COVID-19 အာဖဂန်နစ္စတန်တွင်အကြီးအကျယ်ပျက်စီးစေနိုင်သည်

ဧပြီလ 20, 2020

မှ Creative Nonviolence UK အတွက် အသံများ

ကဘူးလ်သည် တင်းကြပ်စွာ တင်းကြပ်စွာ ပိတ်ဆို့ခြင်း၏ တတိယပတ်သို့ ဝင်ရောက်လာသည်နှင့်အမျှ ကန့်သတ်ချက်များသည် ဆင်းရဲမွဲတေမှုမျဉ်းအောက် နေထိုင်သူများအတွက် ဘာကိုဆိုလိုသနည်း။

လူတိုင်းရဲ့စိတ်ထဲမှာ ပထမဆုံးအရာက အစားအသောက်ပါ။ မုန့်ညက်ဈေးတွေ တက်လာတော့ ပြည်တွင်းက မုန့်ဆိုင်လေးတွေ ပိတ်သွားမှာကို တချို့က စိုးရိမ်နေကြတယ်။ ကဘူးလ်ရှိ ဖိနပ်ထုတ်လုပ်သူ Mohammada Jan က 'ဆင်းရဲခြင်းနဲ့သေတာထက် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ကြောင့်သေတာက ပိုကောင်းတယ်' လို့ ပြောပါတယ်။ အလုပ်သမားတစ်ဦးဖြစ်တဲ့ ဂျန်အလီက 'ဆာလောင်မှုက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ကြောင့် ငါတို့မသတ်ခင် ငါတို့ကို သတ်ပစ်လိမ့်မယ်' ဟု မြည်တမ်းခဲ့သည်။ ကျွန်ုပ်တို့သည် သေခြင်းနှစ်ပါးကြားတွင် ပိတ်မိနေပါသည်။။ ''

ကပ်ရောဂါကြောင့် အနှောင့်အယှက်မရှိသော်လည်း လူ ၁၁ သန်းနီးပါးသည် ပြင်းထန်သော စားနပ်ရိက္ခာမလုံခြုံမှုကို ရင်ဆိုင်နေရသည်ဟု ကုလသမဂ္ဂ ခန့်မှန်းချက်များအရ သိရသည်။ အာဖဂန်နစ္စတန်ရှိ ထောင်နှင့်ချီသော လမ်းဘေးကလေးငယ်များနှင့် လက်လုပ်လက်စားများအတွက် အလုပ်မရှိလျှင် မုန့်မရှိပေ။ မြို့ပြရှိဆင်းရဲနွမ်းပါးသူများအတွက် အဓိက ဦးစားပေးမှာ လမ်းပေါ်ထွက်ခြင်း၊ အလုပ်ရှာခြင်း၊ ငွေကြေးနှင့် ထောက်ပံ့ရေးများ ပေးဆောင်ရန်ဖြစ်သည်။ လူတွေဟာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ကြောင့် သေဆုံးရတာထက် အစာငတ်ပြီး သေဆုံးရတာကို ပိုစိုးရိမ်လာကြပါတယ်။ 'သူတို့ဟာ ဗိုင်းရပ်စ်အသစ်အတွက် စိုးရိမ်ဖို့ ဆင်းရဲမွဲတေမှုနဲ့ ကသောင်းကနင်းဖြစ်မှုတွေ ရှင်သန်ဖို့ ကြိုးစားရင်း အလုပ်များလွန်းတယ်'

ဂျုံမှုန့်ဈေးတွေနဲ့လတ်ဆတ်သော သစ်သီးများနှင့် အာဟာရရှိသော အစားအစာ ပစ္စည်းများ လျင်မြန်စွာ မြင့်တက်လာပြီး အစားအသောက် ဈေးနှုန်းများကို အစိုးရမှ ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်း မရှိသဖြင့် အမှန်တကယ် အငတ်ဘေး အန္တရာယ် ရှိပါသည်။ ဗိုင်းရပ်စ်ပြန့်ပွားမှုကို ကန့်သတ်ရန် ရည်ရွယ်သည့် နယ်စပ်ကို ပိတ်ထားရခြင်းမှာ ပါကစ္စတန်မှ အများစုဖြစ်သော နိုင်ငံတကာ ရေနံနှင့် ပဲမျိုးစုံ ထောက်ပံ့ရေးလိုင်းများကို ပြင်းထန်စွာ ကန့်သတ်ခံရမည်ဟု ဆိုလိုသည်။ လယ်သမားများစွာသည် ယခုနှစ်ရိတ်သိမ်းမှုအတွက် အကောင်းမြင်နေကြသော်လည်း ယခုနှစ်ဆောင်းရာသီတွင် ဆီးနှင်းများထူထပ်စွာရွာသွန်းပြီးနောက်တွင် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးသည် မေလတွင် ရိတ်သိမ်းချိန်စတင်သည်နှင့်အမျှ ၎င်းတို့ကို ကူးစက်နိုင်သည်။

