naAlfred de Zayas, Counterpunch, November 16, 2022
Avo vedu takava nemukana wekunakidzwa nedzidzo yechiLatin vane ndangariro dzinofadza dzaTerentius, Cicero, Horatius, Virgilius, Ovidius, Seneca, Tacitus, Juvenalis, nezvimwewo, vese vakagona maaphorist.
Mamwe akawanda maxims muchiLatin anotenderera - haasi ese ari pfuma kuvanhu. Izvi zvakauya kwatiri kubva kumadzibaba eChechi uye vadzidzi vezvenhau. Mumazuva ehey-day of heraldry, mhuri zhinji dzehumambo nedzehumambo dzakakwikwidza mitsara yakangwara yechiLatin kuti vapfeke mabhachi avo ezvombo, semuenzaniso. nemo me impune lacessit, motto yedzinza raStuart (hapana anonditsamwisa pasina kurangwa kwakafanira).
Chirevo chinotyisa"si vis pacem, para bellum” (kana uchida rugare, gadzirira kurwa) inouya kwatiri kubva muzana ramakore rechishanu AD munyori wechiLatin Publius Flavius Renatus, ane chinyorwa. De re militari harina zvarinofadza kunze kwechirevo chepamusoro uye chinopikisa. Kubva varwiri vehondo pasi rose vakafarira kutaura iyi nhema-yehungwaru kutaura - kune mufaro wevagadziri vezvombo vemunyika nevekunze nevatengesi.
Kusiyana neizvi, International Labor Office yakagadzira muna 1919 mutsara wechirongwa unonzwisisika:si vis pacem, cole justitiam, ichitaura zvine musoro uye zvinogoneka zano: "kana iwe uchida rugare, ita kururamisira". Asi kururamisira kunorevei? Zvibvumirano zveILO zvinoisa izvo "kururamisira" kunofanirwa kureva, kusimudzira kururamisira kwevanhu, maitiro akakodzera, kutonga kwemutemo. “Ruramisiro” haisi “mutemo” uye haitenderi kushandiswa kwematare nematare edzimhosva nechinangwa chekutyisidzira vanokwikwidza. Ruramisiro hausi pfungwa yenyanga dzenzou, hausi murairo waMwari, asi mhedzisiro yegadziriro yekumisikidzwa kwetsika uye nzira dzekutarisa izvo zvinoderedza kushungurudzwa uye kudzvinyirira.
Cicero anoremekedzwa akatipa zvakashandiswa zvisizvo: Silent enim leges inter arma (mune zvake Pro Milone pleadings), ayo kwemazana emakore akatorwa zvisirizvo se inter arma silent leges. Mamiriro ezvinhu akanga ari chikumbiro chaCicero pamusoro mhirizhonga yemhomho yezvematongerwo enyika, uye haina kumboitirwa kusimudzira pfungwa yekuti munguva dzekurwisana mutemo unongonyangarika. The International Committee of the Red Cross ine shanduro inovaka "Inter arma caritas”: muhondo, tinofanira kudzidzira rubatsiro rwevanhu, kubatana nevakakuvadzwa, rudo.
Mupfungwa iyi, Tacitus akaramba pfungwa ipi neipi yo“rugare” yakavakirwa pakukurira nokuparadza. Mune yake Agricola anoseka zvaiitwa nemauto eRoma"solitudinem faciunt, pacem appellant” – vanoita dongo vozoti rugare. Nhasi Tacitus angangove achishorwa se "anofadza", wimp.
