Le Si'osi'omaga: Le Manuia Lemu a US Military Bases

saunia e Sarah Alcantara, Harel Umas-as & Chrystel Manilag, World BEYOND War, Mati 20, 2022

O le Aganuu o Militarism o se tasi o faʻamataʻu sili ona mataʻutia i le 21st Century, ma faʻatasi ai ma le alualu i luma o tekinolosi, o le faʻamataʻu e tupu tele ma sili atu ona lata mai. O lana aganu'u ua mamanuina ai le lalolagi i le tulaga ua i ai nei ma le mea o lo'o mafatia ai i le taimi nei - fa'ailoga lanu, mativa, ma le sauaina ona o le tala fa'asolopito o lo'o tele i lana aganuu. E ui o le faʻaauauina o lana aganuu ua matua afaina ai tagata soifua ma sosaiete faʻaonaponei, ae e leʻi faʻasaoina le siosiomaga mai ona uiga mataga. Faatasi ai ma le sili atu i le 750 nofoaga faamiliteli i totonu o atunuu e 80 a itiiti mai e oo mai i le 2021, o le Iunaite Setete o Amerika, lea o loo i ai le militeri sili ona tele i le lalolagi, o se tasi lea o sao tele o le tau o le lalolagi. 

Fa'a'ave'aveina o le Carbon

O le Militarism o le gaioiga sili ona vaivai i luga o le paneta, ma faʻatasi ai ma tekonolosi faʻafitafita, o lenei mea e tatau ona tupu vave ma tele i le lumanaʻi. O le militeri a Amerika o le tagata sili ona tele e fa'atau suau'u, ma e tutusa ma le tele o gaosiga o kasa kesi i le lalolagi. Faatasi ai ma le sili atu ma le 750 faʻapipiʻi a le militeri i le lalolagi atoa, e manaʻomia suauʻu faʻasolosolo e faʻamalosia ai faʻavae ma faʻatumauina nei mea faʻapipiʻi. O le fesili, o fea e alu i ai nei suau'u mata'utia tele? 

Vaega a Parkinson o le Military Carbon Boot-Print

Ina ia fesoasoani i le tuʻuina atu o mea i se vaaiga mamao, i le 2017, na gaosia e le Pentagon le 59 miliona metric tone o Greenhouse Gases e faʻaitiitia ai atunuʻu e pei o Suetena, Potukale, ma Tenimaka atoa. E faapena foi, i le 2019, a suesuega na faia e le au suʻesuʻe a le Iunivesite o Durham ma Lancaster na faʻamautu e faapea afai o le militeri a le US lava ia o le a avea ma se malo, o le a avea ma 47th sili ona tele e faʻaosoina le kasa kesi i le lalolagi, faʻaaogaina le tele o suauʻu vai ma faʻateleina CO2e nai lo le tele o atunuu - faia le fa'alapotopotoga o se tasi o fa'aleaga tau sili ona tele i tala fa'asolopito uma. Fa'ata'ita'iga, e tasi le va'alele a le militeri, o le B-52 Stratofortress' le fa'aaogaina o le suau'u i le itula e tutusa ma le averesi o le fa'aaogaina o suau'u a le ave ta'avale i le fitu (7) tausaga.

Kemisi oona ma le fa'aleagaina o le vai

O se tasi o fa'aleagaina o le si'osi'omaga o nofoaga fa'afitafita o vaila'au o'ona e masani lava ona fa'aleaga vai ma PFA ua fa'ailogaina o 'kemikolo e fa'avavau'. Ae faimai foi Nofoaga Tutotonu o Fa'ama'i ma Puipuiga, Per- ma Polyfluorinated Substances (PFAS) o loʻo faʻaaogaina "e fai ai ni pa'u o le fluoropolymer ma oloa e tetee atu ai i le vevela, suauu, stains, ga'o, ma le vai. Fluoropolymer coatings e mafai ona i totonu o oloa eseese. O le a tonu le mea e lamatia ai PFA i le siosiomaga? Muamua, latou aua le malepe i le siosiomaga; Lona lua, e mafai ona feoa'i i eleele ma fa'aleagaina punavai inu; ma mulimuli ane, latou fa'atupu (bioaccumulate) i i'a ma meaola. 

