Nyanzvi Roger Mac Ginty's Runyararo rwezuva nezuva inoongorora mashandisiro anoita zviito zvekubatana kwemunhu mumwe kana kusaenderana kutevedzera kuumba kuyanana pakati pehondo nemhirizhonga.
Mnhoroondo dzehupenyu mu, toti, Nazi Germany kuma1930 ekupedzisira kana kuRwanda mumwedzi yekutanga ya1994 - imwe neimwe nzvimbo uye nguva apo kugadzirira kwehondo nemhirizhonga yakawandisa kwakatanga kushandura huwandu hwemazuva ese - kupenda mufananidzo wehukuru -cale kukakavara sekuzadzisa. MuGerman, kunyange hukama hwepedyo hwakave nzvimbo dzekugadzirira hondo nekutonga. Vabereki vakamanikidzwa uye vakakurudzirwa kubereka vana vazhinji, zvese chikamu chekutyaira kwaHitler kuti vagadzire nyika yakasimba, uye sarudzo dzaimbove dzave kumunhu iye zvino dzaifanirwa kuitwa zvinoenderana neyakaverengeka nyowani yaive pamusoro peyakazvimiririra. MuRwanda, zvakaomarara kuedza kwevaHutu Power kuisa hwaro hwekuuraya rudzi nekukanda vaTutsi se "vekunze" uye "kutyisidzira," kuti hunhu hwakatanga kutora chirevo chitsva uye chinouraya. , uye vanhuwo zvavo mumazana avo ezviuru vakava mhondi. Ose maGerman neRwanda mienzaniso yekuti hondo nemhirizhonga yakaipisisa hazvisi basa revarwi vakadzidziswa vega; asi, ivo vanogona kuve mashoma ekupinda mapurojekiti anodhonzera vanhu vese nezvose munzira yavo.
Asi nyaya dzakapararira dzevanhu vakaramba kuwira mumutsara, kunyangwe sekufa kwakave mutengo wekusaenderana munyika mbiri idzi, zvinotitaurira kuti gakava harisi rinopedza zvese. Mukati mechimwe chinhu chinoratidzika kunge chisina kurovera-sehondo kana kuuraya rudzi, nzvimbo yepakati iripo mune zvidiki uye zvakavanzika zviitiko zvekurwisa zvinotamba. Iwo maororist ehurudzi uye kuvaka nyika vakatora kwenguva yakareba 1930 maGerman sechiratidzo chekuti, kupihwa mamiriro ezvinhu, pfungwa yekuuraya inogona kubata pakati pezvikamu zvevanhu, zvekuti mamirioni e "vanhuwo zvavo" vanogona kutora chikamu, kana kutendeuka. ziso risingaoni, kuuraya vazhinji uye kugadzirira kwayo. Asi paive nevaya vairarama pasi pehutongi hweNazi vakaramba kubvumirana nedzidziso dzebato: mhuri dzaiviga vana vechiJuda nevabereki vavo, kana avo vakaramba chinyararire kurwisa-kumanikidzwa kwehurumende kwemabhizinesi evaJudha; mauto eGerman akaramba kupfura vanhu vasina zvombo nemaPOWs; vashandi vefekitori vakaita kunonoka kugadzirwa kwezvinhu zvehondo - kana muRwanda, vaHutu avo vakaita chinyararire mabasa ekununura panguva yepamusoro yekuuraya kwe1994.
Zviito zvakadaro zve "mazuva ese" zvidiki zvakanyanya kuti zvinyatso shandura mafambiro ehondo kana kuuraya rudzi, uye nekuda kwechikonzero icho vanowanzo kufuratirwa mukuwongorora kwekuti mapurojekiti emhirizhonga muhurumende anodzivirirwa kana kupera. Asi mukutarisa chete pane zvakarongeka, nzira dzegadziriro yekugadzirisa gakava - amnesties, kumisa moto, zvirongwa zvebudiriro, uye nezvimwe - tiri kurasikirwa nenzvimbo ingangodaro yakakosha yekubvunza? Ndekupi, kana zvachose, zviito zvega zvekupokana zvinokodzera mukati menyaya hombe yekuti rugare rwakadzorerwa sei munharaunda yakatsemuka?
