Amnesia nke America

Site na Thomas A. Bass, August 4, 2017, MekongReview.

Eihe ọ bụla na-ezighị ezi na akwụkwọ iri PBS nke dị na Vietnam Agha pụtara na nkeji ise. Otu olu site na ebe o bula banyere agha "malitere na ezi okwukwe" nke nwere ike gbapu na uzo ma gbuo otutu nde mmadu. Anyị na-ahụ ọkụfight na onye agha nwụrụ anwụ na akpa ahụ na-emeri n'ime helikopta, dịka onye na-agagharị na-aga akuku, akuku, akuku, dị ka ihe nkiri si Apocalypse Ugbu a. Mgbe ahụ, anyị na-aga ịkwa ozu na Main Street na akpati ozu nke kpuchiri Stars na Stripes, bụ nke na-amụba, dị ka igwefoto na-abanye n'ime ọtụtụ ugboro, na ọtụtụ narị flags, na-agba ọsọ dịka hex megide ndị na-ekpo ọkụ bụ ndị nwere ike iche na fim a ezughị oke ịhụ mba n'anya.

Ihe niile dị na ihe ngosi ahụ pụtara na minit ole na ole sochirinụ, ka ihe nkiri ahụ na-alaghachi (na-agbagharị n'ọtụtụ ebe na azụ) n'ime ihe nchịkọta archival na egwu site na oge na-ewepụta olu - ọtụtụ n'ime ha bụ ndị Vietnamese - nke ga-akọwa nke a akụkọ ihe mere eme. Ihe nkiri ahụ na-adabere na ndị edemede na ndị na-ede uri, gụnyere ndị America Tim O'Brien na Karl Marlantes na ndị edemede Vietnamese Le Minh Khue, na Bao Ninh, onye Mwute nke Agha dịka otu n'ime nnukwu akwụkwọ akụkọ banyere Vietnam ma ọ bụ agha ọ bụla.

Ọbụna a na-agbanyeghị aka, ọkọlọtọ-agbatịla akụkọ ihe mere eme, akụkọ nchịkọta akụkọ, nchọtaghachi mgbapụta na ọchịchọ maka "ịgwọ ọrịa" kama ịbụ eziokwu bụ cinematic topoi na anyị abịare anya n'aka Ken Burns na Lynn Novick site na fim ha banyere Civil War, Prohibition , baseball, jazz na isiokwu ndị ọzọ na akụkọ ntolite United States. Burns anọwo na-egwupụta ala a ruo afọ iri anọ, kemgbe ọ malitere ihe nkiri mbụ ya banyere Brooklyn Bridge na 1981, Novick nọkwa n'akụkụ ya kemgbe 1990, mgbe ọ goro ya dịka onye na-edebe ihe nchekwa iji nweta ihe osise maka foto Agha Obodo o gosipụtakwa onye na-arụ ọrụ dị mkpa.

N'ajụjụ ọnụ ha, Burns na-ekwu ọtụtụ okwu, ebe Yale-gụrụ akwụkwọ, onye bụbu onye nchọpụta Smithsonian na-atụghachi azụ. Novick natara ụgwọ nkwonkwo na ụlọ ahịa ha, ma ọtụtụ ndị na-ezo aka na ha dịka Ken Burns mepụtara. (A sị ka e kwuwe, ọ bụ onye nwere "mmetụta" aha ya: ya bụ usoro ntanetị, nke a na-emezi dị ka bọtịnụ "Ken Burns", nke na-eme ka mmadụ nwee ike iwepụ foto ndị ọzọ.) Onye na-eche ihe esemokwu dị n'agbata Novick na Burns: onye na-edekọ ihe banyere ọrịa na onye ngosi ihe nkiri.

