E le manaʻomia e Iukureini ona faʻafetaui le malosi a le militeri a Rusia e teteʻe atu ai i osofaiga.

Saunia e George Lakey, Faʻataʻitaʻia o le le faʻaleagaina, Fepuari 28, 2022

I le tala faasolopito atoa, o tagata o loʻo feagai ma galuega ua faʻaogaina le malosi o tauiviga e le faʻaleagaina e taofia ai a latou osofaʻiga.

E pei o le toatele o tagata i le lalolagi atoa, e aofia ai le faitau afe o tagata Rusia totoa e tetee i osofaiga sauā a lo latou atunuu i tuaoi tuaoi o Iukureini, ou te nofouta i le le lava o punaoa mo le puipuia o le tutoatasi o Ukraine ma le moomoo mo le faatemokalasi. Biden, NATO atunuu, ma isi o loʻo faʻamalosia le malosi o le tamaoaiga, ae foliga mai e le lava.

E moni, o le auina atu o fitafita i totonu o le a atili ai ona leaga. Ae fa'afefea pe a iai se alagaoa e le'i fa'aaogaina mo le fa'aaogaina o le malosi e tau le mafaufauina? Ae fa'afefea pe a fa'apea le tulaga o alagaoa: E i ai se nu'u ua tele seneturi o fa'alagolago i se vaitafe, ma ona o suiga o le tau ua mago ai. Ona o le itu tau tupe o lo o i ai, e mamao tele le nuu mai le vaitafe e fai ai se paipa, ma o le nuu e feagai ma lona iuga. O le mea na le iloa e se tasi o se tamai vaipuna i se vanu i tua atu o le fanuatanu, lea - faatasi ai ma ni meafaigaluega eli lelei - e mafai ona avea ma punavai tele o vai ma laveai ai le nuu?

I le tepa muamua o le tulaga lena o Siekisolovakia i le aso 20 o Aokuso, 1968, ina ua siitia le Soviet Union e toe faʻamaonia lana pule - e le mafai e le malo o Czech ona laveaʻiina. O le taitai o le atunuu, o Alexander Dubcek, na lokaina ana fitafita i totonu o latou nofoaga e taofia ai se seti le aoga o taua e na o le manuʻa ma le fasiotia. A o aga’i atu le vaegaau a le Warsaw Pact i lona atunuu, sa ia tusi atu ai ni faatonuga i ana faipule i le UN e faia ai se mataupu iina, ma faaaoga ai itula o le vaeluaga o le po e saunia ai o ia lava mo le pueina faapagota ma le taunuuga o loo faatalitali mai mo ia i Moscow.

Ae ui i lea, e le iloa e Dubcek, poʻo tusitala mai fafo poʻo le au osofaʻi, sa i ai se vai e tutusa ma le vai i le vanu i tua atu o le fanuatanu. O le mea na faʻaaogaina o masina talu ai o le malosi o faʻaupuga faʻapolokiki e ala i le tuputupu aʻe o le au tetee na naunau e fausia se ituaiga fou o faʻalapotopotoga lautele: "socialism ma foliga faaletagata." O le tele o tagata Czechs ma Slovaks ua uma ona gaoioi aʻo leʻi osofaʻia, galulue faʻatasi aʻo latou atiina ae ma le fiafia se vaaiga fou.

O lo latou malosi na aoga ia i latou ina ua amata le osofaʻiga, ma sa latou faʻalelei lelei. Ia Aokuso 21, sa iai se taofiga puupuu i Prague na lipotia mai na matauina e le faitau selau o afe. Na teena e le au ofisa o le malaevaalele i Ruzyno le tuʻuina atu o vaalele Soviet i suauu. I le tele o nofoaga, sa nonofo ai le motu o tagata i le ala o tane o loʻo sau; i se tasi nuu, na fausia ai e tagatanuu se filifili tagata i luga o se alalaupapa i luga o le vaitafe o Upa mo le iva itula, ma faaosofia ai tane Rusia e iu lava ina liliu siʻusiʻu.

