1 ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ 2023 ရက်နေ့တွင် ရိုက်ယူထားသော ဤဓာတ်ပုံသည် ဆူဒန်နိုင်ငံ မြောက်ဒါဖာပြည်နယ်၏ မြို့တော် El Faser ရှိ စျေးကွက်ဧရိယာတွင် ပျက်စီးခြင်းမြင်ကွင်းကို ပြသထားသည်။ (ဓာတ်ပုံ - AFP)
အကြမ်းမဖက်ငြိမ်းချမ်းရေးအင်အားစု၊ စက်တင်ဘာ ၁၉၊ ၂၀၂၃
Megan Corrado (Alliance for Peacebuilding) က ABC News အကြောင်း ပြောပြသည်။ အရေးယူဆောင်ရွက်ဖို့ ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်ကို ၂၆ ဖွဲ့က စာတစောင် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ ဆူဒန်တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ပဋိပက္ခများသည် အသေအပျောက်အများဆုံး သီတင်းပတ်များဖြစ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ El Fasher မှ Sara Mohammed Sulaiman (အကြမ်းမဖက်ငြိမ်းချမ်းရေးအင်အားစု) မှ ဗီဒီယိုကို ပါရှိသည်။
ဤစာမှာ-
ဝါရှင်တန်ဒီစီ, စက်တင်ဘာလ 12, 2023 - NGO 26 ဖွဲ့၏ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့သည် အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများမှ သက်သေများနှင့်အတူ ကြားနာပွဲကျင်းပရန် ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်ကို တိုက်တွန်းထားပြီး လက်ရှိဖြစ်ပွားနေသော ရာဇ၀တ်မှုများကို အများပြည်သူမှတ်တမ်းတွင် မီးမောင်းထိုးပြရန်နှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ တုံ့ပြန်မှုကို ပြန်လည်စစ်ဆေးခြင်းကို မြှင့်တင်ရန် တိုက်တွန်းထားသည်။ အဓိက ကော်မတီခေါင်းဆောင်များထံသို့ အိတ်ဖွင့်ပေးစာများ အိမ် နှင့် ဆီးနိတ်NGO များသည် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် တောင်းဆိုရန် စည်းလုံး ညီညွတ်ကြ သည်။ အမေရိကန် အစိုးရရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက် သံတမန်ရေးဖိအားများ၊ အရပ်သားများအတွက် ဘေးကင်းသော စင်္ကြံများနှင့် တရားမျှတမှုအတွက် တာဝန်ခံမှု ယန္တရားများ အပါအဝင် ဆူဒန်ရှိ အကျပ်အတည်းအပေါ်။
စက်တင်ဘာ ၉ ရက်က ဆူဒန်နိုင်ငံ မြောက်ပိုင်း ဒါဖာမြို့၌ RSF နှင့် SAF အကြား ပြင်းထန်သော တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားပြီးကတည်းက El Fasher တွင် အန္တရာယ်အရှိဆုံး၊ အပြင်းထန်ဆုံးနှင့် အရှည်ကြာဆုံးတိုက်ပွဲအဖြစ် သတ်မှတ်ခံထားရသည်။ IDPs များအပါအဝင် အပြစ်မဲ့ပြည်သူများသည် ကျည်ဆန်များနှင့် အမြောက်များဖြင့် ပစ်ခတ်မှုဒဏ်ကို ခံခဲ့ရပြီး ကျန်းမာရေးဌာနများနှင့် ရေကုန်တင်ကားများ လုယက်ခြင်း အပါအဝင် အရပ်ဘက်ဝန်ဆောင်မှုဌာနများစွာ ပျက်စီးဆုံးရှုံးခဲ့သည်။ ဒါက အကြမ်းဖက်မှုရဲ့ ဥပမာတစ်ခုပါပဲ။
ဧပြီလမှစ၍ ဆူဒန်လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့ (SAF) နှင့် Rapid Support Forces (RSF) အကြား ပြင်းထန်သော ပဋိပက္ခများ မြင့်တက်လာခဲ့ပြီး အရပ်သားများကို ခြိမ်းခြောက်မှုများ ကြီးမားလာခဲ့သည်။ အသေအပျောက် ၅,၀၀၀ ထက်မနည်း တိုးမြင့်လာသည်နှင့်အမျှ လူနေထူထပ်သောနေရာများတွင် လက်နက်ကြီးများကို ခွဲခြားမဆက်ဆံဘဲ အသုံးပြုမှုကြောင့် အရပ်သားများ ထိခိုက်သေဆုံးမှုနှင့် ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ဒုက္ခသည် 5,000 ကျော် ဆူဒန်နိုင်ငံမှ ထွက်ပြေးခဲ့ပြီး 950,000 သန်းမှာ ပြည်တွင်း အိုးအိမ်မဲ့ ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများသည် ဒေသတွင်း