Nkọwapụta n'etiti akụkọ ihe mere eme na ihe nkiri na-akpụzi akụkụ iri nke usoro PBS, nke malitere na ọchịchị French nke Vietnam na 1858 ma na-agwụ na ọdịda nke Saigon na 1975. Dị ka ihe nkiri ahụ si na ọrịa Novickian pụta na Burnsian nso, ọ na-eche mgbe ụfọdụ ma ọ bụrụ na mmadụ abụọ na-eme fim abụọ. Anyị nwere ike na-ekiri ihe osise archival site na 1940s nke Ho Chi Minh na-anabata ndị na-ahụ maka ọgụgụ isi nke United States, bụ ndị bịara ịmaliteghachi ya n'ugwu ya, na mberede, ihe nkiri ahụ na-agbanwe site na oji na nke ọcha ka agba na anyị na-ele otu onye American agha na-ekwu banyere ya Viet Cong na-ebute egwu nke ọchịchịrị, nke mere ka ọ na-ehi ụra n'abalị, dị ka ụmụ ya. Ọbụna tupu anyị abịa Ho Chi Minh na mmeri nke French na Dien Bien Phu na 1954, anyị na-ekiri otu US US na-akọwa ọbịbịa ya na United States na 1972, ọbịbịa nke ọ na-ekwu siri ike karịa na-alụ ọgụ na Viet Cong.

Site na Abụọ Abụọ, "Riding the Tiger" (1961-1963), anyị na-abanye n'ime mpaghara Burns. Ewuola agha ahụ dịka agha obodo, ya na United States na-agbachitere gọọmenti ochichi onye kwuo uche ya na ndịda iwu na ndịda Kọmunist na-abịa site n'ebe ugwu. Ụmụ nwoke America na-alụso onye iro na-adịghị asọpụrụ Chineke ọgụ bụ Burns na-egosi dị ka uhie uhie na-efegharị na map ndị dị n'Ebe Ọwụwa Anyanwụ Eshia na ụwa ndị ọzọ.

A na-eleghara ihe nkiri akụkọ na One One, "Dejà Vu" (1858-1961), nke na-esere echiche a gbasara agha ahụ, ma ọ bụ ghọtahie ya. Southern Vietnam abụghị mba nweere onwe ya. Site na 1862 ruo 1949, ọ bụ ógbè French nke Cochinchina, otu n'ime pasent 5 dị na Indochina (ndị ọzọ bụ Tonkin, Annam, Cambodia na Laos). Ndi agha French meriri na South Vietnam mgbe 1954, nke bu mgbe onye agha US Air Force colonial na onye CIA bu Edward Lansdale bidoro iwuli elu ulo a dika mba. Ngo Dinh Diem nke United States mere ka ọ bụrụ onye ọchịchị na-achị ọchịchị nke ndịda nke ndịda, nyere ya aka imeri ndị iro ya ma mee nhoputa aka nke ohi Diem, na 98.2 pasent nke votu a ma ama.

Tọ bụ oge kachasị mkpa na Lansdale bụ okike nke ọnwa ndị agha, nke malitere n'April 1955. (A naghị akpọ agha ahụ na fim ahụ ma ọ bụ na Lansdale mara na foto ya nke nọ n'akụkụ Diem.) A họpụtara ụdọ na-enye onye nnọchianya US aka ịchụpụ Diem. (Otu uzo yiri ya, zigara afọ iri ka e mesịrị, ga-egbu egbu ọkụ.) N'ihuruchi tupu eriri ahụ apụ, Diem malitere ịwakpo ndị omeiwu na Binh Xuyen, ndị omeiwu Bay Vien, bụ ndị nwere ndị agha 2,500 n'okpuru iwu ya . Mgbe agha ahụ gwụrụ, otu narị square kilomita nke Saịgon nọ na-adagharị na 20,000 hapụrụ ebe obibi.

Ndị France kwadoro alaeze ha nke colonial dị n'Eshia site na azụmahịa opium (eziokwu ọzọ fọdụrụ na fim ahụ). Ha kpara uru site na ndị na-egwu ụgbọ mmiri Bay Vien, ndị nwekwara ikikere iji gbaa ndị uweojii na ndị uwe ojii na Saigon na ịgba chaa chaa. Ọnwụ Diem na Binh Xuyen bụ ọgụ na French. Ọ bụ ọkwa nke CIA na French kwụsịrị na Ndịda Ebe Ọwụwa Anyanwụ Eshia. Ndị United States kwadoro agha ha na-achị colonial, na-akwụ ụgwọ ruo 80 pasent nke ọnụahịa, mana mgbe agha France meriri na Dien Bien Phu, ọ bụ oge ndị na-atụfu ga-apụ n'obodo.

