Atake Iran ta Risk Global Dezas

Pa John Scales Avery, Me 21, 2019

Lendi, KA NAN MEN Me, New York Times te afiche yon atik ki gen tit lan “White House Reviews Military Plan Against Iran. nan eko nan lagè Irak ". Anplis konpayi asirans lan ak lòt fòs naval ki deja voye nan Gòlf Pèsik la, plan yo gen ladan voye anpil 13 twoup US nan rejyon an. Gen yon gwo danje ki ta ka yon atak sou Iran yo te pwovoke pa yon Gòlf-nan-Tonkin ki tankou ensidan drapo fo ki enplike bato lwil Arabi.

Dimanch, NAN mwa me, Donald Trump tweeted: "Si Iran vle goumen, ki pral nan fen ofisyèl nan Iran. Pa janm menase Etazini ankò! ”Li pa te presize kijan e ki lè Iran te menase Etazini.

Poukisa posibilite pou yon atak militè sou Iran espesyalman mangonmen? Tankou yon lagè ta konplètman destabilize deja enstab Mwayen Oryan an. Nan Pakistan, enpopilarite nan alyans US-pèp Izrayèl la-Arabi, osi byen ke memwa nan atwosite anpil, ta ka mennen nan ranvèse gouvènman an mwens-pase-ki estab Pakistan an, mete zam nikleyè Pakistan an nan men non-gouvènmantal. Larisi ak Lachin, alye ki dire lontan nan Iran, ta ka tou trase nan konfli a. Ta gen yon danje grav nan Eskalad nan yon lagè plen echèl nikleyè.

Iran se yon nasyon lapè men souvan te atake

Iran gen yon sivilizasyon ansyen ak bèl ki dat tounen nan 7000 BC, lè vil la nan Susa te fonde. Gen kèk nan pi bonè ekri ke nou konnen an, ki soti nan apeprè 3,000 BC, te itilize pa sivilizasyon Elamite a tou pre Susa. Iranyen jodi a yo trè entèlijan ak kiltive, ak pi popilè pou Ospitalite yo, jenerozite ak jantiyès ak etranje. Pandan syèk yo, Iranyen yo te fè anpil kontribisyon nan syans, atizay ak literati, e pandan dè santèn ane yo pa atake okenn nan vwazen yo. Men, pou dènye syèk la, yo te viktim atak ak entèvansyon etranje, pifò ladan yo te pre relasyon ak resous petwòl ak gaz Iran an. Premye a nan sa yo te pran plas nan peryòd la 1921-1925, lè yon koudeta Britanik-patwone ranvèse dinasti a Qajar ak ranplase li pa Reza Shah.

Reza Shah (1878-1944) te kòmanse karyè li kòm Reza Khan, yon ofisye lame. Paske nan entèlijans segondè l 'li byen vit leve yo vin kòmandan nan Brigad la Tabriz nan kozak Pèsik la. Nan 1921, Jeneral Edmond Ironside, ki te kòmande yon fòs britanik de moun ki te goumen kont bolchevik yo nan nò peyi Pès la, te dirije yon koudeta (ki te finanse pa Grann Bretay) kote Reza Khan te dirije kozak 6,000 nan direksyon kapital la. Li te ranvèse gouvènman an, e li te vin minis lagè. Gouvènman Britanik lan te soutni koudeta sa a paske li te kwè ke yon lidè fò te bezwen nan Iran reziste bolchevik yo. Nan 15,000, Reza Khan detwi Dinasti a Qajar, ak nan 1923 li te kouwone kòm Reza Shah, adopte Pahlavi a non.

Reza Shah te kwè ke li te gen yon misyon pou modènize Iran, nan menm fason ke Kamil Ata Turk te modènize Latiki. Pandan 16 ane li yo nan règ nan Iran, anpil wout yo te bati, Trans-Iranyen Railway a te konstwi, anpil Iranyen yo te voye yo etidye nan Lwès la, Inivèsite a nan Tehran te louvri, ak premye etap yo nan direksyon pou endistriyalizasyon yo te pran. Sepandan, metòd Reza Shah yo te pafwa trè piman bouk.