Pakati pemashoko echiLatin akapusa andinoziva ndiEmperor Ferdinand I's (1556-1564) petulant “Fiat justitia, et pereat mundus” — kururamisira ngakuitwe, kunyangwe nyika ikaparara. Pakutanga kutaura uku kunonzwika sekwechokwadi. Muchokwadi, ipfungwa yekuzvitutumadza inotambura nekukanganisa kukuru kuviri. Kutanga, chii chatinonzwisisa pasi pechirevo che "Kururamisira"? Uye ndiani anosarudza kana chiito kana kusiiwa kwakarurama kana kuti kusaruramisira? Changamire ndiye oga mutongi wekururamisira here? Izvi zvinofungidzira Louis XIV's akaenzana petulant "L'Etat, ndiri ini”. Absolutist nonsense. Chechipiri, musimboti wekuenzana unotiudza kuti pane zvinonyanya kukosha mukurarama kwevanhu. Chokwadi hupenyu nekupona kwepasi kwakakosha kupfuura chero fungidziro ye "Ruramisiro". Nei uchiparadza nyika muzita repfungwa isingachinjiki yeabstract "Kururamisira"?
Zvakare, "Fiat justitia” inopa munhu pfungwa yokuti kururamisira kunogadzwa neimwe nzira naMwari pachake, asi kunodudzirwa nokuiswa nesimba renyama. Zvisinei, izvo mumwe munhu angafunga kuti "zvakarurama", mumwe munhu anogona kuramba seasina kunaka kana "kusarurama". Sezvo Terentius akatiyambira: Quot homines, tot sententiae. Kune akawanda maonero seane misoro, saka zviri nani usatange hondo pamusoro pemisiyano yakadai. Zviri nani kubvuma kusabvumirana.
Hondo zhinji dzakarwiwa nekuda kwekusatendeseka kwakavakirwa pamaonero ekuti kururamisira zvinorevei. Ndingapa chirevo chekutipa kuti tishandire kururamisira: “fiat justitia ut prosperatur mundus” — edza kuita zvakarurama kuti nyika ibudirire. Kana kuti "fiat justitia, ne pereat mundus", edza kuita kururamisira kuti nyika iite kwete kuparara.
Hondo iripo muUkraine inoratidza zvakanyanya sarudzo "pereat mundus“. Tinonzwa mhata dzezvematongerwo enyika dzichichema kuti “dzikunde”, tinodziona dzichidira huni pamoto. Zvirokwazvo, nekugara tichiwedzera, tichisimudza matanda, tinoita setiri kumhanyira kumugumo wenyika sezvatinoiziva— Apocalypse ikozvino. Avo vanosimbirira kuti ivo vakarurama uye muvengi haana kururama, avo vanoramba kugara pasi uye kutaurirana kuguma kwehondo, avo vanoisa pangozi kurwisana kwenyukireya zviri pachena kuti vanotambura nechimiro chehondo. taedium vitae - kuneta kwehupenyu. Izvi zvine njodzi zvakanyanya.
Mukati mehondo yamakore 30 ya1618-1648, vaPurotesitendi vaidavira kuti ruramisiro yakanga iri parutivi rwavo. Maiwe, vaKaturike vakataurawo kuva vari kurutivi rworudyi rwenhau. Vanhu vanenge mamiriyoni 8 vakafira pasina, uye muna October 1648, vaneta nokuuraya, mapoka anorwisana akasaina Rugare rweWestphalia. Pakanga pasina vakundi.
Sezvineiwo, zvisinei nehutsinye hwakaipisisa hwakaitwa muhondo yemakore makumi matatu, pakanga pasina mhosva dzehondo mushure mezvo, hapana kutsiva mu30 Zvibvumirano zveMünster neOsnabrück. Mukupesana, Chisungo 1648 chezvibvumirano zvese zviri zviviri chinopa kuregererwa kwese. Ropa rakawandisa rakanga rateurwa. Europe yaida kuzorora, uye “kurangwa” kwakasiirwa kuna Mwari: “Kune rumwe rutivi uye kune rumwe rutivi kuchava neKukanganwa, Ruregerero, kana Kukanganwirwa kusingaperi kwezvose zvakaitwa … nenzira yakadaro, zvokuti hapana munhu … kuita Mabasa Api naapi Oruvengo, kuvaraidza Ruvengo rupi norupi, kana kuti kuparira Matambudziko api naapi kune mumwe nomumwe.”
Summa summarum, chakanakisisa chichiri chirevo cheRugare rweWestphalia "Pax optima rerum”-rugare ndicho chakanaka chepamusoro.