မတည်ငြိမ်မှုများ တိုးမြင့်လာကာ ထိန်းကျောင်းရန် ရုန်းကန်နေရသည်။ ဒါဖာတွင် လူမျိုးရေးလှုံ့ဆော်သော အကြမ်းဖက်မှုများလည်း မြင့်တက်လာပြီး အတိတ်က လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုပုံစံများကို ပဲ့တင်ထပ်နေသည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ဒါဖာတွင် အကြမ်းဖက်မှုကို လျင်မြန်စွာ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းဖြင့် ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်၏ လုပ်ဆောင်မှုသည် အဓိကအချက်ဖြစ်ကြောင်း NGO များက အလေးပေးဖော်ပြသည်။
ကွန်ဂရက်ကြားနာခြင်းသည် ဥပဒေပြုသူများနှင့် မူဝါဒချမှတ်သူများအတွက် အရေးကြီးသော ဖိုရမ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး မြေပြင်မှ အဖြစ်မှန်များအကြောင်း အချက်အလက်များကို မျှဝေရန်၊ အကျပ်အတည်းအပေါ် အမေရိကန်အစိုးရ၏ ယနေ့အထိ တုံ့ပြန်မှုများကို စူးစမ်းလေ့လာရန်နှင့် ညှိနှိုင်းထားသော လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ ရန်ပုံငွေအထုပ်ကို အကန့်အသတ်မရှိ ကန့်သတ်မထားဘဲ ရှေ့ဆက်ရမည့်အလားအလာများကို ဇယားကွက်ရေးဆွဲခြင်း၊ အရပ်သားများ ဘေးကင်းစွာ ဖြတ်သန်းသွားလာနိုင်ရန် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုစင်္ကြံများ လုံခြုံစေရေး၊ စစ်ရာဇ၀တ်မှုများအား မှတ်တမ်းတင်ခြင်းနှင့် စုံစမ်းစစ်ဆေးခြင်းနှင့် ဆူဒန်အစိုးရအား လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာ လုံခြုံစွာဝင်ရောက်နိုင်ရေးနှင့် ဆူဒန်နိုင်ငံအတွင်း လုံခြုံစွာဝင်ရောက်နိုင်ရေးတို့အတွက် ဆူဒန်အစိုးရအပေါ် ထိရောက်သော သံတမန်ရေးရာ ဖိအားပေးမှုများ၊
"အရပ်သားတွေကို ငါတို့က ပေးစရာရှိတယ်"
“ဆူဒန်ရှိ အရပ်သားများသည် ယခုစစ်ပွဲ၏ အကျိုးဆက်များကို ခံစားနေကြရပြီး ဆိုးရွားသော ရက်စက်ယုတ်မာမှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေကြရသည်” Nonviolent Peaceforce ၏ မူဝါဒနှင့် စည်းရုံးရေး အကြီးအကဲ Felicity Gray က ပြောကြားခဲ့သည်။ “ဒီအခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နိုင်ငံတကာက မီးမောင်းထိုးပြဖို့ လေ့ကျင့်ထားဖို့ အရေးကြီးပြီး ထိခိုက်မှု အများဆုံး ဖြစ်တယ်လို့ ကြားပါတယ်။ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းသက်သေများနှင့်အတူ လွှတ်တော်ကြားနာခြင်းသည် ဤအသံများကို ချဲ့ထွင်ရန်နှင့် ပဋိပက္ခနှင့်ဆက်နွှယ်သော လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုများနှင့် အခြားရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများကို တိုက်ဖျက်ရန် ကတိကဝတ်များကို ခိုင်ခံ့စေရန်အတွက် မရှိမဖြစ်အဆင့်ဖြစ်သည်။”
“Alliance for Peacebuilding သည် ဘက်မလိုက်သော အဖွဲ့ဝင်အဖွဲ့အစည်း 200 နီးပါး၏ ကွန်ရက်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် အကြမ်းဖက်ပဋိပက္ခများနှင့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများကို တားဆီးရန် လုပ်ဆောင်နေသည့် အမေရိကန်၏ဥက္ကဋ္ဌလည်းဖြစ်သည်။ တားဆီးကာကွယ်ရေး လုပ်ငန်းအဖွဲ့Nonviolent Peaceforce နဲ့ ဆူဒန်မှာ ပြင်းထန်တဲ့ အကျပ်အတည်းတွေကြားနာပွဲကျင်းပပေးဖို့ ကွန်ဂရက်ကို တောင်းဆိုတဲ့ တခြား NGO 25 ဖွဲ့နဲ့ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ရတာ ဂုဏ်ယူပါတယ်” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ငြိမ်းချမ်းရေးတည်ဆောက်မှု