Ozugbo emerira ndị omempụ na ndị ọzọ na-emegide ndị dị ka Hoa Hao na Cao Dai na-ejikọta ya na CIA bribes, Diem na Lansdale malitere ịmepụta "free" Vietnam. Site na 23 October 1955, Diem na-azọrọ mmeri ya. Ụbọchị atọ mgbe e mesịrị, o kwupụtara ọkwa nke mba Republic of Vietnam, nke a maara dị ka South Vietnam. O kpochapụrụ nhoputa ndi ochichi iji kpoo Northern na Southern Vietnam - ntuli aka nke President Eisenhower na onye ozo mara na Ho Chi Minh meriri ya - ma malite iwu ndi uweojii nke ndi ozo nke di ndu ruo iri afo abuo tupu ha adaa n'ime uzuzu helikopta si na US Embassy.

Lansdale bụ onye bụbu onye mgbasa ozi. Ọ na-arụ ọrụ na Levit Strauss akaụntụ mgbe ọ malitere ire na-acha anụnụ anụnụ jeans mba. Ọ maara otú e si ere jeans na-acha anụnụ anụnụ. Ọ maara otú e si ere agha. Onye ọ bụla maara banyere akụkọ ihe mere eme nke Vietnam na mgbachi ya ruo ogologo oge megide colonialism French pụrụ ịhụ ihe na-eme. "Nsogbu a na-agbali imechi ihe kwa ụbọchị dị ka ozi ọma ma ọ bụrụ n'ezie n'eziokwu bụ isi bụ na ọ bụ ihe niile mepụtara nke agha French Indo-China, nke bụ akụkọ ihe mere eme," ka onye mbụ kwuru New York Times onye nta akụkọ David Halberstam. "Ya mere ị ga-enwerịrị paragraf nke atọ na akụkọ ọ bụla nke kwesịrị ikwu, sị, 'Ihe a niile bụ shit ma ọ dịghị nke a pụtara ihe ọ bụla n'ihi na anyị nọ n'otu nzọụkwụ dị ka French ma anyị bụ ndị mkpọrọ nke ahụmahụ ha.'"

Ọbụna asụsụ nke Abụọ Indochina nke Abụọ gbaziri n'aka French, bụ onye kwuru banyere "ìhè na njedebe nke ọwara" na jaunissement (yellowing) nke ndị agha ha, nke US emesia akpọ Vietnamisation. France tinyere gelatinised mmanu, napalm, na Vietnam na la sale agha, "agha ruru unyi", nke United States mere ọbụna ka ọ dị ala na Agent Orange na ngwá agha ndị ọzọ.

Ọ bụrụ na ndị ọrụ gọọmenti na ndị nta akụkọ maara eziokwu ndị a, ha maara onye ọ bụla mgbe Daniel Ellsberg hapụrụ ya Akwụkwọ Pentagon na 1971. Edere iri anọ nke ihe nzuzo nzuzo dị elu kpughere ụgha nke ụlọ ọrụ US ọ bụla sitere na Truman na Eisenhower gaa Kennedy na Johnson. Na Akwụkwọ Pentagon kọwaa otú e si ghọgbuo ọha na eze ndị America na-akwado mgbalị France iji kwalite Vietnam. Ha na-akọ akụkọ banyere arụmọrụ nke Lansdale na iwu US maka ịme ntuli aka ahụ iji gbakọtaghachi na Vietnam. Ha na-akọwa agha maka nnwere onwe nke United States na-enweghi ohere ịnweta mmeri, ọbụna na ọkara nde ndị agha n'ala. A na-eduzi ụlọ ọrụ ahụ nke nwere China ma na-egwu egwuregwu ọkụ ọkụ zuru ụwa ọnụ megide Russia. "Anyị ga-arịba ama na South Vietnam (n'adịghị ka mba ọ bụla nke dị n'Ebe Ndịda Ọwụwa Anyanwụ Eshia) bụ ihe e kere eke nke United States," ka Leslie Gelb dere, bụ onye duziri ọrụ ahụ, na Akwụkwọ Pentagon nchịkọta. "Vietnam bụ otu n'ọdụ ụgbọ mmiri, ọ bụghị mba," ka Gelb na-agwa Burns na Novick.