Nan 1941, pandan ke Almay anvayi Larisi, Iran rete net, petèt apiye yon ti kras nan direksyon pou bò a nan Almay. Sepandan, Reza Shah te ase kritik nan Hitler yo ofri sekirite nan Iran refijye soti nan Nazi yo. Pè ke Alman yo ta jwenn kontwòl nan jaden lwil oliv Abadan yo, ak ki vle itilize Trans-Iranyen Railway a pote pwovizyon pou Larisi, Grann Bretay anvayi Iran soti nan sid la sou Out 25, 1941. Ansanm, yon fòs Ris anvayi peyi a soti nan nò a. Reza Shah fè apèl a Roosevelt pou èd, site netralite Iran an, men pa gen rezilta. Sou 17 septanm 1941, li te fòse nan ekzil, ak ranplase pa pitit gason l ', Crown Prince Mohammed Reza Pahlavi. Tou de Grann Bretay ak Larisi te pwomèt yo retire li nan Iran le pli vit ke lagè a te fini. Pandan rès Dezyèm Gè Mondyal la, byenke nouvo Shah la te nominalman chèf nan Iran, peyi a te gouvène pa fòs okipasyon alye yo.

Reza Shah, te gen yon sans fò nan misyon, ak te santi ke li te devwa li nan modènize Iran. Li te pase sou sans sa a nan misyon, pitit gason l 'yo, jenn Shah Mohammed Reza Pahlavi la. Pwoblèm nan soufrans nan povrete te toupatou aparan, ak tou de Reza Shah ak pitit gason l 'te wè modènizasyon nan Iran kòm sèl fason pou fini povrete.

Nan 1951, Mohammad Mosaddegh te vin Premye Minis nan Iran nan eleksyon demokratik. Li te soti nan yon fanmi ki trè plase epi li ka trase zansèt li tounen nan shahs yo nan dinasti a Qajar. Pami refòm yo anpil ki fèt pa Mosaddegh te etatizasyon an nan lwil oliv la Anglo-Iranyen Posesyon Konpayi an nan Iran. Poutèt sa, AIOC a (ki pita te vin Britanik Petwòl), pran tèt gouvènman Britanik la pou patwone yon koudeta sekrè ki ta ranvèse Mosaddegh. Britanik yo te mande prezidan ameriken Eisenhower ak CIA pou rantre nan M16 nan fè koudeta a, reklame ki Mosaddegh reprezante yon menas kominis (yon agiman ridikil, konsidere background aristocrate Mosaddegh a). Eisenhower te dakò ede Grann Bretay nan pote koudeta a, epi li te pran plas nan 1953. Shah a konsa jwenn pouvwa konplè sou Iran.

Te objektif la nan modènize Iran epi ki fini povrete adopte kòm yon misyon prèske-sakre jenn Shah a, Mohammed Reza Pahlavi, e li te motif a dèyè Revolisyon Blan l 'nan 1963, lè anpil nan peyi a ki fè pati mèt tè yo feyodal ak kouwòn lan yo te distribye bay vilaj ki pa gen tè. Sepandan, Revolisyon Blan an fache tou de klas la tradisyonèl landowning ak legliz la, e li te kreye opozisyon feròs. Nan fè fas ak opozisyon sa a, Shahs metòd yo te trè di, menm jan zansèt li yo te. Paske nan izolman ki te pwodwi pa metòd piman bouk l 'yo, ak paske yo te pouvwa a ap grandi nan opozan l' yo, Shah Mohammed Reza Pahlavi te ... ranvèse nan revolisyon Iranyen an nan 1979. Revolisyon 1979 te nan yon sèten mezi koze pa koudeta Britanik-Ameriken nan 1953.

Yon moun ka di tou ke lwès la, ki tou de Shah Reza ak pitit gason l 'ki vize, pwodwi yon reyaksyon anti-lwès nan mitan eleman yo konsèvatif nan sosyete Iranyen an. Iran te "tonbe ant de poupou", sou yon bò kilti lwès yo ak sou lòt men tradisyonèl kilti peyi a. Li te sanble yo dwe mwatye chemen ant, ki fè pati ni. Finalman an 1979, klèje Islamik la te triyonfe e Iran te chwazi tradisyon.

Pandan se tan, nan 1963 US la te an kachèt te apiye yon koudeta militè an Irak ki te pote Pati Ba'ath Saddam Hussein a sou pouvwa. Nan lane 1979, lè yo te ranvèse Shah Iran an nan lwès la, Etazini te konsidere rejim fondamantalis chiit la ki te ranplase l kòm yon menas pou pwovizyon lwil ki soti nan Arabi Saoudit. Washington te wè Irak Saddam lan kòm yon ranpa kont gouvènman chiit Iran an ki te panse yo te menase pwovizyon lwil nan eta pro-Ameriken tankou Kowet ak Arabi Saoudit.

