ကေသီကယ်လီ၊ ဇန်နဝါရီ ၃၀၊ ၂၀၁၈၊
ဇန်နဝါရီ ၂၃ ရက်က ယီမင်နိုင်ငံတောင်ပိုင်း အေဒင်ကမ်းလွန်တွင် လူကုန်ကူးသည့် လှေတစ်စင်း နစ်မြုပ်ခဲ့သည်။ မှောင်ခိုသမား ဆိုမာလီယာနှင့် အီသီယိုးပီးယားတို့မှ ခရီးသည် ၁၅၂ ဦးကို လှေပေါ်တွင် တင်ဆောင်ပြီးနောက် ပင်လယ်ပြင်တွင် ရှိနေစဉ် ၎င်းတို့ထံမှ နောက်ထပ်ငွေများ တောင်းခံရန် ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူများကို သေနတ်များ ဆွဲထုတ်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ လှေ တိမ်းမှောက်ပစ်ခတ်မှုအပြီးတွင် ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်သွားခဲ့ကြောင်း The Guardian က ဖော်ပြခဲ့သည်။ လက်ရှိတွင် သေဆုံးသူဦးရေမှာ ၃၀ ဦးအထိ တိုးလာမည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ သင်္ဘောပေါ်တွင် ကလေးငယ် ဒါဇင်နှင့်ချီ၍ ရှိနေခဲ့သည်။
ခရီးသည်များသည် အာဖရိကကမ်းခြေများမှ ယီမင်သို့ အန္တရာယ်ရှိသော ဖြတ်ကျော်ခရီးကို စွန့်စားပြီးဖြစ်ကာ မှားယွင်းသောကတိများ၊ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော ဖမ်းဆီးထားသူများ၊ မတရားဖမ်းဆီးမှုများနှင့် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို ခံနိုင်ရည်ရှိစေမည့် အန္တရာယ်များသော ဖြတ်ကျော်မှုများလည်း ရှိနေပါသည်။ အခြေခံလိုအပ်ချက်များအတွက် ပြတ်ပြတ်သားသား တောင့်တမှုကြောင့် အာဖရိကရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူ ထောင်ပေါင်းများစွာကို ယီမင်သို့ တွန်းပို့ခဲ့သည်။ မျှော်လင့်ချက်များစွာဖြင့် ရောက်ရှိသောအခါတွင် ၎င်းတို့သည် အလုပ်နှင့် လုံခြုံရေး အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ မြောက်ဘက်ရှိ ကြွယ်ဝသော ပင်လယ်ကွေ့နိုင်ငံများသို့ ခရီးဆက်နိုင်မည်ဟု မျှော်လင့်ပါသည်။ သို့သော် ယီမင်တောင်ပိုင်းတွင် စိတ်ပျက်အားငယ်မှုနှင့် တိုက်ပွဲများသည် ဇန်နဝါရီ ၂၃ ရက်က လူမှောင်ခိုလှေပေါ်တက်ခဲ့သော ရွှေ့ပြောင်းအခြေချအများစုကို အာဖရိကသို့ ပြန်ကြိုးစားရန် ဆွဲဆောင်နိုင်လောက်အောင် ဆိုးရွားလှသည်။
လှေတိမ်းမှောက်ချိန်မှာ ရေနစ်သူတွေကို ရည်ညွှန်းပြီး Amnesty International က ပြောပါတယ်။ lynn Maalouf “ဒီကြေကွဲဝမ်းနည်းဖွယ်အဖြစ်ဆိုးက အရပ်သားတွေအတွက် ယီမင်ပဋိပက္ခတွေ ဘယ်လောက်ဆိုးဆိုးရွားရွား ဆက်ဖြစ်နေသလဲဆိုတာကို ထပ်ပြီး အမှတ်အသားပြုပါတယ်။ ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား ဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့မှ ချမှတ်ထားသော တင်းကျပ်မှုများနှင့် တင်းမာမှုများကြားတွင် ပဋိပက္ခများနှင့် ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုများကြောင့် အခြားနေရာများသို့ ထွက်ပြေးရန် ယီမင်သို့ လာရောက်ကြသူ အများအပြားသည် ယခုအခါ ဘေးကင်းရန် ရှာဖွေရန် ထပ်မံ၍ ထွက်ပြေးခဲ့ကြရသည်။ တချို့က ဖြစ်စဉ်မှာ သေဆုံးနေကြရတယ်။”
