Manatu Moni Moni mo Tagata Lava ia

O se lauga i le Boothbay Harbour Yacht Club
Saunia e Winslow Myers, Iulai 14, 2019

O Vasili Archipov o se tagata ofisa i luga o se va'a Soviet e lata ane i Cuba i le taimi o fa'alavelave fa'afuase'i o Oketopa 1962. O va'a Amerika na lafoa'i fa'ailoga maina i luga o le va'a, ma taumafai e fa'ao'o i luga. Na maua e le au Soviets i latou lava i se loloto tele e fesootai ma Moscow. Sa latou masalomia atonu ua uma ona pa le taua. Na una'ia e ni leoleo se to'alua i luga o le va'a le fanaina o se torpedo faaniukilia i le va'a a Amerika lata ane, lea na aofia ai ni fa'aumatiaga e sefulu ma se va'alele.

O tulafono a le sami a Soviet e manaʻomia ai le maliliega atoa a taʻitaʻi taʻitaʻi uma e toʻatolu e alu faaniukilia. Fai mai Archipov e leai. O lea la ua tatou i ai, i le 57 tausaga mulimuli ane, masalo ona o lo tatou ola i se taimi toetoe lava galo o le taofiofia tele.

I le taimi nei atonu e te moomoo maimau pe ana e valaaulia aʻu e talanoa e uiga i le uila i Tuscany! Ae ua ou i ai iinei i luga o le faavae o se tamai tusi na ou tusia lea na lolomiina i tua i le 2009. O le tusi o loʻo faʻamatalaina ai auala galue a se vaega o volenitia tuuto na auai i se faiga e le o ni faiga faʻapolokiki e taʻua o Beyond War. Na matou faia galuega tāua i le Iunaite Setete, Kanata, ma le Soviet Union muamua mo le tusa ma le sefulu tausaga, na amata i le amataga o le 1980s. O la matou misiona o le aʻoaʻoina lea o tagata i le tuai o taua o se fofo i feeseeseaiga i le vaitau faaniukilia.

O le faavaa o le tusi o loʻo faʻaalia ai se paʻu atomika ua liua i se laau. I le taimi na matou mamanuina ai le ufiufi sa na ona matou mafaufau i le pomu o le oti ma le laau o le ola. I nai tausaga ua tuanaʻi ua faaitiitia popolega e uiga i taua faaniukilia ona ua faateleina popolega e uiga i le siosiomaga.

O se pa faaniukilia ua suia i se laau e taʻu mai ai se fesoʻotaʻiga i le va o nei mataupu tetele e lua, o le puipuia o taua a le lalolagi ma le ausia o le faʻaleleia o le siosiomaga.

E mafai ona pei o le skunk i se pati togalaau e toe aumaia le pelu faaniukilia o loʻo tautau pea i luga o tatou. Ona sa ou aoaoina lana fanau, sa ou iloa ai le tagata lomitusi o le nusipepa na lomia la’u uluai tusitusiga i le taua faaniukilia i le amataga o le 1980s. Sa ia fai mai afai e le faaauauina e tagata e pei o aʻu, e leai se isi e popole i ai. O lea ituaiga faavalevalea o le leai o se mea-mai se tagata faasalalau nusipepa e le itiiti ifo!-na mafua ai ona ou toe tusi se isi faatonu, ma ou te lei taofia lava talu mai lena taimi.

Fai mai Jonas Salk o lo tatou tiutetauave silisili o le avea lea ma tuaa lelei. O lea la ua toalima fanau a la’u fanau ma le to’atasi o lo’o aga’i atu, ua avea i latou ma fa’aosofiaga loloto mo le tusitusi ma le tautala.

O le mataupu o auupega faaniukilia ma le tau o le tau sa fesootai mai le amataga. E oo lava i le suega muamua lava o se pomu faaniukilia sa i ai se tulaga o le tau: o nisi o le au physicists o Los Alamos sa popole o le suega muamua lava e mafai ona mu ai le siosiomaga atoa o le lalolagi. Ae ui i lea, sa latou tumau pea.