O nei vaila'au o'ona e a'afia sa'o ai le si'osi'omaga ma manu fe'ai, ma fa'atusa, tagata soifua e masani ona a'afia i nei vaila'au. E mafai ona maua i totonu AFFF (Aqueous Film Forming Foam) po'o le fa'afaigofieina o se fa'amafu afi ma fa'aaoga pe a tula'i mai se afi ma fafie i totonu o se nofoaga fa'afitafita. O nei vaila'au e mafai ona sosolo atu i le si'osi'omaga e ala i le palapala po'o le vai o lo'o siomia ai le fa'avae ma fa'atupu ai le tele o fa'amata'u i le si'osi'omaga. O se mea e ofo ai pe a faia se tineia afi e foia ai se faafitauli ae o le "fofo" e foliga mai e mafua ai le tele o faafitauli. O le faʻamatalaga o loʻo i lalo na tuʻuina atu e le European Environment Agency faʻatasi ai ma isi faʻapogai e maua ai le tele o faʻamaʻi e mafai e le PFAS ona mafua i tagata matutua ma tamaiti e leʻi fananau mai. 

Ata mai le Europa Siosiomaga Ofisa

Ae, e ui lava i lenei faʻamatalaga faʻamatalaga, e tele lava mea e tatau ona aʻoaʻoina ile PFAS. O nei mea uma e maua e ala i le faʻaleagaina o le vai i totonu o le suavai. O nei vaila'au o'ona e iai fo'i se aafiaga tele i le soifuaga o fa'ato'aga. Mo se faʻataʻitaʻiga, i se mea on Setema, 2021, i luga o le 50 000 faifaatoaga i le tele o setete i le US, na faʻafesoʻotaʻia e le Atinaʻeina o Puipuiga (DOD) ona o le faʻasalalauina o le PFAS i luga o latou vai eleele mai nofoaga lata ane a le militeri a Amerika. 

O le taufaamataʻu o nei vailaʻau e leʻi alu ese pe a maeʻa ona lafoaia se nofoaga faamiliteli pe leai foi ni tagata. An tusiga mo le Nofoaga Tutotonu o le Amiotonu a le Malo o loʻo tuʻuina mai ai se faʻataʻitaʻiga o lenei mea aʻo talanoa e uiga i le George Air Force base i Kalefonia ma sa faʻaaogaina i le taimi o le Cold War ma na lafoaia i le 1992. Ae, o loʻo i ai pea le PFAS e ala i le faʻaleagaina o le vai (PFAS fai mai o loʻo maua pea i le 2015. ). 

Biodiversity ma le paleni o le siosiomaga 

O a'afiaga o fa'atonuga a le militeri i le lalolagi atoa e le gata ina a'afia ai tagata ma le si'osi'omaga ae fa'apea fo'i meaola eseese ma le paleni o le si'osi'omaga. O le siosiomaga faanatura ma meaola o se tasi lea o le tele na afaina ai geopolitics, ma o ona aafiaga i meaola eseese ua matua afaina tele. O nofoaga fa'afitafita i fafo ua lamatia ai le la'au ma fauna na'o ona itulagi. O le tulaga i le tulaga, na faalauiloa talu ai nei e le malo o Amerika lo latou faamoemoe e suia se nofoaga faamiliteli i Henoko ma Oura Bay, o se gaioiga e mafua ai ni aafiaga umi i luga o le siosiomaga i le itulagi. O Henoko ma Oura Bay o nofoaga vevela o meaola eseese ma e nonofo ai le sili atu i le 5,300 ituaiga o 'amu, ma le Dugong ua lamatia. Faatasi ai ma e le sili atu i le 50 Dugongs ola i faga, o le Dugong e faamoemoe e feagai ma le faʻaumatia pe a leai se gaioiga vave e faia. Faatasi ai ma le faʻapipiʻiina o le militeri, o le tau o le siʻosiʻomaga o le leiloa o ituaiga o meaola e afaina i Henoko ma Oura Bay o le a matua ogaoga, ma o na nofoaga o le a iu lava ina mafatia i se maliu lemu ma tiga i ni nai tausaga. 

O le isi faʻataʻitaʻiga, O le Vaitafe o San Pedro, o se vaitafe tafe i matu e tafe latalata ane i Sierra Vista ma Fort Huachuca, o le vaitafe toafa mulimuli lea e tafe fua i Saute ma le nofoaga i le tele o meaola eseese ma le tele o meaola lamatia. O le pamu vai o le eleele o le nofoaga faamiliteli, Ae ui i lea, o Fort Huachuca, o loʻo faʻaleagaina i le Vaitafe o San Pedro ma ana meaola lamatia e pei o le Southwestern Willow Flycatcher, Huachuca Water Umbel, Desert Pupfish, Loach Minnow, Spikedace, Yellow-billed Cuckoo, ma le Northern Mexican Garter Snake. Ona o le fa'apipi'iina o le tele o le pamu vai i le lotoifale, o lo'o faoa le vai e sau sa'o pe leai fo'i mai le Vaitafe o San Pedro. O se taunuuga, o le vaitafe o loʻo mafatia faʻatasi ma lenei mea, ona o le faʻaogaina o meaola faanatura e faʻalagolago i le Vaitafe o San Pedro mo lona nofoaga. 