ထက် 2017 ခုနှစ်တွင်ပို အာဖရိက ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်သူ ၅၅,၀၀၀ ယီမင်နိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိလာပြီး အများစုမှာ အလုပ်အကိုင်နည်းပါးပြီး ဆိုးရွားစွာ မိုးခေါင်မှုကြောင့် ဆိုမာလီယာနှင့် အီသီယိုးပီးယားတို့မှ ဆယ်ကျော်သက်များ အများစုသည် လူများကို အငတ်ဘေးသို့ တွန်းပို့လျက်ရှိသည်။ ယီမင်ဘက်သို့ ဖြတ်သန်းသွားလာရန် စီစဉ်ရန် သို့မဟုတ် ငွေကြေးတတ်နိုင်ရန် ခက်ခဲသည်။ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချသူများသည် အာရပ်ကျွန်းဆွယ်ရှိ အဆင်းရဲဆုံးနိုင်ငံ၌ ပိတ်မိနေကြပြီး ယခုအခါ မိုးခေါင်ရေရှားမှုဒဏ်ခံနေရသော မြောက်အာဖရိကနိုင်ငံအများအပြားနှင့်အတူ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်နောက်ပိုင်း အဆိုးရွားဆုံး လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ဘေးဒုက္ခနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ယီမင်တွင် လူပေါင်း ရှစ်သန်းသည် ပဋိပက္ခကြောင့် ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးလုနီးပါး အခြေအနေများကြောင့် အစာရေစာနှင့် ဘေးကင်းသော သောက်သုံးရေများ ပြတ်တောက်သွားခြင်းကြောင့် သန်းနှင့်ချီသော လူပေါင်း ရှစ်သန်းသည် ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုဘေးတွင် ရှိနေကြသည်။ လွန်ခဲ့သည့်နှစ်အတွင်း လူပေါင်း တစ်သန်းကျော်သည် ကာလဝမ်းရောဂါ ခံစားခဲ့ရပြီး မကြာသေးမီက ထွက်ပေါ်လာသော သတင်းများအရ ဆုံဆို့နာရောဂါ ဖြစ်ပွားမှုသည် ထိတ်လန့်စရာအဖြစ် တိုးလာပါသည်။ ပြည်တွင်းစစ်သည် ပိုမိုဆိုးရွားလာကာ ရှည်လျားလာကာ 2015 ခုနှစ် မတ်လမှစတင်ကာ ဆော်ဒီဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့သည် ယီမင်ရှိ အရပ်သားများနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံများကို မကြာခဏ ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး အလွန်အမင်းလိုအပ်နေသော စားနပ်ရိက္ခာ၊ လောင်စာဆီများ ပို့ဆောင်ခြင်းကို တားဆီးပိတ်ပင်ထားသည်။ နှင့်ဆေးဝါးများ။
Maalouf သည် ပဋိပက္ခတွင် အသုံးပြုနိုင်သည့် လက်နက်လွှဲပြောင်းမှုများကို ရပ်တန့်ရန် နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းအား တောင်းဆိုခဲ့သည်။ Maalouf ၏ ခေါ်ဆိုမှုကို လိုက်နာရန်၊ နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းသည် ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား၊ အာရပ်စော်ဘွားများ ပြည်ထောင်စု (UAE)၊ ဘာရိန်းနှင့် ဆော်ဒီဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ရှိ အခြားနိုင်ငံများသို့ ဒေါ်လာဘီလီယံပေါင်းများစွာ လက်နက်များ ရောင်းချခြင်းမှ အမြတ်ထွက်သော နိုင်ငံဖြတ်ကျော် စစ်ကန်ထရိုက်တာများ၏ လောဘကို တားဆီးရမည်ဖြစ်သည်။ သာဓကအားဖြင့်၊ ၂၀၁၇ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလက Reuters သတင်းတပုဒ်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ ဆော်ဒီအာရေဗျ အမေရိကန် ကာကွယ်ရေး ကန်ထရိုက်တာများထံမှ ဒေါ်လာ ၇ ဘီလီယံခန့် တန်ဖိုးရှိ တိကျသော ပဲ့ထိန်း ခဲယမ်းများ ဝယ်ယူရန် သဘောတူညီခဲ့သည်။ ယူအေအီးသည် အမေရိကန်လက်နက်ပစ္စည်း ဘီလီယံပေါင်းများစွာကိုလည်း ဝယ်ယူခဲ့သည်။
Raytheon နှင့် Boeing တို့သည် မေလတွင် သမ္မတ Donald Trump ၏ ဆော်ဒီအာရေးဗီးယားနိုင်ငံသို့ သွားရောက်ခဲ့သည့် ခရီးစဉ်နှင့် တိုက်ဆိုင်သော ဒေါ်လာ 110 ဘီလီယံ လက်နက်သဘောတူညီချက်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်သော သဘောတူညီချက်မှ အကျိုးအမြတ်ရရှိမည့် ကုမ္ပဏီများဖြစ်သည်။