Ona tatou maua ai lea o le avanoa o le taumalulu faaniukilia, o le aofaʻi atoa o faʻafitauli faaniukilia ma le tau. Afai e osofaʻia e se malo faaniukilia se osofaʻiga e lava lona telē e faapogaia ai le tau mālūlū faaniukilia, e tusa ma le selau o pa e tusa ai ma ata faakomepiuta, o le a pule lava i latou e osofaʻia o latou ola. O le taui ma sui e na'o le fa'aluaina o a'afiaga leaga ua uma ona ta'alo.

E oo lava i taua masani e iai ni lamatiaga ogaoga. O se afa afi a le lalolagi atonu o le a amata i se tamai pulumu-e pei o le feteenaiga Kashmir i le tuaoi o Initia ma Pakisitana, o malo uma e lua e faaauupegaina faaniukilia, po o mea na tutupu lata mai i le Fagaloa o Oman.

O le Trident sub e aofia ai le tele o fana faaniukilia faaniukilia 24 faʻatasi ma se afi tuʻufaʻatasia sili atu nai lo o auupega uma na pa i taua uma e lua a le lalolagi. E mafai ona mafua ai le taumalulu faaniukilia na o ia lava. 

Sa i ai sa'u uo vaa folau, o se alii faipisinisi faamanuiaina e igoa ia Jack Lund, o le e ana le uaea Concordia ma ona pito pito i luga. Ina ua sau Siaki i se tasi o a matou semina, sa ia fai mai e le popole i taua faaniukilia. Na o le tietie atu lava o ia i Dartmouth i Saute i le mea na ia teuina ai lana vaa, ma folau atu i le goto o le la. Ina ua uma ona matou tuu saʻo ma le faanoanoa o ia e le mafai ona oʻo i le gataifale ona o ia ma lana vaʻa matagofie o le a faʻafefeteina, sa ia mafaufau i ai, ma avea ma se lagolago limafoai o la matou faalapotopotoga.

Afai o taua faaniukilia o ni nati, o le faʻalavelave, i le tulaga o le Trident submarine mo se faʻataʻitaʻiga, o la matou auala e puipuia ai. Fai mai tagata, o le taofia na taofia ai le Taua Lona 3 a le Lalolagi. o lona uiga. Fuafuaga foliga mai maufaatuatuaina, ae o se faatauga a le tiapolo, ona o ni faaletonu matuia se lua. O le mea muamua e masani: o le tuuga lima e masani lava ona le mautu. E tauva i taimi uma tagata tauva i se ta'aloga fa'atauva'a o le pu'e. Ua alu pea le pa'o. O atunuu eseese o loʻo atiaʻe ni fana faʻamalosi e mafai ona faimalaga i le afa i le lalolagi i totonu o le sefululima minute, poʻo drones e mafai ona suʻe i lalo ma fasiotia se tagata e faʻaaoga ai le nofoaga o lana telefoni feaveaʻi.

O le faaletonu lona lua i le taofia o lona feteenaiga matautia: ina ia aua nei faaaogaina, e tatau ona saunia auupega a tagata uma mo le faaaogaina vave. Leai se mea sese, faauiga sese, po'o hacks komepiuta e mafai ona talia. Fa'avavau.

E tatau ona tatou faafoliga o mea na tutupu e pei o le toilalo o le Challenger, Chernobyl, paʻu e pei o le lua Boeing 737-max 8s, poʻo le faʻalavelave faʻafuaseʻi a Cuban lava ia-e leʻi tupu lava ma e le mafai lava.

Ma e seasea tupu ia i tatou o lo tatou saogalemu felagolagomai ma o tatou uso a malosiaga faaniukilia e pei o Rusia po o Pakisitana po o Korea i Matu o lona uiga ua na o le saogalemu e pei o latou su'esu'e mai tagata fa'apitoa, le fa'atuatuaina o masini saogalemu i luga latou auupega, o le loto malie o latou fitafita e fa'amama fa'auluulu mai le gaoi e tagata e le o ni malo.