Mihe karịrị mmadụ iri asatọ gbara ajụjụ ọnụ site n'aka ndị na-eme ihe nkiri n'ime afọ iri ha chịkọtara ihe maka The Vietnam War, ma otu ihe na-egbuke egbuke bụ Daniel Ellsberg. Ellsberg, onye bụbu onye isi ụgbọ mmiri na-ahụ maka ụgbọ mmiri mmiri, bụ onye agha mgbe ọ na-arụ ọrụ maka Lansdale na Vietnam si na 1965 ruo 1967. Ma ka agha ahụ dakwasịrị, Ellsberg wee na-atụ egwu na Nixon ga-anwa ime ka nsogbu ndị agha nuklia kwụsị (nke France gwara Eisenhower ka ọ kwụsị bọmbụ ahụ na Vietnam), ọ gbagara n'akụkụ nke ọzọ.

Ellsberg taa bụ onye na-akatọ mba nuklia na iwu agha nuklia nke si na Vietnam gaa Iraq. Enweghị ya site na fim ahụ, ma ọ bụghị na nchịkọta archival, kwadoro nzere ya. Site n'aka Bank of America, David Koch na ndị ọzọ na-akwado nzukọ, ihe ndekọ ahụ dabere na ndị isi n'ozuzu ha, CIA ndị ọrụ na ndị ọrụ gọọmentị, ndị a na-amataghị na ọkwa ma ọ bụ aha, mana naanị aha ha na nkọwa ha dịka "onye ndụmọdụ" maọbụ "Ndị agha pụrụ iche". Akwukwo nlere anya gunyere:

• Lewis Sorley, ọgbọ nke atọ West Point gụsịrị akwụkwọ na-ekwere na United States meriri agha ahụ na 1971 wee tụfuo mmeri ya site na "ịrara" ndị ya na ndị agha ya aka na ndịda (ọ bụ ezie na e nyere ha ihe dịka $ 6 nke ngwá agha US. ha dabara na Northern Vietnamese na 1975).

• Rufus Phillips, otu n'ime "ndị na-ese foto" nke Lansdale, bụ ndị rụrụ ọrụ ruo ọtụtụ afọ na arụmụka uche na ịlụ ọgụ.

• Donald Gregg, onye nhazi nke ihe ndị agha na-eji aka agha na ndị agha CIA na ndị ndụmọdụ CIA na usoro Phoenix na ndị ọzọ na-egbu mmadụ.

• John Negroponte, onye bụbu onye nchịkwa nke ọgụgụ isi na onye nnọchianya nke mba ụwa na-eche maka ọrụ nchekwa.

• Sam Wilson, onye agha United States na Lansdale protege onye kpochara okwu a "counterinsurgency".

• Stuart Herrington, onye agha na-ahụ maka ndị agha US nke a mara maka "ọmarịcha ahụmahụ ya", si na Vietnam gaa Abu Ghraib.

• Robert Rheault, onye bụ ihe nlereanya maka Colonel Kurtz, onye agha na-atụgharị ụjọ na Apocalypse Ugbu a. Rheault bụ onyeisi ndị agha na-elekọta ndị agha pụrụ iche na Vietnam, tupu a manye ya ịhapụ ya mgbe a na-ebo ya na ndị ikom ise ya ebubo na igbu ọchụ na ịkatọ mmadụ. Green Berets gburu otu n'ime ndị na-asụ Vietnamese, nke a na-enyo enyo na ọ bụ ákwà ntanya, ma tụfuo ahụ ya n'oké osimiri.