Swastikas sa valiina i tane. Na tufa atu ni laupepa i le gagana Rusia, Siamani ma Polani e faamatala atu ai i le ʻau osofaʻi faapea ua sesē i latou, ma e lē mafaitaulia talanoaga na faia i le va o fitafita fememeaʻi ma le tetee ma talavou Czech feita. O vaega a le Ami na sese le faasinoala, o faailo o auala ma e oo lava i faailo o nuu na suia, ma sa i ai le teena o le galulue faatasi ma meaai. O leitio Clandestine e faasalalau atu fautuaga ma tala tetee i tagata.

I le aso lona lua o le osofaʻiga, na lipotia mai ai le 20,000 tagata na faʻaalia i le Wenceslas Square i Prague; i le aso lona tolu o le tasi itula na taofia ai le galuega na tuua ai le sikuea ma le filemu. I le aso lona fa, na teena ai e tamaiti aʻoga ma tagata faigaluega le vavao a le Soviet e ala i le nofo i lalo i le faʻatagata o St. Wenceslas. E iva mai le 10 tagata i luga o auala o Prague sa ofuina fuʻa Czech i o latou vae. Soo se taimi lava e taumafai ai tagata Rusia e faʻailoa se mea e faʻatupuina e tagata le leo e le mafai ona faʻalogoina tagata Rusia.

O le tele o le malosi o le tetee na faʻaalu e faʻavaivaia ai le loto ma faʻateleina le fenumiai o 'au osofaʻi. E oo atu i le aso lona tolu, ua tuuina atu e le pulega a le militeri Soviet ni laupepa i a latou lava vaegaau faatasi ai ma finauga tetee ia i latou a Czechs. O le aso na sosoo ai na amata ai le taamilosaga, faatasi ai ma ni iunite fou na o mai i totonu o aai e sui ai le au Rusia. O le 'au, e faʻafeagai pea ae aunoa ma se faʻamataʻu o manuʻa faaletagata lava ia, na vave ona liusuavai.

Mo le Kremlin, faapea foi mo Czechs ma Slovaks, sa maualuga le siteki. Ina ia ausia lona sini o le suia o le malo, na lipotia mai ai le naunau o le Soviet Union e faaliliuina Slovakia i se malo Soviet ma Bohemia ma Moravia i itulagi tutoʻatasi i lalo o le pulega a Soviet. Ae ui i lea, o le mea na le amanaʻia e le Soviets, e faʻalagolago i le naunau o tagata e pulea - ma o lena naunau e tau le iloa.

Na faamalosia le Kremlin e fetuunai. Nai lo le pueina o Dubcek ma faatino la latou fuafuaga, na talia e le Kremlin se feutagaiga. Na fetuutuunai itu uma e lua.

Mo la latou vaega, o Czechs ma Slovaks o ni tagata atamamai e le faʻaleagaina, ae leai ni fuafuaga faʻapitoa - o se fuafuaga e mafai ona faʻaaogaina a latou auupega sili atu ona mamana o le le galulue faʻatasi o le tamaoaiga, faʻatasi ai ma le faʻaogaina o isi auala e le faʻaleagaina o loʻo avanoa. Ae ui i lea, na latou ausia le mea e sili ona talitonuina o latou sini sili ona taua: ia faʻaauau pea i se malo Czech nai lo pulega tuusaʻo a le Soviets. E tusa ai ma tulaga, o le taimi lea o se manumalo ofoofogia.

I le tele o tagata matau i isi atunuu oe na mafaufau e uiga i le gafatia o le faʻaogaina o le malosi e le faʻaleagaina mo le puipuiga, Aokuso 1968 o se mata-matatala. Ae ui i lea, o Siekisolovakia, e le o le taimi muamua lea na faaosofia ai e le faʻamataʻu faʻamataʻu i le olaga le mafaufau fou e uiga i le malosi e masani ona le amanaiaina o tauiviga e le faʻaleagaina.

Tenimaka ma se taʻutaʻua taʻutaʻua o le militeri

E pei o le sailiga faifaipea mo vai inu e mafai ona tausia ai le ola, o le sailiga mo le malosi e le mafai ona puipuia le faatemokalasi e tosina mai ai tekinolosi: tagata e fiafia e mafaufau i metotia. O se tagata faapena o BH Liddell Hart, o se taʻutaʻua taʻutaʻua o le militeri Peretania na ou feiloai i le 1964 i le Oxford University Conference on Civilian-Based Defense. (Na taʻu mai ia te aʻu e valaau ia te ia "Sir Basil.")