I le taimi nei, e le taofia e le fa'aaniukilia taua po'o faiga fa'amata'u. E le'i taofia e le fa'aaniukilia le 9-11. O nukes a Rusia e leʻi taofia ai le NATO mai le agai i sasaʻe ma taumafai e faʻafaigaluegaina atunuu e pei o Georgia i le vaega o Rusia. O nukes a Amerika e leʻi taofia Putin mai le alu i Crimea. Ma o le toʻatele o taʻitaʻi na mafaufau loloto i le faʻaaogaina muamua o auupega faaniukilia, e pei ona faia e Nixon ina ua tatou faiaʻina i Vietnam, poʻo Peretania foi i feteenaiga a Falklands Islands.

O le upu “saogalemu” o loo iai i totonu le upu “togafiti,” ae e leai se vaifofō mo taua faaniukilia. E iai ae puipuiga.

O se isi fa'asesega e fa'aauauina ai lo tatou pipili o le lagona lea e foliga mai e matua tele naua mea uma e fai i ai.

I le amataga o le 1980s, o le NATO ma le Soviet bloc o loʻo faʻaogaina uma ni fana faaniukilia puʻupuʻu ma feololo i Europa. O le aufaigaluega a le militeri e tatau ona latou faia ni fa'ai'uga mata'utia i totonu o taimi pu'upu'u fa'avalevalea, minute i le tele.

Na musu la'u faalapotopotoga e talia nei tulaga e faaoso ai lauulu. I le faʻaaogaina o fesoʻotaʻiga a le Matagaluega a le Setete, na matou aapa atu ai i paaga i le Soviet Union ma faʻatulagaina se semina mo tagata tomai faʻasaienisi maualuga Soviet ma Amerika.

Na tusia e le Wall Street Journal se manatu mataʻutia e fai mai o Beyond War o se pepelo valea a le KGB. Ae ui i lea, sa matou tumau pea. O saienitisi mai malo malosi e lua na latou sasaina se faasologa o pepa i luga o le taua faaniukilia faafuaseʻi lea na avea ma "Breakthrough," o le tusi muamua na lolomiina i le taimi e tasi i le US ma le USSR Ona o se tasi o saienitisi Soviet na avea ma faufautua Gorbachev, o Gorbachev lava na faitau le tusi.

Na faaauau pea e Reagan ma Gorbachev le sainia o le Intermediate Nuclear Forces Treaty, ma matua faaitiitia ai feeseeseaiga i Sasae-Sisifo i Europa-o le feagaiga lava lea e tasi o Washington ma Moscow ua faanoanoa nei i le faagasologa o le soloia.

Pe na faia e le “Breakthrough” se sao i le faamutaina o le taua malulu? O le tele o tagata latou te iloa o le tusi lava ia e mago ma le manaia. O le a le mea na faia ai se eseesega o le mafanafana ma le tumau mafutaga na fausia i le va o na saienitisi Soviet ma Amerika ao latou galulue faatasi i se luʻitau fefaʻasoaaʻi.

I le 1989 i tua atu o taua na tuʻuina atu ai lana taui faʻaletausaga taʻitasi ia Reagan ma Gorbachev mo le faʻaleleia atili o le va o malo malosi.

O le tasi lea o le taui filemu na talia e Reagan, ma sa na o le naunau lava e mauaina i se tulaga faalilolilo o le ofisa oval. O le taui ia Reagan na tau ai i tua atu o le Taua le tele o fesoasoani tau tupe mai le agavale agai i luma, ae na tatau ia Reagan.

E sefulutolu tausaga talu ona ulagia e le Wall Street Journal ia fuafuaga a le Taua, na latou lolomiina se op-ed na tusia e Kissinger, Shultz, Nunn ma Perry, ae le o lau averesi o peaceniks, fautua mo le le aoga o auupega faaniukilia ma mo le soloia atoa. I le 2017, 122 atunuu na lagolagoina se feagaiga a le UN e faʻasaina ai auupega faaniukilia uma. E leai se tasi o malosiaga faaniukilia e iva ua sainia.

O faiga faʻavae faʻavaomalo faʻapitoa o le a faʻapotopotoina ai le au faipule ma le au failotu mai nei malo e iva e amata talanoaga tumau, aua o le mataupu e le leaga i North Korean auupega faaniukilia ma auupega faaniukilia lelei a Amerika.