စာရေးချိန်တွင်၊ အတည်ပြုထားသော corona virus ဖြစ်ပွားမှု 1,019 ရှိပြီး 36 ယောက်သေဆုံးမှုရှိကြောင်းသိရသည်၊ ကန့်သတ်စစ်ဆေးမှုများနှင့်များစွာသောဖျားနာသောအခါကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုမရှာသော်လည်း၊ အမှန်တကယ်ကိန်းဂဏန်းသည်ပိုမိုမြင့်မားရမည်ဖြစ်သည်။ အထိခိုက်ဆုံးပြည်နယ်များမှာ Herat၊ Kabul နှင့် Kandahar တို့ဖြစ်သည်။

ရောဂါဖြစ်ပွားမှု၏ အဓိကအချက်မှာ ပုံမှန်အားဖြင့် ထောင်နှင့်ချီသော အာဖဂန်လူငယ်အများစုသည် အလုပ်ရှာရန် အီရန်နိုင်ငံသို့ ဖြတ်ကျော်ဝင်ရောက်ကာ စည်ကားသော နယ်စပ်မြို့ဖြစ်သည့် Herat တွင် ဖြစ်ပွားခြင်းဖြစ်သည်။ အီရန်တွင် သေဆုံးမှုများနှင့် ပိတ်ဆို့မှုများ ပြုလုပ်ပြီးနောက် ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်အတွင်း အာဖဂန်နိုင်ငံသား ၁၄၀,၀၀၀ သည် နယ်စပ်ကို ဟီရတ်သို့ ပြန်လည်ဖြတ်သန်းခဲ့သည်။ အချို့မှာ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ကြောင့် လွတ်မြောက်နေကြပြီး အချို့မှာ lockdown ကြောင့် အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်သဖြင့် သွားစရာနေရာမရှိပေ။

Herat တွင်၊ ရောဂါအသစ်များကိုရင်ဆိုင်ရန်ခုတင်သုံးရာဆေးရုံကိုမကြာသေးမီကတည်ဆောက်ခဲ့သည်။ အာဖဂန်နစ္စတန်သည် စမ်းသပ်ရေးစင်တာများ၊ ဓာတ်ခွဲခန်းများနှင့် ဆေးရုံရပ်ကွက်များ၊ လမ်းဘေးလက်ဆေးသည့်နေရာများပင် တည်ထောင်ထားသည်။ ဆေးရုံအသစ်များ၊ ဘေးကင်းရေးပစ္စည်းများ၊ ပိုမိုကောင်းမွန်သောစမ်းသပ်မှုများနှင့် ဗိုင်းရပ်စ်နှင့်ပတ်သက်သော ဆက်လက်ပညာပေးမှုများ ပံ့ပိုးပေးရန် ကမ္ဘာ့ဘဏ်မှ လှူဒါန်းငွေ ဒေါ်လာ ၁၀၀.၄ သန်းကို အတည်ပြုခဲ့သည်။ တရုတ်နိုင်ငံမှ ပထမဆုံး ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ အိတ်များ၊ လေဝင်လေထွက် စက်များ၊ အကာအကွယ်ဝတ်စုံများနှင့် စမ်းသပ်ကိရိယာများ သည် ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်က အာဖဂန်နစ္စတန်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။

သို့သော်လည်း အနောက်နိုင်ငံ NGO အများအပြားသည် ၎င်းတို့၏ ဝန်ထမ်းများကို ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံမှ အိမ်ပြန်ခိုင်းပြီး COVID 19 လူနာများကို ကူညီရန် လိုအပ်သော ပိုက်သွင်းခြင်းဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းစဉ်များတွင် လေ့ကျင့်သင်ကြားထားသည့် ဆရာဝန်များ ရှားပါးလာသောကြောင့် အလုပ်ရပ်ဆိုင်းခဲ့ရသည်။

