Nga Matthew Hoh, 21 Prill 2020
nga CounterPunch
Sjellja e shtëpisë së luftës së armikut; Malet këndojnë nga Nguyen Phan Que Mai
Unë lindi pranë New York City në 1973, vit kur Shtetet e Bashkuara përfunduan zyrtarisht luftën e tij në Vietnam dhe solla në shtëpi të fundit të trupave të saj luftarake. Lufta e Vietnamit, e njohur për vietnamezët si Lufta Amerikane, ishte gjithnjë diçka e larguar nga unë, madje ndërsa lexoja histori pas historisë, shikoja dokumentarë dhe, si oficer i Korpusit Detar, hulumtoi kopjet e manualeve të Korpusit Detar të Luftës. Përkundër asaj, lufta zhvilloi edhe disa vjet pas lindjes sime për popullin Vietnamez, që popujt e Kamboxhias dhe Laos pësuan vrasje dhe mizori masive, ndërsa unë isha djalë, dhe që edhe sot e kësaj dite, pasi tani jam njeri në të të dyzetat e vona, si familje vietnameze, ashtu edhe ato amerikane, në miliona, vuajnë vdekjen dhe paaftësinë nga efektet helmuese dhe të qëndrueshme të Agjentit Portokall, për të mos përmendur mijëra që vriten dhe sakatohen çdo vit për shkak të mbetjeve të pashpërthyera të miliona tonëve në SHBA bomba ra mbi Kamboxhia, Laos dhe Vietnam, lufta kishte pak efekt personal mbi mua. Edhe me lidhjen time tani me shumë veteranë të Vietnamit dhe përvojat e mia të takimit të anëtarëve të familjes që kanë humbur burrat, baballarët dhe vëllezërit me Agent Orange, një lidhje me luftën në Vietnam me jetën time dhe përvojat e mia në luftë në Afganistan dhe Irak ka qenë thjesht akademik apo teorik.
Në të njëjtin vit unë lindi Nguyen Phan Que Mai lindi në veri të Vietnamit. Si të gjithë Vietnamezët, Que Mai do të përjetonte Luftën Amerikane, gjenezën e saj të largët, ekzekutimin e saj të ashpër dhe pasojat e saj gjithëpërfshirëse, në terma krejtësisht personalë. Për Que Mai lufta do të ishte drejtpërdrejt dhe indirekt në rrënjën e të gjitha gjërave, asgjë nuk mund të përbëhej ose të shprehej pa ndonjë përmbajtje të luftës. Lufta për të gjitha gjërat, duke qenë e vërtetë për të gjithë Vietnamezët, ishte e vërtetë vetëm për ata amerikanë, dhe familjet e tyre, të dërguar për të vrarë dhe për t'u vrarë në fushën e betejës së kolonializmit latent dhe histerisë së Luftës së Ftohtë. Que Mai do të punonte për të mbijetuar si një fermer dhe shitës rruge për shumë vite derisa një program bursash e dërgoi atë në Australi për të studiuar. Nga Australia ajo do të fillonte një karrierë në punën e zhvillimit për të përmirësuar jetën e njerëzve jo vetëm në Vietnam, por në të gjithë Azinë. Que Mai gjithashtu do të fillonte një proces shkrimi që do të kontribuonte në mënyrë të barabartë në shërimin dhe shërimin nga lufta, aq sa puna zhvillimore në të cilën ajo mori pjesë dhe drejtoi.
Malet këndojnë është libri i nëntë i Que Mai dhe libri i parë në anglisht. Shtë një roman i një familjeje që përpiqet të mbijetojë në veri të Vietnamit nga Lufta e Dytë Botërore ndër vite pas humbjes së qeverisë së Vietnamit të Jugut nga Veriu. Shtë një libër që ka marrë vlerësime të ashpra nga një larmi kritikësh si New York Times, Botuesit Weekly, Faqja e Librit, dhe ka rezultate 4.5 dhe 4.9 Goodreads Amazona, kështu që komentet e mia nuk do të pasqyrojnë cilësitë intensive dhe të bukura të prozës së Que Mai ose mënyrën e bezdisshme dhe kthyese të faqeve të tregimit të saj. Përkundrazi, thjesht dua të them që njerëzit në SH.B.A. duhet ta lexojnë këtë libër për të kuptuar se çfarë kemi bërë ne në SH.B.A. për kaq shumë jashtë SH.B.A.