Nan 1980, ankouraje yo fè sa pa lefèt ke Iran te pèdi fè bak US li yo, gouvènman Saddam Hussein a atake Iran. Sa a te kòmanse nan yon lagè sanglan e destriktif ki te dire pou uit ane, blese prèske yon milyon viktim sou de nasyon yo. Irak itilize tou de gaz moutad ak gaz yo nè Tabun ak Sarin kont Iran, an vyolasyon Pwotokòl la Geneva.

Atak yo prezan sou Iran, tou de aktyèl ak menase, gen kèk resanblans ak lagè a kont Irak ki te lanse pa Etazini an 2003. Nan 2003, atak la te nominalman motive pa menas la ke zam nikleyè ta dwe devlope, men reyèl la motif te gen plis fè ak yon dezi kontwole ak esplwate resous petwòl yo nan Irak, ak ekstrèm nève pèp Izrayèl la nan gen yon vwazen pwisan ak yon ti jan ostil. Menm jan an tou, ejemoni sou gwo lwil oliv ak gaz rezèv yo nan Iran ka wè sa tankou youn nan rezon prensipal poukisa Etazini yo kounye a demonize Iran, e sa konbine avèk laperèz prèske paranoya pèp Izrayèl la nan yon gwo ak pwisan Iran. Lè w gade dèyè sou "siksè" koudeta 1953 kont Mosaddegh, pèp Izrayèl la ak Etazini petèt santi ke sanksyon, menas, touye moun ak lòt presyon ka lakòz yon chanjman rejim ki pral pote yon gouvènman ki pi konfòme sou pouvwa nan Iran - yon gouvènman ki pral aksepte US ejemoni. Men, diskou agresif, menas ak pwovokasyon ka vin pi grav nan lagè konplè.

Mwen pa vle vle di apwobasyon gouvènman teyokratik Iran an. Sepandan, akeyan, kiltive ak zanmitay moun yo Iranyen pa merite laterè yo nan lagè. Yo pa merite soufrans ki te deja fè yo. Anplis de sa, nenpòt ki sèvi ak vyolans kont Iran ta dwe tou de fou ak kriminèl. Poukisa fou? Paske ekonomi prezan Etazini ak mond lan pa ka sipòte yon lòt konfli gwo echèl; paske Mwayen Oryan an se deja yon rejyon pwofondman boulvèse; ak paske li enposib predi limit la nan yon lagè ki, si yon fwa te kòmanse, ta ka devlope nan Dezyèm Gè Mondyal la, yo bay lefèt ke Iran se byen alye ak tou de Larisi ak Lachin. Poukisa kriminèl? Paske vyolans sa yo ta vyole ni Konstitisyon Nasyonzini an ni Prensip Nuremberg yo. Pa gen okenn espwa pou tout tan kap vini an sof si nou travay pou yon mond lapè, ki reji pa lwa entènasyonal, olye ke yon mond pè kote pouvwa brital kenbe dominan.

Referans

1. Sir Percy Sykes, A History of Persia - 2nd edition, MacMillan, (1921).
2. Paula K. Byers, Reza Shah Pahlavi, Ansiklopedi Biyografi Mondyal la . (1998)
3. Roger Hoffman, Orijin Revolisyon Iranyen an, Entènasyonal Affwa 56 / 4, 673-7, (Autumn 1980).
4. Daniel Yergin, Prize la: Demand sezon an pou lwil, lajan ak pouvwa, Simon ak Schuster, (1991).
5. A. Sampson, Sèt Sè yo: Konpayi lwil oliv Great nan mond lan ak ki jan yo te fè, Hodder ak Staughton, London, (1988).
6. James Risen, Sekrè nan Istwa: CIA a nan Iran, New York la Times, Avril NAN, (KIJAN).
7. Mak Gasiorowski ak Malcolm Byrne, Mohammad Mosaddegh ak la 1953 Koup nan Iran, Achiv Sekirite Nasyonal, Jen 22, (2004).
8. K. Roosevelt, Kontrekare: Batay pou Kontwòl Iran, McGraw-Hill, New York, (1979).
9. E. Abrahamian, Iran Ant De Revolisyon, Inivèsite Princeton Press, Princeton, (1982).
10. MT Klare, Lagè Resous: Nouvo Landscape nan Global konfli, Owl Books reprint edisyon, New York, (2002).
11. JM Blair, Kontwòl Lwil, Random House, New York, (1976).