Autor: Stephen Zunes, Filmovi za akciju
VIŠE OD BILO KOJEG DRUGOG vremena u istoriji, može se iznijeti snažan slučaj na pragmatičnim, utilitarističkim osnovama da rat više nije potreban. Nenasilna državna umjetnost ne mora biti san pacifista i sanjivih idealista. To nam je nadohvat ruke.
Jednostavno suprotstavljanje ratu i dokumentovanje njegovih tragičnih posljedica nije dovoljno. Moramo biti u mogućnosti da iznesemo vjerodostojne alternative, posebno u slučaju napora za racionalizacijom rata za pravedne uzroke, kao što su okončanje diktature i okupacija, angažiranje u samoodbrani i zaštita onih koji su podvrgnuti genocidu i masakrima.
Neke države su racionalizovale naoružavanje revolucionarnih pokreta koji se bore protiv diktature. Neki su čak i racionalizovali vojnu intervenciju u ime ovih pokreta u ime unapređenja demokratije. Međutim, postoje i druga, efikasnija sredstva za rušenje diktature.
Nisu levičarski gerilci Nove narodne armije srušili diktaturu koju je Amerika podržavala na Filipinima. Časne sestre su molile krunicu ispred rezervoara režima i milione drugih nenasilnih demonstranata koji su doveli Manilu do zastoja.
Nije bilo jedanaest nedelja bombardovanja koje je srušilo srpskog lidera Slobodana Miloševića, zloglasnog "mesara Balkana". To je bio nenasilni pokret otpora - vođen mladim učenicima čija je generacija bila žrtvovana u seriji krvavih vojnih kampanja protiv susednih zemalja. Jugoslovenske republike - koje su bile u stanju da mobilišu veliki presek stanovništva kako bi ustale protiv ukradenih izbora.
Nije to bilo oružano krilo Afričkog nacionalnog kongresa koje je donelo vladavinu većine Južnoj Africi. Radnici, studenti i stanovnici opština koji su putem štrajkova, bojkota, stvaranja alternativnih institucija i drugih činova prkosa onemogućili da se sistem apartheida nastavi.
Nije NATO bio taj koji je srušio komunističke režime istočne Evrope ili oslobodio baltičke republike od sovjetske kontrole. To su bili poljski radnici, istočnonjemački hodočasnici, estonski narodnjaci, češki intelektualci i milioni običnih građana koji su se suočili sa tenkovima golim rukama i više nisu priznavali legitimitet lidera komunističke partije.
Slično tome, tirani kao što su Jean-Claude Duvalier na Haitiju, Augusto Pinochet u Čileu, kralj Gyanendra u Nepalu, general Suharto u Indoneziji, Zine El Abidine Ben Ali iz Tunisa i diktatori od Bolivije do Benina i od Madagaskara do Maldiva su bili prisiljeni odstupiti kada je postalo jasno da su nemoćni pred masovnim nenasilnim otporom i nesuradnjom.
Nenasilna akcija se pokazala efikasnom
Istorija je pokazala da u većini slučajeva strateška nenasilna akcija može biti efikasnija od oružane borbe. Nedavna studija Freedom House pokazala je da je od skoro sedamdeset zemalja koje su prešle iz diktature do različitih stupnjeva demokratije u prethodnih trideset pet godina, samo mala manjina to učinila kroz oružanu borbu odozdo ili reformu pokrenutu odozgo. Teško da bilo koja nova demokratija nastaje zbog strane invazije. U gotovo tri četvrtine tranzicija, promjene su se temeljile na demokratskim organizacijama civilnog društva koje su koristile nenasilne metode.
Slično tome, u visoko cenjenoj knjizi Zašto radi civilna otpornost, autori Erica Chenoweth i Maria Stephan (izrazito mainstream, kvantitativno orijentisani strateški analitičari) primjećuju da od gotovo 350 glavnih insurekcija u prilog samoodređenja i demokratske vladavine u prošlom stoljeću, prije svega nasilni otpor bio je uspješan samo 26 posto vremena, dok su prije svega nenasilne kampanje imale postotak uspjeha od 53. Slično tome, oni su primijetili da uspješne oružane borbe traju u prosjeku osam godina, dok uspješne nenaoružane borbe traju u prosjeku samo dvije godine.
Nenasilna akcija je takođe bila moćno sredstvo u preokretanju državnih udara. U Nemačkoj u 1923-u, u Boliviji u 1979-u, u Argentini u 1986-u, na Haitiju u 1990-u, u Rusiji u 1991-u, iu Venecueli u 2002-u, prevrati su se preokrenuli kada su planteri shvatili, nakon što su ljudi izašli na ulice, da fizički kontrolišu ključne zgrade i institucije nisu značile da su zaista imale moć.
Nenasilni otpor je takođe uspešno osporio stranu vojnu okupaciju. Tokom prve palestinske intifade u 1980-ima, veliki deo podčinjene populacije je zapravo postao samoupravni entitet kroz masovnu nesuradnju i stvaranje alternativnih institucija, što je navelo Izrael da omogući stvaranje Palestinske vlasti i samoupravu za većinu urbanih područja. područja Zapadne obale. Nenasilni otpor u okupiranoj Zapadnoj Sahari prisilio je Maroko da ponudi prijedlog za autonomiju, koji - iako još uvijek ne ispunjava obavezu Maroka da odobri Sahravi pravo na samoopredjeljenje - barem priznaje da teritorija nije samo drugi dio Maroka.