Për shumë vite tani, kur u pyetën se cilat libra duhet të lexohen në mënyrë që të kuptojnë luftërat aktuale të SH.B.A.-së në botën myslimane, unë kam rekomanduar dy libra, as për luftërat aktuale dhe as për Vietnamin: David Halberstam Më i miri dhe më i ndritshmi dhe Neil Sheehan Një gënjeshtër e ndritshme e ndritshme. Lexoni ato libra që unë u them njerëzve dhe do të kuptoni pse SHBA është në këto luftëra dhe pse këto luftëra nuk do të përfundojnë. Sidoqoftë, ato libra tregojnë pak për njerëzit e luftërave: përvojat, vuajtjet, triumfet dhe ekzistenca e tyre. Ndërsa Halberstam dhe Sheehan bëjnë për të kuptuar SH.B.A. në këto luftëra, kështu Que Mai bën për të kuptuar njerëzit e varur nën të, duke shfrytëzuar, goditur dhe formuar prej tyre.
Kishte disa raste gjatë leximit Malet këndojnë Mendova të ndalem. Nauze dhe panik i zjarrtë libri nxiti në mua ndërsa lexova fjalët e Que Mai për familjen e saj (megjithëse është një roman që mund të kuptohet se është marrë në një pjesë të madhe nga historia e vetë familjes së saj) ngjallën kujtimet e shumë Irakianëve dhe Afganëve Unë e kam njohur, shumë akoma në vendet e tyre të lindjes, shumica e tyre akoma duke jetuar dhe mbijetuar përmes luftës së vazhdueshme ose ndoshta një nga pauzat e saj. Fajtorë për luftërat, atë që unë morra pjesë dhe atë që ne si komb u bëmë kaq miliona të pafajshëm, drejton idenë time të vetëvrasjes, siç bën ajo e shumë veteranë të tjerë amerikanë. Kështu si ndoshta duhet të jetë…
Çfarë Malet këndojnë detaje dhe shpjegon për luftën, jo vetëm detajet e pikëllimit, tmerrit, kotësisë, provave dhe domethënies së tij, por për efektet e tij të qëndrueshme ndër breza, për kërkesat e tij të vazhdueshme për sakrificë dhe për mbarështimin e tij të ekstremizmit politik, kulturor dhe shoqëror , nuk është i kufizuar vetëm në përvojën Vietnameze, por shtrihet për të gjithë të prekur nga forca dhe tekat e luftës. Me siguri ka elemente dhe aspekte të Malet këndojnë që janë specifike për përvojën Vietnameze, ashtu si ka elementë dhe aspekte të luftërave në Afganistan, Irak, Libi, Pakistan, Somali, Siri dhe Jemen që janë unike për secilin vend. Megjithatë, edhe në atë ndryshim, ekziston një ngjashmëri, pasi shkaku i luftës, arsyeja e gjërave të tilla, jemi ne, SHBA.
Que Mai ka shkruar një libër të përjetshëm të trishtimit dhe humbjes, dhe të fitimit dhe fitores. Pavarësisht nëse Que Mai ka vetëdije apo jo, ka folur për breza jashtë Vietnamit, miliona e miliona njerëz të bombarduar, të vendosur nën tokë, të detyruar të ikin dhe të dëshpëruar për të jetuar; njerëz që janë të çmendur por të kthjellët në dëshirën e tyre jo vetëm të shpëtojnë dhe të mbijetojnë, por në fund të fundit të tejkalojnë dhe të zhdukin makinën e luftës amerikane. Shtë një libër edhe për amerikanët. Jo një pasqyrë për ne me çfarëdo mënyre, por një dritare, një pamje për atë që kemi bërë dhe vazhdojmë t'u bëjmë kaq shumë njerëzve në të gjithë botën, si nga më parë, kur isha i ri, ashtu edhe tani, ndërsa plakja.