O auupega lava ia o le fili moni. O le taumalulu faaniukilia o le a avea ma se amataga sili ona lelei mo taʻitaʻi o le militeri potopoto.

O le sa avea muamua ma Failautusi o le Puipuiga o Perry na finau foi o le a sili atu, e le itiiti ifo, saogalemu pe a tatou faʻaumatia atoa le tasi vae o la tatou triad faaniukilia-o fana tuai i silos i Midwest. Afai e foliga mai e le faautauta, vaai pe mafai ona e mateina po o ai e sau ai lenei mea:

"A o osofaʻia le Soviet Union, na tuʻuina atu e le Nuclear Threat Reduction Program le faitau miliona o lafoga a Amerika e faʻamautu ma faʻaumatia ai auupega o le tele o faʻaumatiaga ma fesoʻotaʻiga faʻatekonolosi na tuufaasolo mai i setete muamua o Rusia, Belarus, Ukraine ma Kazakhstan.

E sili atu i le 7,500 mataʻitusi faaniukilia na faʻaumatia, ma sili atu i le 1,400 ballistic missiles e mafai ona faʻaosoina e le eleele poʻo le vaʻa na faʻaumatia.

O lenei mea na faʻaitiitia ai avanoa e mafai ai e tagata faatupu faalavelave ona faʻatau pe gaoia se auupega ma maua ai galuega mo saienitisi faaniukilia Soviet oe atonu na alu e faigaluega mo Iran poʻo se isi setete o loʻo naunau e atiaʻe se polokalame faaniukilia."

E mai se maliu mo Richard Lugar, senatoa Republican mai Indiana. Faatasi ai ma Sam Nunn sa ia lagolagoina le Nunn-Lugar Nuclear Threat Reduction Program. Nunn-Lugar o le uiga moni lea o le filemu-o le malosi, ma le faʻamalosi e tulituliloa isi auala e sili atu nai lo taua. Na fa'aalia e Richard Lugar i tu'uga fa'apitoa le fa'aliliuina o le tuuga a'upega.

O le faʻataʻitaʻiga sili mo lenei ituaiga faʻamalamalamaina o le tagata lava ia o le mea moni o le Marshall Plan e toe faʻafoʻisia ai le tamaoaiga o Europa ina ua maeʻa le faʻaleagaina o le Taua Lona Lua a le Lalolagi.

O le faletupe lea ua mafai ai e Siamani i aso nei ona faia lona suiga malosi i malosiaga faʻafouina na faʻataʻitaʻiina i le FDR's Reinvestment Finance Corporation, lea na mafai ai le tele o galuega tetele a le New Deal. O le uluai tupe faavae a le faletupe Siamani sa faatupeina e—le Marshall Plan.

Ae fa'afefea pe ana mafaufau le US i le Marshall Plan pe a uma le 9-11? Faapea sa tatou tausia o tatou ulu—e mautinoa lava, e matua faigata lava ona fai i lalo o ia tulaga matautia—ma nai lo le gauai atu i se lagona le lelei mo le tauimasui, sa tatou tautino atu e faia se mea e tuusa’o ai le mafatiaga ma le vevesi i Sasa’e Tutotonu?

O le fua faʻatatau o mea atonu na faʻaalu e le US i luga oa tatou faʻalavelave faʻafefe a le militeri i Iraq ma Afghanistan o le 5.5. tailua tala.

E lima trillion tala e sili atu nai lo le lava e foia ai luitau uma o manaoga masani o tagata i luga o le fogaeleele. E mafai ona matou fafagaina, aʻoaʻo, ma tuʻuina atu vai mama ma tausiga faʻalesoifua maloloina i tagata uma, ma le tele o mea e totoe e fausia ai le 100% carbon-neutral system i le lalolagi atoa.