U poslednjim godinama nemačke okupacije Danske i Norveške tokom Drugog svetskog rata, nacisti nisu više kontrolisali stanovništvo. Litvanija, Letonija i Estonija su se oslobodile sovjetske okupacije kroz nenasilni otpor pre raspada SSSR-a. U Libanu, naciji koja je desetljećima bila opustošena ratom, trideset godina sirijske dominacije okončana je velikim, nenasilnim ustankom u 2005-u. I prošle godine, Mariupol je postao najveći grad koji je oslobođen kontrole od strane ruskih pobunjenika u Ukrajini, a ne bombardiranjem i artiljerijskim udarima ukrajinske vojske, ali kada su hiljade nenaoružanih čeličara mirno marširali u okupirane dijelove centra grada i vozili naoružanih separatista.
Gotovo svi ovi pokreti protiv okupacije bili su uglavnom spontani. Šta ako, umesto da troše milijarde za oružane snage, vlade bi obučavale svoje stanovništvo u masovnom civilnom otporu? Vlade uglavnom opravdavaju svoje proširene vojne budžete kao sredstvo za odvraćanje od stranih upada. Ali vojske ogromne većine svjetskih nacija (koje su relativno male), mogle bi malo učiniti da spriječe moćnog, naoružanog osvajača. Masovni otpor građana može biti realniji način da se odupre preuzimanju moćnijeg susjeda masovnim nesuradnjom i prekidima.
Efikasnost nenasilnog otpora protiv državnih aktera postaje sve više prihvaćena. Može li nenasilni otpor takođe biti koristan u radu sa nepristranim akterima, posebno u situacijama koje uključuju konkurentske oružane grupe, ratne vođe, teroriste i one kojima nije stalo do podrške naroda ili međunarodne reputacije? Čak iu slučaju onoga što bi se moglo nazvati „fragmentiranim tiranijama“, vidjeli smo neke izuzetne uspjehe, kao što su u ratom razorenoj Liberiji i Sierra Leoneu, gdje su primarno nenasilni pokreti pod vodstvom žena odigrali važnu ulogu u postizanju mira. U Kolumbiji, gvatemalskoj visoravni i delti Nigera, došlo je do malih pobeda nenasilnog otpora i protiv državnih bezbednosnih snaga i do zloglasnih privatnih naoružanih grupa, dajući osećaj šta bi moglo biti moguće ako bi se takve strategije primenjivale u sveobuhvatnijem način.
Empirijske studije odbacuju slučaj militarizma
Šta je sa slučajevima sistematskog progona koji graniči sa genocidom, koji je korišten kao izgovor za takozvanu odgovornost za zaštitu? Zanimljivo je da empirijski podaci pokazuju da je takozvana humanitarna vojna intervencija, u prosjeku, povećava stopa ubijanja, barem u kratkom roku, pošto počinioci smatraju da nemaju šta da izgube, a naoružana opozicija sebe vidi kao da ima blanko ček bez potrebe za kompromisom. I čak i dugoročno, strane intervencije ne umanjuju ubistva, osim ako nisu istinski neutralne, što je rijetko slučaj.
Uzmite 1999 intervenciju NATO-a na Kosovu: dok je srpska kampanja protiv pobunjenika protiv naoružanih kosovskih gerilaca zaista bila brutalna, došlo je samo do veleprodajnog etničkog čišćenja - kada su srpske snage isterale stotine hiljada etničkih Albanaca - \ t nakon NATO je naredio Organizaciji za bezbednost i saradnju u Evropi da povuče svoje posmatrače i počeo bombardovanje. A uslovi sporazuma o prekidu vatre koji je okončao rat jedanaest sedmica kasnije bili su prilično kompromis između prvobitnih zahtjeva NATO-a na sastanku u Rambujeu prije rata i protuusluge srpskog parlamenta, postavljajući pitanje da li sporazum se mogao pregovarati bez jedanaest nedelja bombardovanja. NATO se nadao da će bombardovanje primorati Miloševića na vlast, ali ga je u početku osnažilo jer su se Srbi okupljali oko zastave dok je njihova zemlja bombardovana. Mladi Srbi iz Otpora, studentski pokret koji je vodio narodni ustanak koji je na kraju srušio Miloševića, prezirao je režim i užasnuo se od represije na Kosovu, ali su se snažno protivili bombardovanju i priznali da je to uzdrmalo njihov uzrok. Nasuprot tome, oni kažu da su, ako su oni i nenasilno krilo kosovskog albanskog pokreta dobili podršku sa Zapada ranije ove decenije, rat mogao da se izbegne.
Dobra vest je, međutim, da ljudi širom sveta ne čekaju promenu politike svojih vlada. Od najsiromašnijih naroda Afrike do relativno bogatih zemalja istočne Evrope; od komunističkih režima do desničarskih vojnih diktatura; iz čitavog kulturnog, geografskog i ideološkog spektra, demokratske i progresivne snage prepoznale su moć masovnog strateškog nenasilnog građanskog otpora da se oslobode opresije i izazovu militarizam. To u većini slučajeva nije došlo od moralne ili duhovne posvećenosti nenasilju, već jednostavno zato što djeluje.
Možemo li sa sigurnošću reći da se vojna sila nikada ne može opravdati? To postoje uvijek nenasilne alternative? Ne, ali mi se približavamo.
Suština je da se tradicionalni razlozi za militarizam sve teže i teže brane. Bez obzira na to da li prihvatate pacifizam kao osobni princip, možemo biti daleko učinkovitiji u našem zagovaranju nenasilnog državnog čina ako razumijemo i spremni smo zagovarati nenasilne alternative ratu, kao što je strateško nenasilno djelovanje.