အာဖဂန်နစ္စတန်ရှိ အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ လူ ၁ သန်း၊ [IDPs] သည် COVID 1 ကြောင့် အချိုးအစားမမျှဘဲ ထိခိုက်ခံစားရလိမ့်မည်။ စခန်းများရှိ လူများ အတွက်၊ လူများလွန်းခြင်းဆိုသည်မှာ လူစုလူဝေးဖြင့် ခပ်ခွာခွာနေရန် မဖြစ်နိုင်လုနီးပါးဖြစ်သည်။ မိလ္လာစနစ် ညံ့ဖျင်းခြင်းနှင့် အရင်းအမြစ်များ ရှားပါးခြင်း၊ တစ်ခါတစ်ရံတွင် ရေ သို့မဟုတ် ဆပ်ပြာမရှိခြင်းသည် အခြေခံ တစ်ကိုယ်ရေသန့်ရှင်းရေး ခက်ခဲသည်ဟု ဆိုလိုသည်။ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားများအတွက် လော့ခ်ချခြင်းဆိုသည်မှာ ၎င်းတို့၏ အလုပ်အကိုင်နှင့် နေရာထိုင်ခင်း နှစ်ခုစလုံး ရုတ်တရက် ပျောက်ကွယ်သွားခြင်း၊ သူတို့ရွာကို ပြန်လာဖို့ကလွဲလို့ ရွေးစရာလမ်းမရှိတော့ဘဲ လူအများအပြား ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်နေကြရတယ်။

ဝေဖန်သုံးသပ်သူများ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအချက်ပေး နှင့် Crisis Group COVID – 19 ကပ်ရောဂါကြောင့် ပြိုလဲခြင်းများကို ပိုင်းခြားစိတ်ဖြာပါ။ ပထမဆုံးအနေနဲ့ အနောက်နိုင်ငံခေါင်းဆောင်တွေက ပြည်တွင်းပြဿနာတွေကို အာရုံစိုက်နေချိန်မှာ ပဋိပက္ခနဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်တွေမှာ မြှုပ်နှံဖို့ အချိန်မရှိဘူး။ ကျွန်တော်ရေးတဲ့စာမှာ UK ဝန်ကြီးချုပ်ဟာ မကြာသေးမီကပဲ ဗိုင်းရပ်စ်ကနေ ပြန်လည်သက်သာလာခဲ့ပါတယ်။

အရပ်ဘက်လူမှုအဖွဲ့အစည်းများ အားကောင်းမှုမရှိသော နုနယ်သောပြည်နယ်များတွင် COVID 19 ကပ်ရောဂါသည် ပျက်စီးယိုယွင်းသွားလိမ့်မည်ဟု ထင်ရသည်။ တစ်ဖက်တွင် 'ကျွန်ုပ်တို့ အတူတကွရှိနေသည်' ဟူသော ခံစားချက်ရှိသော်လည်း ယူကေရှိ ကျွန်ုပ်တို့၏ကိုယ်ပိုင်အခြေအနေမှ ကျွန်ုပ်တို့သိရှိထားသည့်အတိုင်း၊ ဗိုင်းရပ်စ်သည် ပိုမိုစောင့်ကြည့်ခြင်းနှင့် ပုံမှန်မဟုတ်သော ပြင်းထန်သော ရဲများလုပ်ဆောင်ခြင်းကိုလည်း ဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။ လူမျိုးရေးတင်းမာမှုများသည် လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲသွားသည့် နိုင်ငံတစ်ခုတွင်၊ ဥပမာအားဖြင့် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများကဲ့သို့သော အုပ်စုများတွင် ဗိုင်းရပ်စ်ပြန့်ပွားမှုအတွက် အပြစ်တင်ခံရပြီး အကြမ်းဖက်ပြီး သေစေနိုင်သည့် 'တခြား' ဖြစ်လာနိုင်သည့် အန္တရာယ်ရှိသည်။

တာလီဘန်များနှင့် အာဖဂန်အစိုးရတို့ကြား အကျဉ်းသား လဲလှယ်ရေး လုပ်ငန်းစဉ်သည် ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲအတွက် အခြေခံအုတ်မြစ်အဖြစ် ပြီးဆုံးသွားသော်လည်း တာလီဘန်များက နိုင်ငံသားများအား ဗိုင်းရပ်စ်အကြောင်း ပညာပေးရေး လှုပ်ရှားမှုတွင် ပါဝင်နေသော်လည်း၊ ဤကဲ့သို့သောတိုက်ခိုက်မှုများ ISIS မှ၊ ဆက်ရန်။ စုံစမ်းစစ်ဆေးရေးသတင်းစာပညာ၏ဗျူရို မတ်လတွင် တာလီဘန်တို့အပေါ် အမေရိကန်၏ လေကြောင်း သို့မဟုတ် ဒရုန်းတိုက်ခိုက်မှု ၅ ကြိမ် ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး သေဆုံးသူ ၃၀ မှ ၆၅ ဦးအထိ ရှိခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ လွန်ခဲ့သည့်တစ်လက ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ်က 'ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးတွင် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ချက်ချင်းလုပ်ဆောင်ရန်' တောင်းဆိုခဲ့သည်။ COVID-5 ကပ်ရောဂါကာလအတွင်း အာဖဂန်နစ္စတန်အတွက် လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေသော အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးမှုများသည် အရေးကြီးပါသည်။