I la’u Rotary Club, matou te faalogo ai i taimi uma i tala musuia mai vaega toalaiti o volenitia tuuto o loo faia ni taumafaiga totoa e aoina faatasi ia lava tupe e fausia ai se fale mo tamaiti matuaoti i Cambodia, po o se vaieli mama se tasi mo se falemai i Haiti. Seʻi manatu i le mea na mafai e le Rotary, ma le 30,000 kalapu i atunuu e 190, ona faia i le lima miliona tala.

O auupega faaniukilia o le a le faia se mea e foia ai le faʻafitauli o tagata sulufaʻi, poʻo le faʻalavelave faʻafuaseʻi o le tau o le lalolagi, lea o le a avea faʻatasi ma mafuaʻaga sili ona ono o feteʻenaʻiga i le lumanaʻi. Nai lo o tatou vaisu i tupe faʻaalu a le militeri ma le le mafai ona faʻatinoina o le militeri, faʻafefea pe a tatou mafaufau i le auala e fai ai Marshall Plans aʻo faaseʻeina le taua e masani ona sau muamua?

O le a le uiga o le avea ma fili i luga o se paneta laitiiti e faigofie ona faʻaumatia e le taua poʻo faʻalavelave faʻaleagaina? Na o le pau lava le auala e motusia ai le filifili o le tuuga a auupega e le gata o le toe faʻafoʻi atoa lea e pei o le Senator Lugar ma faʻaoga a tatou punaoa tele e galulue ai ma faia mea lelei mo o tatou fili. O le a le atunuu o le a amataina lenei mea pe a le o tatou lava?

O taua i aso nei e pei o ni tagata se toʻalua o loo tau i se fale o loo mu—po o le ʻafa o le vai. Na lavea Iran i lologa mata'utia i le atunuu atoa i lenei tausaga.

Aisea e le faʻaogaina ai le malosi o le militeri a le US e ofo atu ai le fesoasoani, faʻafememeaʻi ai le au faʻamalosi i Tehran? Faamolemole aua le fai mai matou te le gafatia. Ua matou suʻesuʻeina le loloto o le Mariana lua ma masina i fafo o Jupiter, ae o le tala o le Pentagon o loʻo tumau pea se pu uliuli e le mafai ona faʻaaogaina.

E masani ona manaʻomia e malo ona faia ni fili ina ia maua ai se lagona lelei e uiga ia i latou lava-tatou te faʻaalia i tatou lava o ni tagata amiotonu ma tulaga ese, e ese mai i nisi "isi," e faʻamaonia ma faʻaleagaina, ma faʻamaonia taua. O tagata fa'amalosi i atunu'u fa'afeagai latou te fa'aalia le sili ona leaga o le tasi i le isi, i totonu o se potu tapuni o le fa'amata'u ma le fa'amata'u.

O le matou aafiaga i le Beyond War na faamautuina ai o le vaifofo sili o mea uma ia i tatou-ma-latou uiga o le galulue faatasi ma isi, e aofia ai fili—aemaise lava fili—e agai atu i sini faasoa. O le tina o sini fa'atasi uma o le toe fa'afo'isia ma le fa'atumauina o le soifua maloloina o le si'osi'omaga o la tatou paneta la'ititi.

Na faapea mai le tagata suʻesuʻe i le vateatea o Fred Hoyle, o le taimi lava e maua ai se ata o le lalolagi atoa mai fafo, o le a tatalaina loa se manatu fou e sili ona malosi e pei o se isi lava i le talafaasolopito. O le manatu o Hoyle o se auala e toe ta'ua ai i tulaga lautele le mataupu faavae galue i tua atu o le Fuafuaga a le Marshall—le avanoa e faalautele atu ai lo tatou lagona o le fiafia moni o le tagata lava ia i le tulaga o le paneta.

O tagata suʻesuʻe mai le tele o atunuu ua faʻateleina lo latou manatu o le tagata lava ia i le vaʻaia o le lalolagi mai le vanimonimo. E i ai ni auala se lua e mafai ai ona tatou faia uma le faʻataʻitaʻiga faʻapitoa a le au vaʻalele.

