Site n'aka David Hartsough
Anọghachi m na nso nso a site na izu atọ na Korea na Vietnam, mba ndị nwere n'oge gara aga na-ata ahụhụ ma na-ata ahụhụ site na ntipụ nke agha.
Korea - E jidere North na South na echiche agha agha jọgburu onwe ya na mba nkewa nke United States nyere iwu na ha (ma Soviet Union anaghị emegide ya) laa azụ na 1945 wee mee ka ọ sie ike na 1948. Ezinaụlọ nde iri kewara site na nkewa nke North na South. Ndị nọ na South Korea enweghị ike ịkpọ ekwentị, ide ma ọ bụ gaa leta ndị ikwu ma ọ bụ ndị enyi na North Korea na nke ọzọ. Otu Onye ụkọchukwu Katọlik si South Korea m zutere nọrọ afọ atọ na ọkara n'ụlọ mkpọrọ na South Korea maka ileta North Korea na ọrụ udo. Thekè dị n’agbata North na South Korea bụ mpaghara agha ebe agha dị ọkụ nwere ike ịmalite n’oge ọ bụla. Ndị agha United States na South Korea na-eme egwuregwu egwuregwu ọkụ ọkụ zuru oke na-akpọku ndị agha 300,000 na-agbagha ma na-agbachitere ma na-ewe iwe agha gụnyere ụgbọ elu agha ndị agha ruo n'akụkụ nke North Korea. North Korea na-eyi agha kwa oge. Soviet Union anọkwaghị ma oge eruola ka United States rịọ mgbaghara nke ndị South na North Korea maka itinye ọnọdụ agha a na mba abụọ ahụ, banye na nkwekọrịta udo na North Korea iji kwụsị agha Korea, mara gọọmentị nke North Korea ma kwenye iji kparịta esemokwu niile na tebụl ogbako, ọ bụghị n'ọgbọ agha.
Anọgidere m oge m niile na Korea na Jeju Island, ọmarịcha agwaetiti nke dị kilomita 50 n'akụkụ ndịda nke South Korea ala ebe agbagburu mmadụ 30,000 na 80,000 laa azụ na 1948 n'okpuru iwu site n'aka ndị agha US. Ndi bi na agwaetiti Jeju guzogidesiri ike ndi Japan n’agha n’oge Agha IIwa nke Abụọ ma ya na otutu ndi mmadu bi na Korea, na acho mba ndi nwere onwe ha. Agbanyeghị, kama ịbụ otu mba dị n'otu, US tinyere gọọmentị na-emegide ọchịchị Kọmunist na South Korea na ọkachasị na Jeju Island. Egburu ndị niile guzogidere South Korea na ndị na-emegide ọchịchị Kọmunist (ihe karịrị 1/3 nke ndị bi n'oge ahụ). N'ihi ọchịchị aka ike megidere ọchịchị Kọmunist ruo ọtụtụ iri afọ mgbe 1948 gasịrị, ekweghị ndị bi na Jeju Island ka ha kwuo maka ihe gara aga ma ọ bụ na a ga-enyo ha enyo na ha bụ ndị nwere ọmịiko na ọchịchị Kọmunist ma nye ha ntaramahụhụ siri ike. Naanị na 2003 Onye isi ala Roh Moo-hyun rịọrọ mgbaghara maka gọọmentị Korea maka mgbukpọ nke ndị mmadụ na agwaetiti Jeju na 1948. Mgbe ahụ a kwupụtara na Jeju Island bụ "Island of Peace" ma kpọọkwa ya "Ebe Ihe Nketa Worldwa" n'ihi coral reefs na mma ya.
Mana ugbu a, ochichi United States ekpebiela na "ndị isi na Asia" na atụmatụ ime ka ọrụ ndị agha United States na-arụ n'Eshia na-aga - ọ ga-abụ na ị ga-agbanye China na ebe ndị agha na-akwadebe maka agha ọzọ. A họọrọ obodo nta nke Gangjeong dị ka ọdụ ụgbọ mmiri maka agha ndị agha buru ibu nke ọchịchị ga-abụ isi agha Korea, ma n'eziokwu, a hụrụ dị ka ebe ndị ụgbọ mmiri agha US ga - enyere "aka" China. N'ihi ya, ịtụ egwu bụ na Jeju Island nwere ike ịghọ ebe a ga - agbaso agha ọhụrụ - ọbụna agha nuklia n'etiti US na China.
