O le a le mea e mafai e le Cuban Missile Crisis ona Aʻoaʻo mai ia i tatou e uiga i le taimi nei i Ukraine Crisis

Saunia e Lawrence Wittner, Filemu & Soifua Maloloina Blog, Fepuari 11, 2022

O faʻamatalaga i luga o le faʻalavelave a Iukureini o loʻo iai i nisi taimi e faʻatusatusa i le faʻalavelave faʻafuaseʻi a Cuban. O se faʻatusatusaga lelei lea-ma e le gata ona o loʻo aofia uma ai se faʻalavelave mataʻutia US-Rusia e mafai ona taʻitaʻia ai se taua faaniukilia.

I le taimi o le faʻalavelave Cuban i le 1962, o le tulaga na matua tutusa lava ma le tulaga i Europa i Sasaʻe i aso nei, e ui lava o le tele o malosiaga na suia.

I le 1962, na solia ai e le Soviet Union le pulega a le malo o Amerika e ala i le faʻapipiʻiina o fana faaniukilia i Cuba, o se malo e na o le 90 maila mai le US. matafaga. Na talosagaina e le malo Cuban ia fana e fai ma faʻalavelave i se osofaʻiga a le US, o se osofaʻiga e foliga mai e mafai ona o le umi o le talafaasolopito o le faʻalavelave a le US i mataupu a Cuba, faʻapea foʻi ma le 1961 US-sponsored Bay of Pigs osofaiga.

Na talia e le malo Soviet le talosaga ona sa ia manaʻo e faʻamautinoa lana uo Cuban fou o lona puipuiga. Na ia lagona foi o le faʻaaogaina o fana e oʻo lava i le paleni faaniukilia, mo le US. ua uma ona faʻapipiʻi e le malo ni fana faaniukilia i Turkey, i le tuaoi o Rusia.

Mai le vaaiga a le malo o Amerika, o le mea moni e faapea o le malo Cuban sa i ai le aia tatau e faia ai ana lava filifiliga saogalemu ma o le malo o Soviet na na o le kopiina o faiga faavae a Amerika i Turkey e matua itiiti lava lona taua nai lo lona manatu e le mafai ona i ai se fetuunaiga pe a oo mai. i le tulaga masani a Amerika o le aafiaga i le Caribbean ma Amerika Latina. O lea, na faatonuina ai e Peresitene John F. Kennedy se US. poloka o le sami (lea na ia taʻua o le "quarantine") i Cuba ma fai mai na te le faatagaina le i ai o ni fana faaniukilia i luga o le motu. Ina ia faʻamautinoa le aveesea o le fana, na ia faasilasila mai ai, o le a ia le "faʻavaivaia" mai le "taua faaniukilia i le lalolagi atoa."

Mulimuli ane, na foia le faafitauli ogaoga. Na malilie Kennedy ma Soviet Premier Nikita Khrushchev o le a aveesea e le USSR ia fana mai Cuba, ae na tautino Kennedy e le osofaʻia Cuba ma aveese ia US missiles mai Turkey.

Ae paga lea, o tagata lautele o le lalolagi na o ese ma le le malamalama i le auala na aumaia ai le feeseeseaiga a le US-Soviet i se faaiuga filemu. O le mafuaaga o le aveesea o le fana a Amerika mai Turkey sa natia. O lea, na foliga mai o Kennedy, o le na faia se laina faigata i le lautele, na manumalo i se manumalo taua o le Cold War ia Khrushchev. O le le malamalama lauiloa na aofia i le faamatalaga a le Failautusi o le Setete o Dean Rusk e faapea o nei alii e toalua na tutu "mata i mata," ma Khrushchev "e emo."

O le mea moni lava na tupu, e ui i lea, e pei ona tatou iloa nei faafetai i faaaliga mulimuli ane a Rusk ma le Failautusi o le Puipuiga o Robert McNamara, o Kennedy ma Khrushchev na iloa, i lo la le fiafia, o a la malo faaniukilia ua taunuu i se tulaga matautia matautia ma ua see atu i taua faaniukilia. O le i'uga, na latou faia ai ni fefa'ataua'iga faalilolilo e fa'aitiitia ai le tulaga. Nai lo le tuʻuina o fana i luga o tuaoi o malo e lua, na latou faʻaumatia. Nai lo le taua i luga o le tulaga o Cuba, na tuʻuina atu e le malo o Amerika soʻo se manatu o osofaʻiga. O le tausaga na sosoo ai, i se tulitatao talafeagai, na sainia ai e Kennedy ma Khrushchev le Partial Test Ban Treaty, le maliega muamua a le lalolagi e pulea auupega faaniukilia.