O se tasi o le a tupu pe afai tatou te iloa o se asteroid tele o loʻo i luga o le auala e fetaui ma le lalolagi. O le a vave lava ona tatou malamalama i le mea e moni i taimi uma—o loo tatou i ai faatasi uma i lenei mea. O a tatou auupega faaniukilia atonu e iu lava ina aoga e faasese ai se tino faapena. O le auala lona lua e vave faʻalauteleina ai lo tatou manatu o le tagata lava ia pe a faʻafesoʻotaʻi i tatou e tagata ese. E pei o le asteroid, tatou te iloa i tatou lava o se ituaiga tagata e tasi.

Nai lo le Shia ma Sunni, Arapi ma Iutaia, o le a avea vave ma le lotonuu paneta.

Ae o loʻo i ai le auala lona tolu e mafai ai ona avea i tatou ma tagatanuu paneta, ma e ala mai i le mea moni o loʻo tupu ia i tatou i le taimi nei. E le o se tala fou o loʻo tatou feagai ma se faʻalapotopotoga o luitau e le mafai ona foʻia e se tasi malo, tusa lava po o le a le malosi. E mafai e i tatou taitoatasi ona fai a tatou lava lisi—o amu ua mate, o le sami ua si'itia ma vevela, o le Fagaloa o Maine ua vave ona vevela nai lo se isi lava mea i luga o le fogaeleele, o vaomatua o timuga vevela ua malepelepe, aai atoa ua lolovaia po o taulaga uma ua mu i le eleele, siama e maua. o se tietiega i le va o konetineta i luga o vaalele, micro-plastics o loʻo faʻaaogaina e iʻa ma faʻagasolo i luga le filifili meaai.

O le tele o nei luʻitau e fesoʻotaʻi faʻatasi ma na finau ai le ecophilosopher Thomas Berry e le mafai ona faʻaolaina le paneta. E faigata ona mafaufau i se faʻamatalaga sili atu ona faigata. O le mea aupito lata mai i lenei pito i luma o le lipoti a le UN e uiga i le taufaamatau o meaola eseese, e ogaoga ma i le lalolagi atoa.

O le fa'aauau pea ona fa'aumatia o le tele o ituaiga o manulele, iniseti ma rane o se galuega o le suiga atoa o le paneta ma e tatau ona fa'afeiloa'i i se tali atoa a le paneta.

E le mafai ona faasaoina le paneta i ni vaega. O lo'o nofonofo ai Malo Aufaatasi, ae e ono mana'omia, o lo'o fa'atalitali ina ia toe fuata'i ma toe fa'aolaina mo tulaga maualuga o le galulue fa'ava-o-malo o le a mana'omia.

O tagata faigaluega i Initia o loʻo mafatia i le vevela ile naʻo le tumau i fafo mo ni nai itula ile vevela i luga ole 125 tikeri. Ina ia ola, e tatau i le tagata faigaluega i Mumbai ona sulufaʻi i se vaʻa malulu, ma o ana ea malulu o loʻo lafoina le kaponi i totonu o le ea lea o le a siitia ai le vevela i Scottsdale, Arizona.

O le mea o loʻo faʻaalia mai ia i tatou o se ituaiga, o tatou taʻitoʻatasi e tauaveina le matafaioi mo le atoaga, e le gata i le paneta atoa, ae o le paneta atoa i taimi uma i le lumanaʻi. E leai se auala e le faia ai se eseesega. Na'o le i ai lava tatou te faia ai se eseesega. O le fesili moni o le a le ituaiga o eseesega tatou te mananao e fai?

O lo'o avanoa fo'i fofo fa'apitoa i lu'itau o le fa'aauauina o le lalolagi ma ua sauni e fa'alautele, e aofia ai le pu'eina o le kaponi mai le ea.

Ioe o le a latou tau i se vaa uta o tupe-ae atonu e itiiti ifo i le lima miliona tala.

Sa ma tietie atu ma Patti i le lauga lea i se Chevrolet eletise uma e 300 maila le mamao. Matou te toe fa'atumuina i le la i luga o le taualuga o lo matou fale. E tutu le au gaosi taavale e fai se fusi i luga o taavale eletise. E ese mai le fete'ena'i, o lo'o fa'atalitali le fa'aauauina ma le fa'atupu fa'atauva'a fa'atauva'a mo le mauaina o le tele o le tamaoaiga i le la, matagi, ma'a tekonolosi, fa'ato'aga fa'asusu, po'o le fa'afouina oa tatou auala. Ae o le suiga suiga o tupe maua e loloto: e le mafai ona tatou ausia se tamaoaiga maloloina i luga o se paneta mamae.

