Le "Pomu Kerisimasi" o le 1972 - ma le mafuaaga e taua ai lena taimi le taua o Vietnam

Aai ua faatafunaina ma tagata o le atunuu
O le auala o Kham Thien i le ogatotonu o Hanoi lea na liua e se pomu a Amerika ia Tesema 27, 1972. (Sovfoto/Universal Images Group e ala i Getty Images)

Saunia e Arnold R. Isaacs, fale oti, Tesema 15, 2022

I le tala a Amerika, o se tasi o osofaʻiga faʻapomu mulimuli i North Vietnam na maua ai le filemu. Ose tala fatu fa'atauva'a

A o agaʻi atu tagata Amerika i le vaitau o aso malolo, matou te latalata atu foʻi i se faʻailoga iloga faʻasolopito mai le taua a le US i Vietnam: o le 50 tausaga o le osofaʻiga mulimuli a le US i Vietnam i Matu, o se faʻasalalauga e 11 aso na amata i le po o Tesema 18, 1972, ma ua alu i lalo i le talafaasolopito o le "pomu Kerisimasi."

O le mea foi na alu ifo i lalo i le talafaasolopito, e ui i lea, a itiiti mai i le tele o toe faamatalaina, o se mea e mautinoa e le moni o le natura ma le uiga o lena mea na tupu, ma ona taunuuga. O lena tala lautele o loo faapea mai o le pomu na faamalosia ai Vietnamese i Matu e feutagai ma le maliega filemu na latou sainia i Pale i le masina na sosoo ai, ma o lea na avea ai le malosi o le ea a Amerika ma mea taua i le faamutaina o le taua a Amerika.

O lena faamatalaga sese, o loo maumauaʻi ma faalauiloa faalauaitele i le 50 tausaga talu ai, e lē na o le feteenaʻi ma mea moni o talafaasolopito e lē mafai ona teena. E taua foi i le taimi nei, aua o loʻo faʻaauau pea ona saofagā i le faʻateleina o le faʻatuatua i le malosi o le ea lea na faʻasese ai mafaufauga faʻavae Amerika i Vietnam ma talu mai lena taimi.

E le masalomia, o lenei tala faʻasolopito o le a toe faʻaalia i manatuaga o le a oʻo mai i le faʻamanatuga lata mai. Ae masalo o lena faailoga o le a maua ai foi se avanoa e faatulaga saʻo ai faamaumauga i le mea moni na tupu i luga o le ea i luga o Vietnam ma i le laulau o fefaʻatauaʻiga i Pale ia Tesema 1972 ma Ianuari 1973.

Na amata le tala i Pale ia Oketopa, ina ua mavae le tele o tausaga o le le mautonu, na faʻafuaseʻi ona faʻafuaseʻi le feutanaiga o le filemu ina ua ofoina atu e le US ma North Vietnamese se faʻasalaga taua. O le itu a Amerika na faʻaumatia ma le manino lona manaʻoga e faʻateʻa e Vietnam i Matu ana 'au mai le itu i saute, o se tulaga na faʻaalia ae e le o manino atoatoa i talosaga a Amerika talu ai. I le taimi nei, na lafoaʻi e sui o Hanoi mo le taimi muamua le latou finau e tatau ona aveese le malo o Vietnam i Saute o loʻo taʻitaʻia e Nguyen Van Thieu aʻo leʻi faia se maliega filemu.

Faatasi ai ma na maa tu'ia e lua, na vave ona agai i luma le talanoaga, ma e oo atu ia Oketopa 18 ua faamaonia e itu uma e lua se ata mulimuli. I le maeʻa ai o ni nai minute mulimuli o suiga o upu, na auina atu ai e Peresitene Richard Nixon se uaea i le Palemia o Vietnam i Matu o Pham Van Dong e faailoa atu ai, a o ia tusia i lana talafaamaumau, e faapea o le maliega “ua mafai nei ona manatu ua atoatoa” ma o le Iunaite Setete, ina ua uma ona taliaina ma tolopoina aso muamua e lua, “e mafai ona faitaulia” e sainia i se sauniga aloaia ia Oketopa 31. Ae e leʻi tupu lava lena saini, ona o le US na toe faaui i tua lana tautinoga ina ua maeʻa lana paaga, o Peresitene Thieu, o lona malo na matua le aofia ai i feutagaiga, na musu e talia le maliega. O le mafuaaga lena na faaauau ai pea le taua a Amerika ia Tesema, e mautinoa lava o le taunuuga o faaiuga a Amerika, ae le o North Vietnamese.