Ebe ọ bụ na e kwuputara atụmatụ maka isi ala na afọ asaa gara aga, ndị Gangjeong na-eguzogide nwube nke isi na afọ anọ gara aga na-egbochi ndị bulldozers na ndị agha ciment na-abịa n'elu ala. Ndị na-arụ ọrụ site na South Korea (ọtụtụ ndị na chọọchị Katọlik) esonyewo na nkwụsi ike a. Kwa ụbọchị e nwere Katọlik Katọlik nke ndị ụkọchukwu na ndị nọn na-egbochi isi nbata nke isi ahụ kwa ụbọchị ndị uweojii na-ebupụ ya mgbe ọtụtụ ụgbọ ala siment na-agbalị ịbanye na isi. Mgbe ndị uweojii na-apụ apụ mgbe ụgbọala ahụ abanyela, ndị ụkọchukwu na ndị nọn na-ebu oche ha iji nọgide na-egbochi ọnụ ụzọ nke isi - oge nile n'ekpere miri emi. M sonyeere ha maka ụbọchị abụọ gara aga m nọ na Jeju Island. Mgbe izu uka kwa ụbọchị nke dị ihe dị ka awa abụọ, ndị na-eme egwuregwu na-abịa ma na-agba egwú na-egbochi ọnụ ụzọ ámá maka oge awa ọzọ. Ụfọdụ n'ime ndị na-eme ihe na akọnuche ha na-egbochi ọnụ ụzọ emefuwo ihe karịrị otu afọ n'ụlọ mkpọrọ. Ndị ọzọ enweela ụgwọ ọrụ dị arọ na-enye ha iwu maka akọnuche ha. Ma, ọ ka na-aga n'ihu na-aga n'ihu.
Ụfọdụ ndị Korea na-arụsi ọrụ ike maka udo na udo n'etiti North na South Korea. Mana gọọmentị nke United States, South Korea na North Korea nọgidere na-ebuso agha agha ma ugbu a ọ bụrụ na e wuru ntọala a, a ga-enwe isi agha dị ukwuu na South Korea. Ndị America na-echegbu onwe ha kwesịrị ịkwado ndị mmadụ na-aga n'ihu na Jeju Island ka ha kwụsị ọrụ ụlọ agha ahụ n'ebe ahụ.
Ekwenyere m na ndị America ga-achọ ka gọọmentị anyị kwụsị ụzọ Pax Americana maka ịkọwa ụwa. Anyị kwesịrị idozi esemokwu anyị na China, North Korea na mba niile site na mkparịta ụka na tebụl nri, ọ bụghị site n'igosi ike agha anyị site na egwu na ịmepụta ihe ndị ọzọ.
Ma ugbu a na Vietnam.
Vietnam
N'April M nọrọ izu abụọ na Vietnam dị ka akụkụ nke ndị agha Veterans maka ndị na-ahụ maka udo nke otu ìgwè American Vietnam Veterans bi na Vietnam. Ihe nlebara anya nke nleta anyị bụ ịmụta banyere otú ndị Vietnam si nọgide na-ata ahụhụ na agha America na Vietnam nke mechara 39 afọ gara aga.
Ụfọdụ n'ime echiche / isi ihe m mere na nleta m na Vietnam gụnyere:
· Omume enyi nke ndị Vietnam nabatara anyị, kpọbata anyị n'ụlọ ha ma gbaghara anyị nhụjuanya, ihe mgbu na ọnwụ niile obodo anyị mere ha na agha America na Vietnam, na-enwe olileanya na anyị na ha nwere ike ibi udo diri ibe anyi.
