန်တကယ်အသုံးပြုခြင်းသည် ရုပ်ကြွင်းလောင်စာအရင်းအမြစ်များကို ပိုမိုစုပ်ယူသွားစေသည်။”
'စစ်မရှိ၊ ပူစရာမရှိ'
စစ်ပွဲနှင့် ရာသီဥတု မငြိမ်မသက်မှုများ၏ လမ်းဆုံများတွင် လူမှုလှုပ်ရှားမှုအဖွဲ့အစည်းများသည် ဤလူ့ဖန်တီးမှုပြဿနာနှစ်ခုကို ချိတ်ဆက်နေသည်မှာ ကြာပါပြီ။ အမေရိကန်အခြေစိုက် ကွန်ရက် Grassroots Global Justice Alliance သည် “စစ်ပွဲမရှိ၊ မပူနွေးစေရ” ဟူသော ခေါ်ဆိုမှုနောက်ကွယ်တွင် နှစ်ပေါင်းများစွာ စုဝေးနေခဲ့သည်။ ကိုးကား “ဆင်းရဲမွဲတေမှု၊ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုနှင့် စစ်အာဏာရှင်ဝါဒ၏ သုံးဆသော မကောင်းမှုများဆိုင်ရာ ဒေါက်တာမာတင်လူသာကင်း၏ အတွေးအခေါ်မူဘောင်”
အဆိုပါ 2014 ပြည်သူ့ရာသီဥတုမတ်လ New York City တွင် ကြီးမားသော စစ်ဆန့်ကျင်ရေး၊ စစ်ဝါဒီဆန့်ကျင်ရေး အင်အားစုများ ရှိခဲ့ပြီး ယခုအခါ အများအပြားသည် ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် စစ်ဝါဒီဆန့်ကျင်ရေး သတင်းစကားကို ယူဆောင်လာရန် လှုံ့ဆော်နေကြသည်။ ရာသီဥတု၊ အလုပ်အကိုင်နှင့် တရားမျှတမှုအတွက် ချီတက်ပွဲ ဧပြီလ ၂၉ ရက်၊ ဝါရှင်တန်ဒီစီ၊
“လူတွေကို ချိတ်ဆက်ဖို့ အုတ်မြစ်ချထားပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ စစ်ဆန့်ကျင်ရေး စိတ်ဓာတ်တွေကို အဲဒီဘာသာစကားမှာ ပေါင်းစည်းဖို့ နည်းလမ်းတွေ ရှာဖွေနေပါတယ်” ဟု ဧပြီလ ချီတက်ပွဲအတွက် ပြင်ဆင်နေသူ Cagan က ပြောကြားခဲ့သည်။ “တချို့အဖွဲ့အစည်းတွေက အရင်တုန်းက စစ်ဆန့်ကျင်ရေး ရာထူးမယူထားပေမယ့် ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ထဲက လူတွေက အဲဒါကို အရမ်းပွင့်လင်းတယ်လို့ ထင်ပါတယ်၊ ဒါကြောင့် ဒါက နယ်မြေသစ်ပါ။”
အချို့သောအဖွဲ့အစည်းများသည် စစ်ဘက်နှင့် ရုပ်ကြွင်းလောင်စာစီးပွားရေးစနစ်မှ ဝေးကွာသော “အသွင်ကူးပြောင်းမှု” ကို လုပ်ဆောင်ပုံနှင့်ပတ်သက်၍ အခိုင်အမာရရှိနေပါသည်။ Diana Lopez သည် Texas၊ San Antonio ရှိ Southwest Workers Union နှင့်အတူ စည်းရုံးရေးမှူးဖြစ်သည်။ သူမသည် AlterNet ကိုရှင်းပြခဲ့သည် "ကျွန်ုပ်တို့သည်စစ်တပ်မြို့ဖြစ်သည်။ လွန်ခဲ့တဲ့ ခြောက်နှစ်မတိုင်ခင်အထိတော့ ကျွန်တော်တို့မှာ စစ်အခြေစိုက်စခန်း ရှစ်ခုရှိပြီး အထက်တန်းကျောင်းကထွက်တဲ့လူတွေအတွက် အဓိကလမ်းကြောင်းတစ်ခုက စစ်တပ်ထဲဝင်ဖို့ပါပဲ။” အခြားရွေးချယ်စရာမှာ အန္တရာယ်ရှိသော ရေနံနှင့် ဖရိုဖရဲစက်မှုလုပ်ငန်းတွင် လုပ်ကိုင်ခြင်းဖြစ်သည် ဟု Lopez မှ ရှင်းပြပြီး အဆိုပါဒေသရှိ ဆင်းရဲသော လက်တင်နိုအသိုင်းအဝိုင်းတွင် "စစ်တပ်မှ ထွက်လာသည့် လူငယ်အများအပြား ရေနံလုပ်ငန်းသို့ တိုက်ရိုက်သွားသည်ကို ကျွန်ုပ်တို့တွေ့နေရသည်" ဟု ရှင်းပြသည်။
အနောက်တောင် အလုပ်သမားသမဂ္ဂသည် တရားမျှတသောအကူးအပြောင်းတစ်ရပ်ကို စုစည်းရန် ကြိုးပမ်းမှုများတွင်ပါ၀င်ပြီး “စစ်အခြေစိုက်စခန်းများနှင့် သယံဇာတထုတ်ယူသည့်စီးပွားရေးကဲ့သို့သော ကျွန်ုပ်တို့၏အသိုင်းအဝိုင်းအတွက် သင့်လျော်မှုမရှိသော ဖွဲ့စည်းပုံ သို့မဟုတ် စနစ်တစ်ခုမှ ပြောင်းရွှေ့ခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုအဖြစ် Lopez ကဖော်ပြခဲ့သည်။ [ ဆိုလိုသည်မှာ ] စစ်အခြေစိုက်စခန်းများ ပိတ်သွားသည့်အခါ ရှေ့သို့ ခြေလှမ်းများကို ဖော်ထုတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ကျွန်တော်တို့ လုပ်ဆောင်နေတဲ့ အရာတွေထဲက တစ်ခုကတော့ ဆိုလာစိုက်ခင်းတွေ တိုးလာတာပါပဲ။
“ကျွန်တော်တို့ စည်းလုံးညီညွတ်မှုအကြောင်း ပြောတဲ့အခါ၊ အမေရိကန်စစ်တပ်ရဲ့ စစ်ဆင်ရေးကြောင့် နှောင့်ယှက်ခံရ၊ သတ်ပစ်ပြီး ပစ်မှတ်ထားခံနေရတဲ့ တခြားနိုင်ငံတွေမှာလည်း အဲဒီအသိုင်းအဝိုင်းတွေလိုပဲ မကြာခဏဆိုသလိုပါပဲ” ဟု လိုပက်ဇ်က ပြောကြားခဲ့သည်။ “စစ်အာဏာရှင်ဝါဒကို စိန်ခေါ်ပြီး ဒီဖွဲ့စည်းပုံတွေကို ခုခံကာကွယ်နေတဲ့ လူတွေကို တာဝန်ခံဖို့ အရေးကြီးတယ်လို့ ကျွန်တော်တို့ထင်ပါတယ်။ ညစ်ညမ်းမှုနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ပျက်စီးခြင်း၏ အမွေအနှစ်များကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရမည့် စစ်အခြေစိုက်စခန်းများအနီးရှိ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းများဖြစ်သည်။”