O le tulafono a Ecuadorean e tuʻuina atu ai aia tatau na faʻatapulaʻaina i tagata soifua i vaitafe ma mauga ma meaola, aua a le olaola e le mafai foi. Afai o faalapotopotoga e mafai ona avea ma tagata, aisea e le mafai ai e vaitafe?

Costa Rica o le a faʻaaogaina le 100% malosiaga faʻafouina i ni nai tausaga. O setete o Kalefonia ma Niu Ioka o loʻo agaʻi atu i se itu tutusa. O atunuu e pei o Bhutan ma Belize ua tuu ese le afa o latou fanua e fai ma faasao faalenatura. O le pati lanu meamata i Siamani, sa i ai i le pito, ua i ai nei le pati pule iina.

O mea e lagona i faiga faaupufai, tamaoaiga ma faatekinolosi i aso nei o le a vave ona liua i le le maalofia o taeao-o se taeao e le gata o faʻamaumauga a kamupani, ae o sea uma i totonu o la tatou faʻatauga tutusa o le ai ai se mea lanu meamata e fausia i totonu e avea ma ana. sili fua fa'atatau.

Sa i ai se taimi na ou fesili ai i le pule o le aoga maualuga lea sa ou aoao ai pe mafai ona ou faia se kosi i le cosmology. I ni nai aso mulimuli ane, sa ia fai mai ia te aʻu ma le le fiafia—ma le taufaaleaga—ou te matua faamalie atu ae o le mea moni.feiloaie le'i fetaui lelei le mataupu ma le ata o le tatou aoga.

Cosmology o se upu hifalutin mo le vaaiga i le lalolagi. Le tagata fa'atau ma fa'atauva cosmology o le lalolagi atiaʻe e faʻalavelave, aua o le mea moni o faiga maketi ua faia le tele o mea lelei, faʻateleina le manuia ma faʻaitiitia le fiaai ma le mativa. Ma o le toʻatele o tagata e oʻo atu i le vaeluagalemu e taʻitaʻia ai le manaʻoga i le lalolagi atoa o aiga e laiti fanau.

O le itu leaga o le fa'atauga fa'atau oloa e fuaina le si'itia o le tamaoaiga fa'aopoopo i le tulaga o oloa fa'ale-lotoifale, na'o le tele o le fa'aleagaina o le si'osi'omaga, ma mulimuli ane itiiti manuia lautele—se'i vagana ua oo i ai le tatou faauigaga o le manuia i se suiga loloto.

O lea la ua le toe aoga le malosi e feula ai mea. e tatau i atunuu ona fua lo latou saogalemu ma le tamaoaiga i le maualuga o lo latou sao i le manuia atoatoa o le lalolagi. O le mea lea ua ta'ua e Thomas Berry o le Galuega Tele, o le laasaga sili lea e sosoo ai. O lea lava le manatu faafilosofia sili ona taua o le 21st seneturi, aua e fai ma sui o lo tatou ala i le ola ma o se toe faauigaina lelei o la tatou galuega faaletagata i le 5 piliona tausaga le matua o le tala o lo tatou paneta.

O la tatou galuega autu o tagata o le tausimea ma faamanatu le matagofie ma le atamai uiga ese o le faiga masani lea na tatou tulaʻi mai ai. A o tatou aʻoaʻoina le auala e toe faʻaleleia ai le paneta, e faigofie lava ona faʻataʻitaʻiina le ea mama ma ogasami mautu. Ae e sili atu le faigata ona vaʻai pe faʻapefea ona tatou faʻaleleia pe a tatou manuia. Pe lē o le faamalosia ea o le faiga o mea ola e faamalosia ai foʻi ē e faamalosia? Mata e le maua ai ea tatou fanau se malosi faateleina e foia faatasi ai soo se luitau? Ua 75 tausaga o tatou ola i lalo o le faasalaga o le oti, muamua i le taufaamatau o auupega atomika ma i le taimi nei ma le taufaamataʻu faasolosolo malie o mala o le tau. E na'o le tatou manatu le manino pe o le a le tele o nei lu'itau fa'alavelave ua a'afia ai o tatou mafaufau ta'ito'atasi ma le tu'ufa'atasiga, ma o le a le fiafia e mafai ona o'o mai i olaga oa tatou fanau pe a fa'aitiitia ia popolega.