Ụbọchị Nixon nwetara usuu ndị agha ka ha kwụsị ịkatọ Rheault bụ ụbọchị Daniel Ellsberg kpebiri ịhapụ akwụkwọ Pentagon. "Echere m: Agaghị m eso akụkụ igwe ụgha a, mkpuchi a, igbu ọchụ a, ọzọ" dere Ellsberg na Ihe nzuzo: Otu Memoir nke Vietnam na akwụkwọ Pentagon. "Ọ bụ usoro na-egbu onwe ya, na ọkwa ọ bụla, site na elu ruo n'elu - site n'aka onye agha ka ọ bụrụ onye isi - iji zoo igbu ọchụ." Akwụkwọ Green Beret, ka Ellsberg kwuru, bụ "ụdị usoro a na-eme na Vietnam , n'ọtụtụ buru ibu, nọgidere na-abụ nke atọ nke narị afọ ".

Burns na Novick na-adabere na onye ọzọ - n'eziokwu, o sooro ha na njem ha na-akwado maka fim ahụ - onye a na-akpọ na "Duong Van Mai, Hanoi" ma mesịa dị ka "Duong Van Mai, Saigon". Nke a bụ aha nwatakịrị Duong Van Mai Elliott, onye lụrụ di na nwunye afọ iri ise na atọ nye David Elliott, onye bụbu onye jụrụ ase na Vietnam na prọfesọ nke sayensị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na Pomona College dị na California. Ebe ọ bụ na ịga ụlọ akwụkwọ na Georgetown University n'oge mmalite nke 1960s, Mai Elliott ebiela ogologo oge na United States karịa na Vietnam.

Elliott, onye bụbu onye ọrụ RAND mbụ, bụ nwa nke onye ọrụ gọọmentị dị elu na ọchịchị ndị ọchịchị France. Mgbe agha French meriri n'agha mbụ nke Indochina, ezinụlọ ya si na Hanoi gaa Saigon, ma e wezụga nwanne Elliott, bụ onye sonyere Viet Minh n'ebe ugwu. Nke a na - enye Elliott aka ịnọgide - dịka ọ na - eme ugboro ugboro n'ihu ọha - na Vietnam bụ "agha obodo". Agha ahụ kewasịrị ezinụlọ dị ka ya, ma ndị agha na-emegide ndị colonialist na-agbaso ndị na-akwado ndị colonialist abụghị agha obodo. Ọ dịghị onye na-ezo aka n'Abụ Indochina Agha dị ka agha obodo. Ọ bụ ọgụ mgbagwoju anya nke na-etinye aka na ntighachi, ma ọ bụghị na n'oge a, Lansdale na Diem kere fatịlaịza nke mba mba. Ndi America choro inye aka France ka ha weghachite ochichi colonial nke di n'Eshia nwere ike inwe obi uto iji chebe ihe ndi ocha na agha. Elliott, bụ onye a ma ama nke agha a, na-agụnye nwa agbọghọ ahụ nwere nsogbu nke ndị agha United States na-agbalị ịzọpụta site na ndị ọchịchị Kọmunist.

OLansdale kpochapụrụ site n'akụkọ ihe mere eme nke Agha Vietnam, anyị na-eleba anya na elekere iri na asatọ nke mgbubibi, na-atụgharị uche na mkparịta ụka nke na-ebuteghachi, nke mbụ dị ka ụda ụda, mgbe ahụ dị ka ogologo snippets na n'ikpeazụ dị ka mkparịta ụka zuru ezu. Ndị a gbara gburugburu nke akụkọ ihe mere eme nke na-apụta site na Mbụ Indochina War n'ime nke Abụọ wee lekwasị anya n'agha ndị dị na Ap Bac na Khe Sanh, Tet Offensive, mwakpo bọmbụ na North Vietnam, ntọhapụ nke US POWs na helikopta ikpeazụ na-ewepụ elu ụlọ ọrụ US Embassy (nke bụ n'ezie ụlọ elu ụlọ CIA dị na 22 Ly Tu Trong Street). Site na njedebe nke vidio ahụ - nke na-adọrọ adọrọ na esemokwu, dị ka agha n'onwe ya - karịa ndị agha 58,000 US, otu ụzọ n'ụzọ anọ nke nde ndị agha South Vietnam, otu nde Viet Cong na ndị agha Vietnam North Vietnam na nde mmadụ nkịtị (2 nde mmadụ nkịtị) ), ọ bụghị ịkọ ọtụtụ iri puku ndị ọzọ na Laos na Cambodia, gaara anwụ.