ပြီးခဲ့သော သီတင်းပတ်က ဒေသတွင်း၌ နောက်ထပ် အန္တရာယ်ရှိသော ဖြတ်ကူးမှု ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ အမေရိကန် အောက်လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ Paul Ryan (R-WI) သည် ဆော်ဒီအာရေးဗီးယားနိုင်ငံသို့ လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့နှင့်အတူ ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ဆော်ဒီအာရေဗျ၏ ဘုရင် Salman နှင့် တွေ့ဆုံပြီးနောက်တွင် ဆော်ဒီအိမ်ရှေ့စံမင်းသား Mohammed bin Salman နှင့် ယီမင်တွင် ဆော်ဒီဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းစစ်ပွဲကို ကြိုးကိုင်ခဲ့သည်။ . ထိုခရီးစဉ်အပြီးတွင် Ryan နှင့် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည် UAE မှတော်ဝင်များနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့သည်။
"ဒါဆို စိတ်ချပါ" လို့ ပြောလိုက်တယ်။ ရိုင်ယန်ယူအေအီးရှိ လူငယ်သံတမန်များစုဝေးရာသို့ ပြောကြားရာတွင် “ISIS၊ al-Qaeda နှင့် ၎င်းတို့၏ လက်အောက်ခံအဖွဲ့များကို ချေမှုန်းပြီး အမေရိကန်နှင့် ကျွန်ုပ်တို့၏ မဟာမိတ်များကို ခြိမ်းခြောက်မှုမရှိတော့သည့်တိုင်အောင် ကျွန်ုပ်တို့ ရပ်တန့်မည်မဟုတ်ပါ။
"ဒုတိယအနေနဲ့၊ အရေးကြီးဆုံးကတော့ ဒေသတွင်း တည်ငြိမ်ရေး အတွက် အီရန်ရဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှုကို အာရုံစိုက်နေပါတယ်။"
အစ္စလာမ္မစ်အကြမ်းဖက်ဝါဒအတွက် ဆော်ဒီငွေကြေးထောက်ပံ့မှု ခမ်းနားထည်ဝါစွာ မှတ်တမ်းတင်ထားသည့် ရိုးရှင်းသည့်အချက်ကို ကျော်လွန်၍ Ryan ၏ မှတ်ချက်များသည် ဆော်ဒီဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းစစ်တပ်၏ ချေမှုန်းရေးနှင့် အမေရိကန်မှ ပံ့ပိုးကူညီသည့် ယီမင်တွင် အထူးစစ်ဆင်ရေးများကို လျစ်လျူရှုထားသည်။ အထူးသဖြင့် ဆော်ဒီအာရေဗျနှင့် မဟာမိတ်အစိုးရ၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် အမည်ခံထားသော တောင်ပိုင်းတွင် စစ်ပွဲ၏ မငြိမ်မသက်မှုများ ထွန်းကားခဲ့သည့် ဂျီဟတ်ဝါဒီအုပ်စုများကို တိုက်ဖျက်ရန် ကြိုးပမ်းမှုမှာ အားနည်းသွားသည်ဟု ငြင်းခုံဖွယ်ရာ ရှိပါသည်။
အီရန်အစိုးရ Ryan က ယီမင်တွင် မဟာမိတ်များရှိပြီး အီရန်နိုင်ငံအတွင်းသို့ လက်နက်များ မှောင်ခိုသွင်းနေနိုင်သည်ဟု ပြစ်တင်ရှုတ်ချသော်လည်း Houthi သူပုန်များအား အစုလိုက်ဗုံးများ၊ လေဆာပဲ့ထိန်းဒုံးကျည်များနှင့် ကမ်းရိုးတန်းအနီး (ကမ်းရိုးတန်းအနီး) တိုက်ခိုက်ရေးသင်္ဘောများ ထောက်ပံ့ပေးနေကြောင်း စွပ်စွဲပြောဆိုခြင်းမရှိပေ။ အငတ်ဘေး ကယ်ဆယ်ရေး။ ယီမင်နိုင်ငံကို နေ့စဉ် ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ရာမှာ အသုံးပြုတဲ့ စစ်လေယာဉ်တွေအတွက် အီရန်က ဝေဟင်ဆီ ဖြည့်တင်းပေးခြင်း မရှိပါဘူး။ အမေရိကန်သည် ယင်းလက်နက်များအားလုံးကို ဆော်ဒီဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့မှ နိုင်ငံများသို့ ရောင်းချခဲ့ပြီး တစ်ဖန် ယီမင်နိုင်ငံ၏ အခြေခံအဆောက်အအုံများကို ဖျက်ဆီးရန်အပြင် ယီမင်ရှိ အရပ်သားများကြား မငြိမ်မသက်မှုများ ဖန်တီးကာ ဝေဒနာပိုမိုဆိုးရွားစေသည့် လက်နက်များကို အသုံးပြုခဲ့သည်။