Faigamalaga Pisa 

Pisa Filogia o faʻamatalaina e pei o le fa'aalia masani i le maualuga o le leo e ono lamatia ai tagata ma isi meaola. E tusa ai ma le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi, o le faʻaalia masani i le maualuga o le leo e le sili atu i le 70 dB e le afaina ai tagata ma meaola ola, peitaʻi, o le faʻaalia i le sili atu i le 80-85 dB mo se taimi umi e afaina ma e ono mafua ai le faʻalogo tumau. fa'aleagaina - o mea faigaluega a le militeri e pei o va'alele va'alele e tusa ma le 120 dB i le latalata i le taimi nei o fana e i ai se averesi o 140dB. A tala e le Veterans Benefits Administration of the US Na faaalia e le Matagaluega o Veterans Affairs e faapea, e 1.3 miliona tagata matutua na lipotia mai ua faaletonu le faalogo ma le isi 2.3 miliona o fitafita tuai na lipotia mai ua maua i le tinnitus - o se faaletonu o le faalogo e iloga i le tatagi ma le pisapisao o taliga. 

E le gata i lea, e le na'o tagata e afaina i aafiaga o le pisapisao, ae faapea foi manu. To Okinawa Dugong mo se faʻataʻitaʻiga, o meaola faʻafuaseʻi e matua lamatia lava i Okinawa, Iapani ma le faʻalogo maʻaleʻale ma o loʻo lamatia nei i le faʻatulagaina o le militeri i le Henoko ma Oura Bay o le pisa o le pisa o le a mafua ai le faʻalavelave tele e faʻaleagaina ai le faʻamataʻu o meaola ua lamatia. O le isi faʻataʻitaʻiga o le Hoh Rain Forest, Olimipeka National Park lea o loʻo i ai le lua sefulu ituaiga o meaola, o le tele o ia mea e lamatia ma lamatia. Suesuega lata mai ua faaalia ai o le pisapisao masani o vaalele a le militeri e aafia ai le toafilemu o le Paka National Olympic, ma lamatia ai le paleni o le siʻosiʻomaga o le nofoaga.

Le mataupu o Subic Bay ma Clark Air Base

O faʻataʻitaʻiga sili e lua o le faʻafefea ona aʻafia e nofoaga faʻafitafita le siosiomaga i luga o agafesootai ma tulaga taʻitoʻatasi o le Subic Naval Base ma Clark Air Base, lea na tuua ai se talatuu oona ma tuua ai se ala o tagata na mafatia i taunuuga o le feagaiga. O faavae nei e lua fai mai e iai o lo'o i ai faiga e fa'aleagaina ai le si'osi'omaga fa'apea le masa'a fa'afuase'i ma le lafoa'iina o 'ona, e mafai ai ona a'afia ai tagata. (Asis, 2011). 

I le tulaga o le Subic Naval base, o se faavae na fausia mai le 1885-1992 e le tele o atunuu ae o le tele lava o le US, ua uma ona tuulafoaia ae faaauau pea ona avea ma taufaamatau i Subic Bay ma ona nofoaga. Mo se faʻataʻitaʻiga, a mea i le 2010, na taʻua ai se mataupu patino o se tagata matua Filipino na maliu i le maʻi mama ina ua uma ona faigaluega ma faʻaalia i le latou fanua faʻaputu (lea e alu i ai otaota a le Neivi). E le gata i lea, i le 2000-2003, e 38 maliu na faʻamauina ma sa talitonuina e fesoʻotaʻi ma le faʻaleagaina o le Subic Naval Base, peitaʻi, ona o le leai o se lagolago mai le malo o Filipaina ma Amerika, e leʻi toe faia nisi iloiloga. 

I le isi itu, o le Clark Air Base, o se nofoaga faamiliteli a Amerika na fausia i Luzon, Filipaina i le 1903 ma mulimuli ane lafoaia i le 1993 ona o le pa a le Mauga o Pinatubo e iai lona vaega o maliu ma gasegase i tagata o le atunuu. Ae faimai foi o le mataupu lava lea na muamua atu, sa talanoaina ina ua uma O le pa o le mauga o Pinatubo i le 1991, mai le 500 Filipino sulufai, e 76 tagata na maliliu ae 144 isi na pa'u i gasegase ona o le oona o le Clark Air Base e masani lava ona o le inuina mai vaieli faaleagaina i suauu ma gaʻo ma mai le 1996-1999, e 19 tamaiti na maua. fanau mai ma ni tulaga faaletonu, ma ma'i foi ona o vaieli ua faaleagaina. O se tasi o mataupu fa'apitoa ma ta'uta'ua o le mataupu lea a Rose Ann Calma. O le aiga o Rose o se vaega o tagata sulufai na aafia i le faaleagaina i totonu o le nofoaga. O le maua o ia e matua faaletonu le mafaufau ma le Cerebral Palsy ua le faatagaina ai o ia e savali pe tautala foi. 