Nyaya ye "kuramba kwezuva nezuva" - zviito zvinoitwa munzvimbo yemakakatanwa kana kurwira izvo nemaune zvisingatauri ruzhinji - zvinoramba zvichishamisa kudzidziswa. Kuongorora kwayo kwakakurumbira, kwaJames C. Scott Zvombo zvevasina kusimba: Mazuva ese mafomu ekuramba kwevarombo (1985), ndiyo yakaunza munda. Scott, musayendisiti wezvematongerwo enyika uye Southeast Asiaist, akange aita basa remadzinza munharaunda diki yekuMalasiya yekurima kuma1970, kwaakaona vanhu vemumusha vachishandisa nzira dzakasiyana siyana, vazhinji vacho vasinganzwisisike - "vachikweva tsoka" "Kunyepedzera kusaziva," uye nezvimwe - kudzivirira zvido zvavo "pakati pekumukira": kureva kuti, kana zvisiri pakatarisana nemasimba. Kudzidza kwake, kwakanangana nekurwira mukirasi, kwakaunza pfungwa ye "kuramba kwemazuva ese" mukushandisa zvakajairika. Asi, chengetera kuputsika kwemabhuku uye zvinyorwa zvemagazini kubvira izvo zvaongorora chimiro munzvimbo dzakasiyana-dzevakadzi, dzepasi, dzekumabvazuva, dzehondo - mwero wekubvunza wakaramba wakareruka.
Chikamu chechinetso, sekunyora kwaRoger Mac Ginty mubhuku rake idzva, Runyararo Rwezuva Nezuva: Sei Vanonzi Vakajairwa Vanhu Vanogona Kukanganisa Mhirizhonga Kurwisana, ndeyekuti munzvimbo yekukakavara kunyanya, kukanganisa kwezviito zvakadaro kwakaoma kuyera kuburikidza nechisimba chekuvaka runyararo. Mukuzorora kunotevera kukwikwidza kwekumisa-pfuti, semuenzaniso, varwi vanokwanisa kutaurirana zvavanotaura, vanhuwo zvavo vanokwanisa kufamba zvakachengeteka, uye tarisiro yerunyararo inokura. Izvo zvinogona kuyerwa. Asi zvakadii kutenga chingwa kubva kune mumwe munhu kune rimwe divi rakapesana renharaunda kupatsanura, kupfuudza mushonga kumhuri yakavharirwa mumusasa kana ghetto kana kukanganisa nemaune panguva yekurwiswa kwenzvimbo yemuvengi - zviito zvekubatana kwemunhu mumwe kana kusaita zvinovhiringidza pfungwa dzinokamura yemakakatanwa - inokanganisa zviitiko zvese zvezviitiko? Sei taxonomy ye "kukanganisa" ingavandudzwe nepo kwakawanda kwekuramba kwemazuva ese kuchinangwa kuchiramba kuita kukuru uye nekudaro zvisingaonekwe zvakanyanya?
OVer makore akati wandei, Mac Ginty, uyo anodzidzisa paDurham University kuEngland uye ari muvambi weiyo Zuva Nezuva Runyararo Chiratidziro, akashanda kuvhura iyi subfield mukati merunyararo uye nedzidzo dzekupokana kuti ubvunze zvakadzama. Kudzivirirwa kwekukonana kana kugadzirisa kunogumira kumusoro-pasi nzira dzine maitiro anoonekwa ari kure, uye izvo zvinogona kufurirwa nemauto asina kubatanidzwa zvakananga mukukonana. Asi, saka nharo dzaMac Ginty dzinoenda, akawanda ezasi-kumusoro, anotsigira-magariro zviitiko anoenderera kunyangwe nemhirizhonga, kana kutyisidzirwa nazvo, anoshanda kure padanho iro mhirizhonga inogona kuve nemhedzisiro isingachinjiki: iyo hyperlocal. Pakati pemuvakidzani nemuvakidzani, zviito zvidiki, zviito zvemutsa nekunzwira tsitsi - repertoire yemaitiro uye zvimiro izvo Mac Ginty anoreva "rugare rwemazuva ese" - zvinogona kuchinja "kunzwa" kwenzvimbo, kupa chiratidzo chei Aizoita iva, uye, kana mamiriro ezvinhu achibvumidza, anogona kuve nekugogodza-pamhedzisiro.
Sisitimu "yemazuva ese" inopokana nekureruka kwesimba nemasimba zvinonyanya kuve nevakuru kana varume vakapakata zvombo vanogadzira hurongwa hwehurumende. Simba riri mukati memba uye nekubasa futi; iyo yakasimbiswa muhukama hwemhuri uye hwehukama. Zvinotora mafomu akasiyana-siyana: musoja anodzivirira hupenyu hwemurwi wemuvengi, mubereki ari kukurudzira mwanakomana kuti arambe kudaidzwa kwevezera rake kuti vaende kunorwa nemukomana anobva kune rimwe boka rechitendero. Uye nekuti mamwe marudzi emakakatanwa, sekuuraya rudzi, anoda rutsigiro kana kungoita zvevanhu munharaunda yega yega, "mazuva ese" anoona nzvimbo dzese, kubva kumahofisi ehurumende kudzika kuimba yekudyira yemhuri, sekune zvematongerwo enyika. Seizvo nzvimbo idzodzo dzinogona kuve nzvimbo dzekuberekera mhirizhonga, saizvozvowo mikana iri mukati mavo yekukanganisa zvirevo zvinotyaira mhirizhonga. Izvo zvezuva nezuva saka hazvimire pane statist, echirume mafomu esimba asi rinoziva simba kuve rakaomarara, rakasviba, uye mumaoko evose.