Edebere eserese vidio na Vietnam na ihe ndị mere azụ na United States n'oge isi oche isii nke kwadoro ọgba aghara a (malite na Harry Truman na njedebe nke Agha Ụwa nke Abụọ). Igwefoto ahụ na-apụta site na mwakpo nke John Kennedy na Robert Kennedy na Martin Luther King, ọgba aghara ndị uwe ojii na Chicago Democratic mgbakọ na 1968 na mmegide ndị agha mgbochi dị iche iche, gụnyere nke egburu ụmụ akwụkwọ anọ na Kent State University. Ihe nkiri ahụ gụnyere mkparịta ụka mkparịta ụka nke Nixon na Kissinger na-etinye atụmatụ ha. ("Blow the safe and get it", Nixon na-ekwu maka ịkatọ ihe àmà na Brookings Institute). Ọ na-egosi na Walter Cronkite enweghi okwukwe na mgbasa ozi Vietnam na Mmiri Watergate na nkwụsị Nixon na mgba nke ụlọ Maya Lin's Vietnam Veterans Memorial ("ihere ihere" nke ghọworo ihe mkpasu iwe ebe de mémoire).

Nye ọtụtụ ndị, ihe nkiri a ga-echetara anyị ihe anyị maara. Nye ndị ọzọ, ọ ga-abụ mmeghe nke afọ iri abụọ nke mpako na nchịkwa America. O nwere ike ijuanya ndị mmadụ ịmara banyere mgbagwoju anya nke Nixon na imebi mkparịta ụka udo nke Lyndon Johnson na 1968, iji mee ka ọ nwee ohere nhoputa. Nke a abughi nani oge na akwukwo a na ndu ndi mba uwa na-ebute ihe di ugbu a. O nwekwara ike iju ndị na-ekiri anya na agha nke Ap Bac na 1963, bụ isi agha maka Agha nke Republic of Vietnam na ndị ndụmọdụ ya dị na United States, kwupụtara mmeri, n'ihi na onye iro, mgbe o gbusịrị ndị agha ARVN iri asatọ na ndị ndụmọdụ atọ US. , gbaghachiri n'ime ime obodo. Naanị ihe ndị agha na-eme ka ndị agha US nwee ike ịchọta osikapa bombu bomb buuru ya mmeri, ma ugboro ugboro, United States ga-emeri "ọlụlụ ọ bụla ọ lụrụ maka elu ugwu na osikapa na-abaghị uru. ugha ndi ejidere mgbe onye iro ahu bu ndi ha nwuru anwu, chigharia ma biaghachi ebe ozo.

Ndi oru nta akuko na-ekwu na mmeri na Pentagon meriri mmeri, "ihe ndaputa," nke bu ugbua, malitere ibia, tinyere ndi mmadu agha na ndi mmadu na-eme ihe n'emeghi ka ha guzosie ike na agha. Mkpesa banyere "ozi nadighi akuko" na ndi oru nta akuko dika "ndi iro nke ndi mmadu" bu ihe ndi mmadu nwere ike ichota na agha Vietnam. Mgbe Morley Safer dekọtara ndị na-agbanye ụgbọ mmiri na-agbanye n'ọdụ ụgbọ mmiri dị na Cam Ne na 1965, a na-agbaze aha aha Safer site na ebubo na o nyewo ndị Marines na ụda Zippo ha. Ihe omumaghi, agha uche, ihe ndi ozo, ihe ngbasa ozi oma, ugha na okwu ugha bu ihe ndi ozo site n'aka Vietnam.