US Band-aid fofo: “Fa'amatagofie le militeri" 

Ina ia mafai ona faʻafetaui le tau faʻaleagaina o le siosiomaga o le militeri a Amerika, o loʻo ofoina atu e le faʻalapotopotoga ni fofo fesoasoani faʻapipiʻi e pei o le 'lanu meamata o le militeri', peitaʻi e tusa ai ma Steichen (2020), o le lanumeamata o le militeri a Amerika e le o le fofo ona o mafuaaga nei:

  • Malosiaga o le la, taʻavale eletise, ma le carbon neutrality o ni auala matagofie mo le faʻaleleia o le suauu, ae e le faʻaitiitia ai le vevesi pe faʻasauā - e le faʻaleagaina ai taua. O lea la, o loʻo iai pea le faʻafitauli.
  • O le militeri a Amerika e masani lava ona malosi le carbon-ma e matua fesoʻotaʻi ma le gaosiga o suauʻu. (Mo se fa'ata'ita'iga o suauu Jet)
  • O loʻo i ai i le US se talaʻaga tele o le tau mo le suauʻu, o le mea lea, o le faʻamoemoe, taʻiala, ma gaioiga a le militeri e tumau pea le le suia e faʻaauau pea le tamaoaiga faʻasolosolo.
  • I le 2020, o le paketi mo le militeli 272 taimi lapoa nai lo le paketi a le feterale mo le malosi o le malosi ma le malosi faʻafouina. O le fa'atupega o lo'o pulea mo le militeri na mafai ona fa'aaoga e foia ai le fa'afitauli o le tau. 

Fa'ai'uga: Fofo umi

  • Tapuni o nofoaga faamiliteli i fafo
  • Vaʻaia
  • Fa'asalalau se aganuu o le filemu
  • Fa'ai'u taua uma

O le manatu o nofoaga faamiliteli e fai ma sao i faafitauli tau le siosiomaga e masani lava ona tuuese mai talanoaga. E pei ona ta’ua e Failautusi Aoao a Malo Aufaatasi Ban Ki-Moon (2014), “Ua leva ona avea le siʻosiʻomaga o se manuʻa filemu o taua ma feteenaʻiga faaauupegaina.” O le kaponi, vailaʻau oona, faʻaleagaina o le vai, faʻaleagaina o meaola eseese, le paleni o le siʻosiʻomaga, ma le pisa o ni nai aʻafiaga leaga o le faʻapipiʻiina o nofoaga o le militeri - ma le isi e leʻi maua ma suʻesuʻeina. I le taimi nei e sili atu nai lo se isi lava taimi, o le manaʻoga e faʻalauiloa e faanatinati ma taua i le puipuia o le lumanaʻi o le paneta ma ona tagata. Faatasi ai ma le 'lanumeamata o le militeri' ua faamaonia e le aoga, o loo i ai se valaau mo taumafaiga tuufaatasi a tagata taitoatasi ma vaega i le lalolagi atoa e faia ni isi fofo e faamuta ai le taufaamatau o nofoaga faamiliteli agai i le siosiomaga. Faatasi ai ma le fesoasoani a faʻalapotopotoga eseese, e pei o World BEYOND War e ala i lana No Bases Campaign, o le ausiaina o lenei sini e mamao lava mai le le mafai.

 

Aoao atili e uiga World BEYOND War iinei

Saini le Tautinoga o le Filemu iinei.

Tuua se tali

o le a le lomia lou tuatusi imeli. fanua manaomia ua faailogaina *

Faatatau Mataupu Faavae o

La Tatou A'oa'oga o Suiga

Auala e muta ai Taua

Agai mo le Filemu Lu'i
Mea na tutupu i Antiwar
Fesoasoani ia Matou Tuputupu Ae

Laititi Donors Faʻaauau Matou

Afai e te filifili e faia se sao faifaipea a itiiti ifo ma le $15 i le masina, e mafai ona e filifilia se meaalofa faafetai. Matou te faʻafetai i a matou foaʻi faifaipea i luga o la matou upega tafaʻilagi.

O lou avanoa lenei e toe mafaufau ai a world beyond war
Faleoloa WBW
Faʻaliliu I soʻo se gagana