· Ahụhụ dị egwu, ụfụ na ọnwụ kpatara agha Vietnam. Ọ bụrụ na United States rubere isi na nkwekọrịta Geneva nke kwụsịrị agha France na Vietnam na 1954 ma kwe ka ntuli aka na Vietnam niile na 1956, nde Vietnamese atọ (nde abụọ n'ime ha, ndị nkịtị Vietnam) agaghị anwụ na agha America na Vietnam. Ndị agha United States tụbara bọmbụ karịrị nde asatọ (bọmbụ karịa ka akụkụ niile dara na Agha allwa nke Abụọ) na-egbu, na-emerụ ma na-amanye ndị mmadụ ịgbapụ n'ụlọ ha na ọtụtụ n'ime ha biri na tunnels. Na mpaghara Quang Tri, bọmbụ anọ maka onye ọ bụla nọ n'ógbè ahụ (nke ya na bọmbụ asatọ Hiroshima –sized Atomic).
· Ndị Vietnam ka na-ata ahụhụ ma na-anwụ site na iwu a na-akọwaghị na Agent Orange tụbara Vietnam na US n'oge agha ahụ. Pasent iri nke bọmbụ ndị ahụ dara na Vietnam emeghị ka ọ pụta na ọ ka na-agbapụ n'azụ ndị mmadụ, na mpaghara ha na obodo ha, na-eme ka ndị mmadụ nọ n'afọ ndụ niile gụnyere ọtụtụ ụmụaka ida ụkwụ, anya ha ma ọ bụ gbuo ha ma ọ bụ na-arịa ọrịa ndị ọzọ. . Puku narị asatọ na puku asatọ nke iwu a na-akọwabeghị ka dị na Vietnam. Kemgbe njedebe nke agha ahụ, ọ dịkarịa ala mmadụ 42,000 tụfuru ndụ ha na mmadụ 62,000 ọzọ merụrụ ahụ ma ọ bụ nwee nkwarụ na-adịgide adịgide n'ihi iwu na-akọwaghị. Anyị hụrụ otu ogbunigwe a na-atụpụtabeghị na bọmbụ a hụrụ ka agbasiri kpamkpam mgbe achọtara ya ihe dị ka ụkwụ iri n'azụ ụlọ n'otu obodo mgbe ha na-egbutu ahịhịa ụbọchị tupu anyị erute.
· Ihe karịrị nde galọn 20 nke ahịhịa ọgwụ fesara ndị mmadụ na mba Vietnam, gụnyere nde galọn iri na ise nke Agent Orange iji belata osisi na ihe ọkụkụ. E nwere nde mmadụ Vietnamese nke Agent Orange nwere nkwarụ na uche ọgbọ atọ ka e mesịrị bụ ndị ka na-ata ahụhụ site na kemịkal a na-egbu egbu nke na-abanye na mkpụrụ ndụ ihe nketa ma na-agafe site n'ọgbọ ruo n'ọgbọ ya mere ụmụaka ka na-amụ ntụpọ n'uche na ahụ. Anyị gara leta ụmụ mgbei nke ụmụaka Agent Orange metụtara nke na-agaghị enwe ike ibi ndụ dị mma. Anyị gara n’ụlọ ebe ụmụaka dina n’elu akwa ma ọ bụ n’ala n’enweghị ike ijikwa ahụ ha ma ọ bụdị mata na enwere ndị nọ nso. Otu nne ma ọ bụ nne nne na-anọnyere nwata ahụ kwa ụbọchị ma na-akasi ha obi. Ọ fọrọ nke nta karịa ka obi anyị nwere ike ịnagide.