Ihe kacha mma na-egosi na ndị na-ede akwụkwọ na ndị na-ede uri na-eme ihe nkiri ahụ bụ Beo Ninh (onye aha ya bụ Hoang Au Phuong), onye bụbu onye na-azụ nwa na-alọta mgbe afọ isii gachara ala Ho Chi Minh. dee Ahụhụ nke Agha, na mbụ mmiri Tim O'Brien, onye si agha ya dee Ihe Ha Na-arụ na Na-aga n'ihu Cacciato. Ihe nkiri ahụ na-agwụ site na O'Brien na-agụ banyere ndị agha na-ebu ihe nleta sitere na Vietnam, mgbe ahụ, akwụkwọ nkwụnye ụgwọ, na-enye anyị aha zuru ezu E-Elliott na ndị ọzọ.

Nke a bụ mgbe m malitere igwu ihe nkiri ọzọ, na-agagharị site na Otu Onye, na-adịghị eju anya na ole e chetara, ma site na ole a hapụla ma ọ bụ chefuo. Edeela ọtụtụ akwụkwọ akụkọ ọma banyere Agha Vietnam, ndị Canada, ndị French na ndị ọzọ Europe. Ndị na-ede akụkọ America bụ Stanley Karnow na Drew Pearson ejiriwo na-ebuso agha ahụ n'akwụkwọ akụkọ TV. Ma obi siri ike nke United States echefuwo ihe nkuzi nke Vietnam, na-eli ha n'emeghị ka mba n'anya ma jiri nlezianya leghara akụkọ ihe mere eme anya, mee ka ọ ghara inwe esemokwu maka ịme nnukwu fim banyere agha a.

Dịka ọmụmaatụ, n'ihi gịnị ka nyocha ajụjụ nkiri a ji gbaa ọsọ dị ka ihe dị nso? Ọ bụrụ na igwefoto ahụla azụ, anyị gaara ahụ na onye mbụ Senator Max Cleland enweghị ụkwụ - o furu ha "ọkụ enyi" na Khe Sanh. Kedukwanụ ma ọ bụrụ na e nyewo Bao Ninh na Tim O'Brien izute ibe ha? Ntụle ha ga-eme ka enweghi ike na-abaghị uru nke agha ahụ ruo ugbu a. Kama ịchọta "nkwụsị" na ịgwọ ngwọta, gịnị ma ọ bụrụ na fim ahụ echetara anyị na ndị ọrụ pụrụ iche US na-arụ ọrụ ugbu a na 137 nke mba 194 ụwa, ma ọ bụ 70 pasent nke ụwa?

Dịka ọtụtụ Burns na Novick rụrụ, onye a na-ebute olu ya, Agha Vietnam: Otu akụkọ ihe mere eme, nke a na-ahapụ n'otu oge ahụ dị ka usoro PBS. Edere Burns na ndị na-ebi ndụ ogologo oge ya, Geoffrey C Ward, akwụkwọ ahụ - olu dị ukwuu nke na-eru ihe dị ka kilogram abụọ - na-eme otu ihe nkiri dị ka ihe nkiri ahụ. Ọ na-agbanwe site na ihe ngosi akụkọ ihe mere eme iji gosipụta echiche nke onwe ya, ma gosipụta ọtụtụ n'ime foto ndị mere Vietnam na ihe atụ nke foto foto. Ihe ndị a ma ama bụ Malkodm Brown; Foto Larry Burrows nke mmiri merụrụ ahụ na-erubere onyeisi ndị agha ya nwụrụ; Nick Ut's foto nke Kim Phuc gba ọtọ n'okporo ụzọ na napalm na-ere anụ ya; Eddie Adams foto nke n'ozuzu Nguyen Ngoc mgbazinye agbapụ a VC sapper n'isi; na foto Hugh Van Es na-egosi na ọ na-arịgo n'ahịrị n'ahịrị n'ime erikpu CIA ikpeazụ na-efe efe na Saigon.