Pakanyora Scott Zvombo zvevasina simba, aive akangwarira kukomberedza kubvunza kwake nenyevero pamusoro peganhuriro dzokuramba kwakadaro. Akanyora kuti, “Chingava chikanganiso chakakomba kunyanyisa kuda 'zvombo zvevasina kusimba.' "Ivo vangangoita zvinopfuura kukanganisa zvishoma nzira dzakasiyana dzekushusha dzinotarisana nevarombo." Mac Ginty, wezve chikamu chake, anobvuma kuti kusahadzika kwemhedzisiro mhedzisiro yezviito zverunyararo zvezuva nezuva zvinoshanda kana zvichionekwa zvichipesana ne "simba guru rehurongwa" hwekupokana. Asi, anodaro, hazvisi padanho rezvivakwa kana munzvimbo dzakakura - nyika, yepasi rose - kuti zviito izvi zvinoita kuti zvinyanye kunzwisisika; asi, kukosha kwavo kuri mukugona kwavo kuyera kunze, yakatwasuka.
"Iwo emuno," anonyora, "chikamu chezvikamu zvakateedzana zvehukama hwakakura uye hupfumi hwezvematongerwo enyika," diki-redunhu rakavakirwa mumatunhu akakura. Runyararo rudiki runogona kutorwa nechinoratidzika kunge chisingakoshi kana chiitiko chisingafungidzirwe icho, muchimiro chakakodzera, chinotora zvirevo zvitsva: amai vechiPurotesitendi muBelfast panguva yeMatambudziko vachitarisa amai vechiKatorike vachitamba nemwana wavo, uye vachiona mumufananidzo iwoyo seti kuzivikanwa kwekuchinjika uye zvido-amai, mwana; chiito chekurera-kuti hapana huwandu hwekupokana hunogona kuputsa. Kana runyararo rudiki runogona kuve neyakawedzera mhedzisiro. Nhoroondo kubva kuHondo Yenyika I matangi anoratidza kuti mapoka evarwi, vasingazive kune avo vakuru, anga abvumirana zvinyoronyoro ku "nzvimbo dzine moto wakadzika" idzo dzakazomisikidzwa kumwe kunhu kumberi, nokudaro vachideredza huwandu hwevakafa muhondo, kana zvisiri kuchinja nzira yehondo zvachose.
Zviito zvekubatana, kushivirira, uye kusawirirana, uye zvimwe zviitwa zverunyararo, zvakakosha kwete nekuti vanomira mukana wakakura wekugumisa hondo asi nekuti vanovhiringidza pfungwa dzinopa kupesana, ruvengo, uye kutya, uye izvo zvinoramba zvichidaro nguva refu mushure mekunge mhirizhonga yapera. Vanogona kunge vari, mumashoko aMac Ginty, "rugare rwekutanga uye rwekupedzisira": chekutanga, nekuti vanogona kudzikisira kuyedza kwekutanga nevezvematongerwo enyika, vezvitendero, kana verudzi rwevanhu kukanganisa nharaunda; uye yekupedzisira, nekuti vanogona kuyeuchidza mativi akaparadzaniswa kuti "muvengi" munhu, anonzwa tsitsi, uye ane zvido zvinoenderana nezvavo. Kuita kwakadai kunogona kumutsa kupora uye kunetesa masimba evaya, vanotevera mhirizhonga, vanoramba vachishandisa kutya nekutsamwa kuti nharaunda dzigare dzakaparadzana.
While inomanikidza, uku kuongororwa kukuru kwekufunga kunogona kusiya varidzi vezvakajairika kuvaka runyararo vachibvunza kuti ingashandiswa sei kune chaiwo-epasi zviitiko. Kusiyana nekumisa-kumisa moto, kusungwa kwevasungwa, uye mamwe marongero anowanzo shandiswa pakutaurirana runyararo, izvi hazviite zvine musoro, zvakarairwa maitiro anogona kugadzirwa nekuteverwa nevanotonga kunze. kazhinji kacho, zvinongoitika zvega, zvinyararire, zvisingaenderane, uye zvisingawanzobatanidzwa seti yezviitiko izvo, kana zvikakwidibira, zvinodaro nenzira yavo. Mumwe murapi akamhanyira kuRwanda aigona kunge asina kutora boka revaHutu vanopfurikidza mwero kuenda kunzvimbo dzaive nevaHutu vane mwero vaiviga vaTutsi uye vachikurudzira kuti vateedzere, sezvavaizoita mapenzi kuenda kumba kwemhuri yevaRakhine kumadokero kweMyanmar ku kukwirira kwekuuraya kwe2017 kuuraya vanhu ipapo uye kuvakurudzira kugadzirisa hukama nevavakidzani vavo veRohingya.