· Ndị (American) Veterans maka Udo Isi nke 160 na Vietnam na-enyere aka na-akwado ọrụ dị ka Project Renew nke a na-azụ ndị Vietnamese iji wepu ma ọ bụ gbawaa bọmbụ ma ọ bụ iwu nke achọpụtara na obodo. Ha na-akwado ụmụ mgbei na ezinụlọ ebe otu onye ma ọ bụ karịa ndị otu ezinụlọ enweghị ike ịrụ ọrụ site na ịzụtara ha ehi ma ọ bụ itinye ụlọ n'elu ụlọ ha ma ọ bụ nyere aka ịmalite ụlọ ọrụ dị ka ero na-eto eto nke enwere ike ree n'ahịa maka ego maka ezinụlọ. Ma ọ bụ ọrụ ebe ndị ìsì nwere ike ịme ihe nsure ọkụ na ezé ezé nke a ga-ere ma nyere aka kwado ezinụlọ ha. Ndị nnọchianya anyị nyere $ 21,000 maka ụmụ mgbei na ịkwado ezinụlọ ndị na-ata ahụhụ site na Agent Orange na iwu a na-akọwabeghị - dobe na ịwụ ma e jiri ya tụnyere mkpa, mana enwere ekele miri emi.
· Gọọmentị US kwesịrị ibu ọrụ maka ibelata nhụjuanya na ihe mgbu agha anyị ka na-akpata ndị Vietnam ma nye ọtụtụ narị nde dollar dị mkpa iji kpochapụ ma rangelọ Ọrụ Orange na iwu a na-akọwaghị na ịkwado ezinụlọ na ndị metụtara ka na-ata ahụhụ agha ahụ. Ndị Vietnamese dị njikere ịrụ ọrụ ahụ, mana ha chọrọ enyemaka ego. Anyị ndị America kpatara ọdachi a. Anyị nwere ibu ọrụ nke omume ikpo ya.
· Ọ dị ike ịnweta Vietnam na ndị agha US, bụ ndị so na igbu na mbibi na Vietnam na ndị na-achọ ọgwụgwọ ugbu a site na mgbu nke ahụmịhe agha ha 40 ma ọ bụ karịa afọ gara aga, site na ịgakwuru ndị Vietnam bụ ndị ka na-ata ahụhụ site na agha. Otu onye agha US gwara anyị na mgbe agha ahụ biri na ya enweghị ike ibikọ onwe ya ma ọ bụ onye ọ bụla ọzọ wee biri dị ka o nwere ike site na ndị ọzọ - ihe dị ka otu narị kilomita n'akụkụ ugwu Anchorage, Alaska na-arụ ọrụ na paịpụ mmanụ n'ehihie ma wasụbiga mmanya ókè ma ọ bụ iji ọgwụ ọjọọ eme ihe oge fọdụrụ iji gbanahụ ihe mgbu nke ahụmịhe agha ya. O kwuru na e nwere ọtụtụ narị ndị Veterans ndị ọzọ nọkwa n'oké ọhịa nke Alaska ndị na-agabiga otu ahụmahụ ahụ. Naanị mgbe afọ iri atọ gachara ka o mechara kpebie ịlaghachi Vietnam ebe ọ matara ndị Vietnam ma chọpụta ọgwụgwọ miri emi site na ahụmịhe ya na agha - na-anwa iwetara ndị Vietnam ọgwụgwọ yana onwe ya. O kwuru na mkpebi kacha njọ ná ndụ ya bụ ịga Vietnam dị ka onye agha yana mkpebi kacha mma bụ ịlaghachi Vietnam dị ka enyi ndị Vietnam.
· Enwere ụgwọ nke gafere Congress na-ekenye 66 nde dollar maka ncheta agha na Vietnam na 2015, ụbọchị iri anọ nke njedebe nke agha ahụ. Ọtụtụ ndị nọ na Washington nwere olile anya ihicha ihe oyiyi nke agha na Vietnam - na ọ bụ "ezigbo agha" na ihe ndị America kwesịrị ịdị mpako. Mgbe njem m gara Vietnam na nso nso a, enwere m ike na anyị agaghị ekwe ka gọọmentị anyị hichaa ọgụ nke Vietnam. Agha Vietnam bụ agha jọgburu onwe ya dịka agha niile. Olileanya anyị ga-amụta site n'akụkọ ihe mere eme nakwa site na nkuzi okpukpe anyị na Agha abụghị Azịza ya, na agha anaghị edozi esemokwu, kama kama ọ na-agha mkpụrụ nke agha n'ọdịnihu. Agha bụ ọdachi omume maka onye ọ bụla gụnyere ndị na-egbu mmadụ. (Onwere otutu ndi agha nke ndi agha na ndi agha ochie na-egbu onwe ha, ma nkpuru obi nke ndi ozo nile merụrụ aru.)