Na taʻu mai e Liddell Hart ia i matou na valaʻaulia o ia e le malo Tenimaka ina ua maeʻa le Taua Lona Lua a le Lalolagi e feutagai ma i latou i fuafuaga tau puipuiga a le militeri. Na ia faia, ma fautuaina i latou e sui la latou militeri i se puipuiga e le faʻaleagaina na faʻapipiʻiina e se tagata aʻoaʻoina.

O lana fautuaga na uunaʻia ai aʻu e vaai totoʻa i mea na faia e le au Tenimaka ina ua nofoia faamiliteli e le tuaoi o Nazi Siamani i le taimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi. Na iloa lelei e le malo o Tenimaka e le aoga le tetee malosi ma o le a na o le oti ma le faanoanoa o Danemaka. Ae, o le agaga o le tetee na atiina ae uma i luga ma lalo o le eleele. Na tetee le tupu Tenimaka i ni faatinoga faafaatusa, e tietie i lana solofanua i magaala o Copenhagen ina ia faatumauina le agaga ma ofuina se fetu Iutaia ina ua faateteleina e le pulega a le Nazi ana sauaga i tagata Iutaia. E to'atele tagata o lo'o iloa pea i aso nei e uiga i le sili ona manuia le sola ese a Iutaia e le faaituau Suetena improvised e le Tenimaka lalo eleele.

A o faagasolo le galuega, na atili ai ona iloa e le au Tenimaka o lo latou atunuu e taua ia Hitila mo lona tamaoaiga. Na fa'amoemoe tele Hitila i tagata Tenimaka e fau ni va'a tau mo ia, o se vaega o lana fuafuaga e osofa'ia Egelani.

Na malamalama le au Tenimaka (a tatou uma ea?) a faalagolago se tasi ia te oe mo se mea, e te maua ai le malosi! O tagata faigaluega Tenimaka i le po na alu ese mai le taumateina o le au fau vaa sili ona atamamai i o latou aso i le sili atu ona le aoga ma le le aoga. Na “faafuaseʻi” ona paʻu i totonu o le uafu mea faigaluega, na puna mai “na o latou lava” i totonu o vaa, ma isi mea faapena. O nisi taimi na tuliesea ai tagata Siamani lotovaivai e toso vaa e le'i mae'a mai Tenimaka i Hamburg ina ia faauma.

A'o fa'atupula'ia le tete'e, na atili ai ona fa'atupu soo, fa'atasi ai ma tagata faigaluega e vave tu'ua falegaosimea ona "e tatau ona ou toe fo'i i le tausiga o la'u fa'ato'aga a'o i ai pea sina malamalama, aua o le a matelaina lo'u aiga e aunoa ma a matou fualaau faisua."

Na maua e Danemaka le afe ma le tasi auala e faʻalavelave ai lo latou faʻaogaina i Siamani. O lenei faʻalauteleina, faʻamalosi fatufatuga na tu faʻatusatusa i le vaega a le militeri o le tuʻuina atu o le tetee malosi - na faia e naʻo le pasene o le faitau aofaʻi - lea o le a faʻamaʻi ma fasiotia ai le toʻatele ma aumaia ai le mativa i le toetoe o tagata uma.

Factoring i le matafaioi o aoaoga

O isi mataupu fa'asolopito o le fa'aleleia lelei o le tetee atu i osofa'iga ua mae'a su'esu'eina. O Norwegians, e le tatau ona faʻaumatia e le Danimaka, na faʻaaogaina o latou taimi i lalo o le pulega a le Nazi puipuia ma le le fa'atupu fa'a-Nasi o latou faiga aoga. O le mea lea e ui lava i faʻatonuga faʻapitoa mai le Norwegian Nazi na faʻatonuina le atunuʻu, Vidkun Quisling, o le na lagolagoina e le autau a Siamani e tasi le solder i le 10 Norwegians.