E mautinoa lava, o le faʻaitiitia o le faʻaitiitia e mafai ona faʻatinoina e fesoʻotaʻi ma feteʻenaʻiga i aso nei i luga o Ukraine ma Europa i Sasaʻe. Mo se faʻataʻitaʻiga, ona o le tele o atunuʻu o le itulagi ua auai i le NATO pe o loʻo talosaga e faia faʻafetai ona o le fefe o le a toe faʻaauau le pulega a Rusia i o latou malo, e mafai e le malo o Rusia ona tuʻuina atu ia i latou ni faʻamaoniga saogalemu talafeagai, e pei o le toe auai i le Vaegaau Faʻaauupegaina i totonu. Feagaiga Europa, lea na alu ese ai Rusia i le silia ma le sefulu tausaga talu ai. Pe mafai foi e malo finau ona toe asia talosaga mo le Puipuiga masani a Europa, na lauiloa i le 1980s e Mikhail Gorbachev. O le mea aupito itiiti, e tatau ona aveese e Rusia lana armada tele, ua mamanuina manino mo le taufaamatau po o osofaiga, mai tuaoi o Ukraine.

I le taimi nei, e mafai e le malo o Amerika ona faʻaaogaina ana lava faiga mo le faʻaititia. E mafai ona faʻamalosia le malo o Ukraine e talia le Minsk formula mo le tutoʻatasi faʻaitulagi i le itu i sasaʻe o lena malo. E mafai foi ona auai i fonotaga umi mo le puipuiga malu i Sasae-Sisifo e ono maua ai se maliliega e foia ai feeseeseaiga i Europa i Sasae i le lautele. E tele auala o loʻo avanoa i luga o nei laina, e aofia ai le suia o auupega mataʻutia i auupega puipui i paaga a NATO i Sasaʻe Europa. E leai foi se mana'oga e fai se laina faigata i le fa'afeiloa'ia o le sui auai o le NATO i Ukraine, ona e leai se fuafuaga e o'o lava i le mafaufau i lona avea ma sui i le lumana'i.

Fa'alavelave a isi vaega, aemaise lava a Malo Aufaatasi, o le a sili ona aoga. Aua o le mea moni, e sili atu le maasiasi mo le malo o Amerika pe a talia se talosaga a le malo o Rusia, poʻo le isi itu, nai lo le talia e i laʻua o se talosaga na faia e se tagata i fafo, ma e foliga mai e sili atu le solitu. E le gata i lea, o le suia o le US ma le NATO fitafita i le UN i atunuu i Sasae o Europa e toetoe lava a faaosofia ai le le fiafia ma le manao e faʻalavelave e le malo o Rusia.

E pei ona iu lava ina faatalitonuina Kennedy ma Khrushchev le faalavelave faanatura Cuban, i le vaitaimi faaniukilia e itiiti se mea e maua-ma e tele naua mea e leiloa-pe a faaauau pea e malo tetele a latou faiga masani i seneturi ua leva o le vaneina o vaega faapitoa o faatosinaga ma auai i le maualuga- fa'alavelave fa'afitafita.

E mautinoa lava, e mafai foi ona tatou aʻoaʻoina mai le faʻalavelave Cuban-ma e tatau ona aʻoaʻoina mai ai-pe a tatou fia ola.

Dr. Lawrence S. Wittner (www.lawrenceswittner.com/) o le Polofesa o History Emeritus i SUNY / Albany ma le tusitala o Fefinauaiga o le pomu (Stanford University Press).

Tuua se tali

o le a le lomia lou tuatusi imeli. fanua manaomia ua faailogaina *

Faatatau Mataupu Faavae o

La Tatou A'oa'oga o Suiga

Auala e muta ai Taua

Agai mo le Filemu Lu'i
Mea na tutupu i Antiwar
Fesoasoani ia Matou Tuputupu Ae

Laititi Donors Faʻaauau Matou

Afai e te filifili e faia se sao faifaipea a itiiti ifo ma le $15 i le masina, e mafai ona e filifilia se meaalofa faafetai. Matou te faʻafetai i a matou foaʻi faifaipea i luga o la matou upega tafaʻilagi.

O lou avanoa lenei e toe mafaufau ai a world beyond war
Faleoloa WBW
Faʻaliliu I soʻo se gagana