Ọhụụ nke Burns si n'ụzọ ụfọdụ na-arụ ọrụ ka mma karịa akwụkwọ ahụ. Akwụkwọ ahụ nwere ohere ị ga-esi nweta nkọwa. Ọ na-enye akụkọ ihe mere eme karịa n'otu oge ahụ ka Bao Ninh, onye na-ede akwụkwọ agha bụ Jurate Kazickas, na ndị ọzọ na-ekwu okwu na-emetụ n'ahụ. Edward Lansdale na Agha nke òtù dị iche iche pụtara n'akwụkwọ ahụ, ma ọ bụghị ihe nkiri ahụ, tinyere nkọwa gbasara eriri USB nke 1955 nke mere ka Nver Dinh Diem kwatuo - tupu US agbanwee usoro ma zụta n'ime ihe okike nke Diem si South Vietnam . N'ebe a, nkọwa zuru oke bụ mkparịta ụka Nixon na Kissinger banyere ịmalite agha iji merie ntuli aka ma chekwaa ihu.

Akwụkwọ ahụ nwere abamuru bara uru nke gụnyere edemede ise nke ndị ọkà mmụta na ndị edemede dere. Otu n'ime ihe ndị a bụ Fredrik Logevall nke na-ekwu banyere ihe nwere ike ime ma a nwụghị Kennedy; otu site na Todd Gitlin na mgbochi agha; na ihe ngosi site n'aka Viet Thanh Nguyen na ndụ dị ka onye gbara ọsọ ndụ, nke, na ya, weere ọrụ na ụlọ ahịa ụlọ ahịa ya na San Jose iji nweta 2016 Pulitzer Prize.

Na 1967, afọ asatọ tupu agha agwụ, Lyndon Johnson na-ezite "ọganihu dị ịrịba ama," na "VC na-agbatị ndị mmadu". Anyị na-ahụ mkpọmkpọ ebe nke ndị nwụrụ anwụ bụ Viet Cong nke a kpọbara n'ime ili ozu. General Westmoreland na-emesi onyeisi oche ahụ obi ike na agha ahụ na-eru "ebe mgbagwoju anya", mgbe a na-egbu ndị agha ndị agha karịa ndị a kpọrọ. Jimi Hendrix na-abụ abụ "Ị Pụrụ Ahụhụ" na onye na-azụ anụ na-akọwa otú "ịkpa ókè agbụrụ si merie" n'ọgụ "ịlụ ọgụ nke ọma" nke kụziiri ya otú e si "gooks" ma "gbuo dinks".

Site na 1969, Ọrụ Express Express na Mekong Delta na-akọ akụkọ ọnụ ọgụgụ nke 45: 1, na ndị 10,889 Viet Cong gburu ma naanị 748 ngwá agha weghachite. Kevin Buckley na Alexander Shimkin nke Newsweek ekwu na ọkara ndị mmadụ gburu bụ ndị nkịtị. Ka ọ na-erule mgbe oke gburu gburu 134: 1, ndị agha United States na-egbu ndị nkịtị na My Lai na n'ebe ndị ọzọ. Edward Lansdale, mgbe ahụ, onye isi, kwuru banyere ọgbọ ikpeazụ nke agha ahụ o mere ka ọ na-agagharị (na-ekwu okwu site na Robert Taber's Agha nke Flea): "E nwere nani otu ụzọ isi merie ndị agha na-adịghị emerụ ahụ, ndị na-agaghị ada mbà, nke ahụ bụkwa mkpochapụ. Enwere nani otu ụzọ iji chịkwaa ókèala nke na-ebute nkwụsi ike, nke ahụ bụ ime ka ọ ghọọ ọzara. N'ebe ndị a pụtara enweghị ike, n'ihi ihe ọ bụla kpatara, a ga-eji ya, agha ahụ efunahụla. "

The Vietnam War
Ihe nkiri site na Ken Burns na Lynn Novick
PBS: 2017 

Agha Vietnam: Otu akụkọ ihe mere eme
Geoffrey C Ward na Ken Burns
Knopf: 2017