O le isi tagata auai na ou feiloai i le konafesi i Oxford, Wolfgang Sternstein, na faia lana faʻasalalauga i le Ruhrkampf - le 1923 tetee malosi a tagata faigaluega Siamani i le osofaʻiga o le koale ma le uʻamea nofoaga autu o le Ruhr Valley e Farani ma Belgian 'au, oe na taumafai e faoa le gaosiga o uamea mo le toe faaleleia o Siamani. Na taʻu mai e Wolfgang ia te aʻu o se tauiviga sili ona aoga, na manaʻomia e le malo faatemokalasi Siamani o lena vaitaimi, le Weimar Republic. O le mea moni na matua aoga lava na toe manatua ai e le malo o Farani ma Belgian a latou 'autau ona o le Vanu atoa o Ruhr na osofaia. “Ia latou eli koale ma a latou bayonenet,” o le tala lea a le au faigaluega.

O le a le mea e sili ai aʻu e uiga i nei mea ma isi mataupu manuia, o le au faʻatauvaʻa o loʻo auai i la latou tauiviga e aunoa ma le aoga o aʻoaʻoga. O ai le taʻitaʻiʻau o le a faʻatonuina 'au i le taua e aunoa ma le aʻoaʻoina muamua o i latou?

Na ou vaai muamua i le eseesega na faia mo tamaiti aʻoga i Matu i le US aoaoina e alu i Saute i Misisipi ma e lamatia ai le sauaina ma le oti i lima o le au vavae ese. O le 1964 Freedom Summer na manatu e taua le aʻoaʻoina.

O lea la, i le avea ai ma se tagata faʻatekonolosi faʻapitoa, ou te mafaufau i le faʻamalosia lelei mo le puipuiga e manaʻomia ai se fuafuaga faʻapitoa ma aʻoaʻoga mautu. E ioe tagata fitafita ia te au. Ma o le mea lea e faʻalavelaveina ai loʻu mafaufau o le maualuga maualuga o le aoga o le puipuiga e le faʻaleagaina i nei faʻataʻitaʻiga e aunoa ma se aoga! Mafaufau po'o le a se mea latou te ono ausia pe ana fa'apea fo'i e lagolagoina ma le saogalemu e ala i fuafuaga ma a'oa'oga.

Aiseā la, e le manaʻo ai soʻo se malo faʻatemokalasi - e le o faʻalavelave i se faʻalavelave faʻa-militeli - e manaʻo e suʻesuʻe ma le totoʻa avanoa e puipuia ai tagata lautele?

George Lakey sa toaga i faʻasalalauga faʻapitoa mo le silia ma le onosefulu tausaga. E le'i leva ona litaea mai le Kolisi o Swarthmore, na muamua pu'e fa'apagota o ia i le vaega o aia tatau a tagata lautele ma talu ai nei i le fa'amasinoga o le tau. Na ia faʻatautaia aʻoaʻoga 1,500 i luga o konetineta e lima ma taʻitaʻia galuega faʻamalosi i tulaga faʻapitonuʻu, atunuʻu ma faavaomalo. O ana tusi e 10 ma le tele o tala e atagia ai ana suʻesuʻega faʻaagafesootai i suiga i tulaga faʻalapotopotoga ma sosaiete. O ana tusi fou o le "Viking Economics: Faʻafefea ona maua saʻo e Scandinavians ma pe faʻafefea foi ona tatou mafaia" (2016) ma le "Faʻafefea ona Tatou Manumalo: O se Taʻiala i le Faʻasalaga Faʻatonu Faʻasalalauga" (2018.)

Tuua se tali

o le a le lomia lou tuatusi imeli. fanua manaomia ua faailogaina *

Faatatau Mataupu Faavae o

La Tatou A'oa'oga o Suiga

Auala e muta ai Taua

Agai mo le Filemu Lu'i
Mea na tutupu i Antiwar
Fesoasoani ia Matou Tuputupu Ae

Laititi Donors Faʻaauau Matou

Afai e te filifili e faia se sao faifaipea a itiiti ifo ma le $15 i le masina, e mafai ona e filifilia se meaalofa faafetai. Matou te faʻafetai i a matou foaʻi faifaipea i luga o la matou upega tafaʻilagi.

O lou avanoa lenei e toe mafaufau ai a world beyond war
Faleoloa WBW
Faʻaliliu I soʻo se gagana