Ryan သည် ယီမင်ရှိလူများ ဒုက္ခရောက်နေသော အစာရေစာ ငတ်မွတ်မှု၊ ရောဂါ နှင့် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ ဖြစ်ရသည့် အကြောင်းများကို ချန်လှပ်ထားခဲ့သည်။ ယီမင်နိုင်ငံတောင်ပိုင်းရှိ UAE မှလုပ်ဆောင်သည့် လျှို့ဝှက်အကျဉ်းထောင်များကွန်ရက်တွင် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို မှတ်တမ်းတင်ဖော်ပြထားခြင်းမရှိပေ။ Ryan နှင့် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည် အဓိကအားဖြင့် ယီမင်နှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ဒေသမှ လူများကို အမေရိကန်၏ မူဝါဒများ တွန်းအားပေးနေသည့် အမှန်တကယ် ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ ဖုံးကွယ်ထားသည့် လူ့အသက်အန္တရာယ်အတွက် စိုးရိမ်သောကမီးရှူဆေးကို ဖန်တီးခဲ့သည်။
သားသမီးများ၏ ငတ်မွတ်မှု အလားအလာသည် ၎င်းတို့၏ မိသားစုအတွက် စားနပ်ရိက္ခာ မရရှိနိုင်သော လူများကို ကြောက်ရွံ့စေသည်။ ဘေးကင်းသော သောက်သုံးရေ မရရှိနိုင်သူများသည် ရေဓာတ်ခန်းခြောက်ခြင်း သို့မဟုတ် ရောဂါဆိုးများ ကြုံတွေ့ရနိုင်သည်။ ဗုံးကြဲလေယာဉ်များ၊ စနိုက်ပါသမားများနှင့် လက်နက်ကိုင်ပြည်သူ့စစ်များမှ ထွက်ပြေးလာသူများသည် ထွက်ပြေးရန်လမ်းကြောင်းကို ကြံဆကာ ကြောက်ရွံ့ထိတ်လန့်စွာ ဖမ်းဆီးထားနိုင်ကြသည်။
Paul Ryan နှင့် သူနှင့်အတူ လိုက်ပါလာသည့် လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့သည် ကုလသမဂ္ဂ အရာရှိများနှင့် လူ့အခွင့်အရေး စည်းရုံးသူများ၏ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ပန်ကြားချက်များကို ထောက်ခံရန် ထူးထူးခြားခြား အခွင့်အရေး ရရှိခဲ့သည်။
ယင်းအစား၊ Ryan သည် အမေရိကန်ရှိ ပြည်သူများကို ခြိမ်းခြောက်နေသည့် တစ်ခုတည်းသော လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုများကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့ပြီး ၎င်းတို့နိုင်ငံတွင်း လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကြောင့် လူသိများသော ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော အာဏာရှင်များနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မည်ဟု ကတိပြုခဲ့သည်။ တခြားနိုင်ငံတွေရဲ့ အရေးမှာ စွက်ဖက်ပြီး ပြည်သူ့စစ်တွေကို ရန်ပုံငွေနဲ့ လက်နက်တွေ ထောက်ပံ့ပေးနေတဲ့ အီရန်အစိုးရကို အပြစ်တင်ခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို “လူကောင်းများ”၊ အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များ၊ “လူဆိုးများ” နှင့် အီရန်တို့ထံ မိုက်မဲစွာ လျှော့ချထားသည်။
အမေရိကန်၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒနှင့် လက်နက်ရောင်းချမှုတို့ကို ပုံဖော်ရောင်းချသည့် “လူကောင်းများ” သည် အလွန်အန္တရာယ်များသောဖြတ်ကျော်မှုများတွင် လောင်းကစားပြုလုပ်သည့် မှောင်ခိုမှောင်ခိုသမားများ၏ အကြင်နာကင်းမဲ့စွာ လျစ်လျူရှုမှုကို နမူနာပြသည်။
~~~~~~~~~
ကေသီကယ်လီ (kathy@vcnv.org) ကို Creative အကြမ်းမဖက်ဘို့ Co-သြဒီနိတ်အသံ (www.vcnv.org)