O le aʻoaʻoina o le fuaina o lo tatou tamaoaiga moni e tusa ai ma lo tatou sao i le soifua maloloina o le faiga o le olaga, e tutusa ma le pule a tama na faavaeina le pologa e fai mai leotele "ua faia tutusa tagata uma." Latou te le'i manatu i le mata'utia o le a'afiaga o lena fa'amatalaga.

E tutusa ma lenei auala fou e fua ai lo tatou tamaoaiga ma le malosi. E tatau lava ona tatou fa'amauina i totonu ma matamata i lona a'afiaga o lo'o fa'aalia i a tatou fa'alapotopotoga uma, a tatou ekalesia, a tatou faiga fa'apolokiki, a tatou iunivesite, a tatou kamupani.

O le a ou faaiuina i se isi tala itiiti o le sami.

I laʻu galuega ma Beyond War, sa ou maua ai le avanoa e avea ai ma se uo ma se tagata lauiloa Yankee e igoa ia Albert Bigelow. O Bert sa faauu mai Harvard, o se seila vai lanumoana ma sa avea muamua ma Ta'ita'i Naval a le Iunaite Setete. I le 1958, na taumafai ai Bert ma isi alii e toʻafā e folau la latou ketch, ma faaigoa lelei o le Tulafono Faaauro, i totonu o nofoaga faʻamaonia a le US Pacific i le Atu Maresala, e molimau faasaga i suʻega faaniukilia i le ea.

Na taofia i latou i le sami e le mamao mai Honolulu ma tuli i le onosefulu aso i le falepuipui ona o la latou gaioiga o le le usitai i le va o tagata.

I le lima tausaga mulimuli ane, na sainia ai e Peresitene Kennedy, Palemia Khrushchev ma le Palemia Macmillan le feagaiga o le faʻasaina o suʻega o le ea, talu ona faʻamaonia e le 123 atunuu. Ou te taʻua Bert ina ia mafai ona faia se fesoʻotaʻiga mulimuli i le va o auupega faaniukilia ma a tatou faʻalavelave faʻafuaseʻi o le tau. O Atu Maresala na toetoe a le mafai ona nofoia e le suʻega atomika na taumafai Bert e taofi i tua i le 1950s. O lea la o atumotu nei o le Atu Maresala ua i ai i se tulaga mata'utia o le mou atu atoa a o faasolosolo malie ona si'itia le Pasefika. O o latou tagata ua toetoe lava a faaumatia muamua e le tasi, ona sosoo ai lea ma le isi, o luitau tetele e lua sa tatou mafaufau i ai.

O le a tatou—tatou o tagata Amerika, ma we o se tasi o ituaiga i luga o le paneta e tasi-e tula'i mai i luitau uma e lua?

Tuua se tali

o le a le lomia lou tuatusi imeli. fanua manaomia ua faailogaina *

Faatatau Mataupu Faavae o

La Tatou A'oa'oga o Suiga

Auala e muta ai Taua

Agai mo le Filemu Lu'i
Mea na tutupu i Antiwar
Fesoasoani ia Matou Tuputupu Ae

Laititi Donors Faʻaauau Matou

Afai e te filifili e faia se sao faifaipea a itiiti ifo ma le $15 i le masina, e mafai ona e filifilia se meaalofa faafetai. Matou te faʻafetai i a matou foaʻi faifaipea i luga o la matou upega tafaʻilagi.

O lou avanoa lenei e toe mafaufau ai a world beyond war
Faleoloa WBW
Faʻaliliu I soʻo se gagana