Iko kunetsekana kunogona kuve nekwechokwadi. Zvakadaro vanovhenekera maitiro, kunyanya pakati pevasununguka veNGO NGO nemasangano anopindirana, kuti vaone mikana yekugadziriswa chete mumafomu ari pachena uye anowanikwa kune vekunze. Mukuverenga uku, rugare rwunounzwa kunzvimbo yekukonana; hazvibvi mukati. Iyo mota yekusvika kwayo ndiyo nyika. Vemunharaunda, zvakadaro, vanoshaya hunhu kana hunyanzvi hwekutaurirana runyararo vari vega. Vanoda rubatsiro rwekunze kuvanunura kubva kwavari.
Maonero aya, zvakadaro, anoregedza zvachose "shanduko yemuno" mukuvaka runyararo, izvo zvinomanikidza kuti vanhu vari pasi mumasangano akasakadzwa nehondo vane mukana, uye kuti nhoroondo dzechizvarwa dzinobata ruzivo runodikanwa kusimudzira kupindirana kwekunze. Mapuratifomu ekuvaka runyararo akagadzirwa pakubvisa kubva pakuona kwepasirese kwevatambi vanobatanidzwa, uye izvo zvinofungidzira zvakasarudzika nyika semugadziri wekupedzisira wegakava, haigone kunzwisisa uye nekuisa iyo yakaoma uye inogara ichichinja-epamhepo-mwero simba rinogadzira uye rinotsigira mhirizhonga. .
Asi iyo yemuno shanduko inobata kukosha kupfuura izvi. Izvo zvinomanikidza kunyatso tarisa kune vanhu pachavo vanova vatambi mukati mekupokana. Mukuita kudaro, inotanga kuvaita humezve zvakare, zvive zvakanaka kana zvakanyanya. Kana isu tichifanira kutenda akawanda kwazvo maakaundi ehondo yehondo uye mhirizhonga yemunharaunda inoonekwa munzvimbo dzekuMadokero nhepfenyuro, kunyanya idzo dzenyika-dzehondo nehondo yekupera kwezana ramakore rechi20, zviitiko zvinopatsanura nzanga kuita mabhinari: zvakanaka uye zvakaipa, mu-boka uye kunze-kweboka, vakaurayiwa nemhondi. Semudzidzi wekuUganda Mahmood Mamdani akanyora yezviratidzo zvine husimbe zvemasimba masimba, zvinoshandura tsika dzakaomarara kuita nyika "uko hutsinye hunowanda geometrometri, vapari vemhosva vakaipa uye vakaurayiwa havana chavanogona kuita zvekuti mukana wega wekununurwa ibasa rekununura kubva kunze."
Kuongorora kwakatsetseka ndiko kwakakosha kwekutendeuka kwenzvimbo, uko basa raMac Ginty mumakore gumi apfuura rakaita zvakawanda kutsigira, rinoratidza kukanganisa kwenyaya dzakadai. Inoburitsa mumvuri weruzhinji wevanhu vari vapenyu pakati penzvimbo, uye inotiudza kuti vanhu vanoramba vachichinjika munguva yehondo sezvavanoita panguva yerunyararo: Vanogona kukuvadza uye ita zvakanaka, simbisa, uye kuputsa kukamukana kwenzanga, uye vanogona kuratidza kuteerera kune ane masimba masimba vachishanda chinyararire kuchikanganisa. Kubudikidza ne "mazuva ese" prism, zviito zvinoitwa nevagari vemo izvo zvingangoraswa zvichiratidza kushaya simba kwakasimba pachinzvimbo zvova kuratidzwa kwemhando dzesimba risingazivikanwe nemaziso ekunze.
"Mamishini ekununura" akachema naMamdani, akazvarwa aine chivimbo achiri mupenyu zvekuti West "inounza" runyararo kunharaunda dzakapunzika, zvakagara zvichiratidza kuva zvinouraya. Runyararo rwezuva nezuva chikamu chebhuku diki asi rakakosha remabhuku rinoratidza kuti hondo haina kumbobvira yakwana, uye kuti panguva dzenguva yekukonana apo vekunze vanoona chete polarization uye kusagadzikana, vanhu vari kuita basa rakakosha rekumisikidza nekuvakazve, mukati memasaiti— mhuri, nharaunda — mune masimba asingawanzofungidzirwa kuti akarara.