မဟာမိတ်အဖွဲ့မှ မူဝါဒနှင့် စည်းရုံးရေး ဒါရိုက်တာ Megan Corrado။ “နှစ်နိုင်ငံ ပါလီမန်လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်များသည် ထိခိုက်လွယ်သော အရပ်သားများကို ဗဟိုပြုကာ အကာအကွယ် လိုအပ်ချက်များကို ဖြေရှင်းပေးပြီး နောက်ထပ် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများကို တားဆီးပေးသည့် ဘက်ပေါင်းစုံမှ ကဏ္ဍပေါင်းစုံ တုံ့ပြန်မှုကို ပံ့ပိုးရန် အရေးတကြီး လိုအပ်ပါသည်။ ဆိုးရွားလှသော လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများကို ဆန့်ကျင်ရန် ရပ်တည်ခြင်းသည် တိုက်ကြီးများနှင့် အခြေအနေများတစ်လျှောက် လိုက်လျောညီထွေရှိရန် လိုအပ်ပြီး မည်သည့်နေရာ၌မဆို ပြုမူဆောင်ရွက်ရန် ပျက်ကွက်ခြင်းသည် နေရာတိုင်းတွင် အပြစ်ပေးခံရမည်ဖြစ်သည်။ ဒါဖာတွင် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု ကြီးကြီးမားမား ထပ်မံပေါ်ပေါက်လာသဖြင့် ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်သည် ငြိမ်ငြိမ်မနေနိုင်တော့ပါ။”
“ဆူဒန်မှာ တိုက်ပွဲတွေက အဓမ္မရွှေ့ပြောင်းခံရမှုတွေနဲ့ ဒေသတွင်းမှာ ကြီးမားတဲ့ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု လိုအပ်ချက်တွေ များပြားနေပါတယ်။ သို့သော်လည်း အလှူရှင်နှင့် သံတမန်ရေးအရ ဆူဒန်နှင့် ဒေသတွင်း အကျပ်အတည်းအပေါ် အာရုံစူးစိုက်မှုမှာ အထူးသဖြင့် ယူကရိန်းစစ်ပွဲနှင့် ဆက်စပ်မှု အားနည်းနေသည်။” USCRI ဥက္ကဋ္ဌနှင့် CEO Eskinder Negash က ပြောကြားခဲ့သည်။ “ဆူဒန်အကျပ်အတည်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကွန်ဂရက်လွှတ်တော် ကြားနာပွဲတွေဟာ စစ်ပွဲပါတီတွေ ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ ဒီယိုယွင်းနေတဲ့ အခြေအနေနဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေကို တုံ့ပြန်မှုအပေါ် အများကြီး လိုအပ်နေတဲ့ စိစစ်မှုကို ရေးဆွဲပါလိမ့်မယ်။ ဆူဒန်တွင် ဖြစ်ပေါ်နေသည့် ကြီးမားသောဒုက္ခများကို အမေရိကန်အစိုးရထံမှ အပြည့်စုံဆုံးနှင့် အထိရောက်ဆုံး လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုနှင့် သံတမန်ရေးရာ တုံ့ပြန်မှုကို တောင်းဆိုရန်အတွက် ပစ်ခတ်မှုအတွင်း အရပ်သားများနှင့် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ဖြစ်ခဲ့ရသူများထံ ကျွန်ုပ်တို့မှပေးဆောင်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။”
"ဆူဒန်တွင် ငြိမ်းချမ်းရေးပြန်လည်ရရှိရန်၊ ချက်ချင်းလက်ငင်းအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး၊ စောင့်ကြည့်ရေးယန္တရား၊ လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုအကူအညီအတွက် ဘေးကင်းသောစင်္ကြံများ၊ အသက်များကိုကယ်တင်ရန်၊ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုများကို ကျူးလွန်သူများအား တာဝန်ခံရန် ကျယ်ပြန့်သောနိုင်ငံတကာညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့အား ပံ့ပိုးကူညီရန် အရေးကြီးပါသည်။ ဒါက သေနတ်တွေကို တိတ်တိတ်ဆိတ်ဆိတ်ဖြစ်စေပြီး အပြစ်မဲ့ အရပ်သားတွေရဲ့ လုံခြုံရေးကို အာမခံနိုင်မှာပါ” ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ Pauline Muchina သည် အာဖရိကဒေသအတွက် လူထုပညာရေးနှင့် စည်းရုံးရေး ညှိနှိုင်းရေးမှူး (PEAC) သည် American Friends Service Committee တွင် ဖြစ်သည်။