· United States nwere ike ịbụ mba a kacha hụ n'anya n'ụwa ma ọ bụrụ na anyị si na Pax Americana anyị si metụta ụwa na ngosi ụwa banyere ezinụlọ ụmụ mmadụ zuru ụwa ọnụ. Anyị kwesịrị ịrụ ọrụ maka "Nchekọ Ekekọrịtara" maka mmadụ niile nọ n'ụwa ma mee ihe na nkwenkwe ahụ site na itinye ọtụtụ narị ijeri anyị na-etinye ugbu a na agha na njikere nke agha maka mkpa ụmụ mmadụ na gburugburu ebe obibi na United States na n'ụwa niile. Anyị nwere ike inye aka kwụsị agụụ ụwa, nyere aka wulite ụlọ akwụkwọ na ụlọọgwụ ahụike n'obodo niile gburugburu ụwa - nyere aka wulite ndụ dị mma maka mmadụ niile nọ na mbara ala. Nke ahụ ga-abụ ụzọ kachasị dị irè maka ịlụ ọgụ megide iyi ọha egwu karịa mbọ anyị na-agba ugbu a iji nweta nchekwa site na ngwa agha ndị ọzọ, ngwa agha nuklia na ntọala ndị agha gbara ụwa anyị gburugburu.
Ana m agwa gị ka ị sonyere ọtụtụ n'ime anyị bụ ndị na-ewu Global Movement iji kwụsị Agha - www.worldbeyondwar.org , iji banye na Nkwupụta nke Udo, lee vidiyo nkeji iri - Ajuju ijeri dolla abuo - ma na-arụsi ọrụ ike na mmegharị a iji kwụsị njedebe nke ara na riri ahụ maka ime ihe ike na agha nke jupụtara na mba a na gburugburu ụwa. Ekwenyere m na 99% nke ndị ụwa nwere ike irite uru ma nwee mmetụta dị mma karị ma nwee ezigbo ndụ ma ọ bụrụ na anyị akwụsị ị ourụ ọgwụ ọjọọ anyị dị ka ụzọ isi dozie esemokwu ma tinye ego ndị ahụ iji kwalite ndụ ka mma maka mmadụ niile na mbara ala.
Ahụmahụ m na Korea na Vietnam mere ka okwukwe m sie ike na nke a bụ ụzọ anyị ga-aghaghị ime ma ọ bụrụ na anyị ga-adịgide ndụ dị ka ụdị ma mee ka ụmụ anyị na ụmụ ụmụ anyị nwee udo na ikpe ziri ezi.
Maka ozi ndị ọzọ gbasara ọgụ na Jeju Island, Korea, lee www.savejejunow.org mkpokọta na ihe nkiri ahụ, Mmiri nke Jeju.
Maka ama ndi ozo banyere ọnọdụ na Vietnam na ihe ndị agha Veterans maka Peace na-eme iji nyere ndị na-ata ahụhụ site na Agent Orange na iwu a na-akọwaghị, hụ http://vfp-vn.ning.com
Iji chọtakwuo ihe banyere Movement iji Kwụsị Agha Niile, lee www.worldbeyondwar.org.
David Hartsough bụ Quaker, Executive Director of PEACEWORKERS na San Francisco, onye na-arụ ọrụ nke Ndị Na-ahụ Maka Ndị Na-enweghị Ngwá Agha na onye agha nke ọrụ udo na US na ọtụtụ akụkụ ndị ọzọ nke ụwa. AKWỤKWỌ NDỊ MMADỤ AHỤ AKWỤKWỌ NDỊ DỊ N'ỤLỌ NCHE A ga-ebipụta na PM Press na October 2014.