I le totonugalemu o na mea na tutupu, o Hanoi fa'asalalauina e le ofisa tala fou se fa'asalalauga ia Oketopa 26 e faʻamaonia ai le maliliega ma tuʻuina atu se otootoga auʻiliʻili o ona tuutuuga (faʻamalosia le taʻutinoga taʻutaʻua a Henry Kissinger i ni nai itula mulimuli ane e faapea "ua latalata mai le filemu"). O le ata muamua la e le lilo ina ua faalauiloa e itu e lua se faaiuga fou ia Ianuari.

O le fa'atusatusaina o pepa e lua o lo'o fa'aalia ai i le uliuli ma le pa'epa'e manino e le'i suia e le pomu ia Tesema le tulaga o Hanoi. E leai se mea na ioeina e le au Vietnamese i Matu i le maliliega mulimuli e lei ioeina i le taamilosaga muamua, a o lei oo i le pomu. E ese mai i nai suiga laiti o taualumaga ma nai vaega o teuteuga teuteu i upu, o Oketopa ma Tesema tusitusiga mo faamoemoega aoga tutusa, ma manino ai o le pomu na faia.  suia faaiuga a Hanoi i soo se auala anoa.

Ona o lena faamaumauga manino manino, o le talafatu o le pomu Kerisimasi o se manumalo tele a le militeri ua faʻaalia ai le malosi o le tumau i totonu o le US national security establishment and in the public memory.

O se fa'amatalaga fa'atatau o le upegatafa'ilagi aloaia a le Fa'amanatuina le 50 tausaga o le Pentagon i Vietnam. Faatasi ai ma le tele o faʻataʻitaʻiga i luga o lena saite o se Air Force “pepa o mea moni” e leai se tala e uiga i le ata o Oketopa o le maliega filemu poʻo le faʻamavaeina o le US mai lena maliliega (e le o taʻua i se isi mea i luga o le nofoaga faamanatu, pe). Nai lo lena, e fai mai na o le "ao faaauau pea talanoaga," na faatonuina ai e Nixon le tauvaga i luga o le ea ia Tesema, ma mulimuli ane "le Vietnamese i Matu, lea ua leai se puipuiga, na toe foi mai i feutagaiga ma vave ona faia se faaiuga." Ona taʻua lea e le pepa o mea moni le faaiʻuga lenei: “O lea la na faia ai e le malo malosi o Amerika se sao tāua i le faamutaina o le feteenaʻiga umi.”

O isi faʻasalalauga i luga o le saite faʻamanatuga o loʻo faʻapea mai o sui o Hanoi "faʻatasi" poʻo le "faʻateleina" na motusia lauga i le maeʻa ai o Oketopa - lea, e tatau ona manatua, e uiga atoa i le suia o aiaiga ua uma ona talia e le US - ma le poloaiga a le pomu a Nixon. na fa'amoemoe e toe fa'amalosi i latou i le laulau o feutanaiga.

O le mea moni, afai e i ai se tasi na alu ese mai le talanoaga o Amerika, o latou pule sili. O le tala a le Pentagon o loʻo tuʻuina mai ai se aso faʻapitoa mo le toesea o Vietnamese i Matu: Tesema 18, o le aso lava lea na amata ai le pomu. Ae o le mea moni na muta ia talanoaga i ni nai aso a o lei oo i lena. Na tuua e Kissinger Paris i le aso 13; o ana fesoasoani sili ona matutua na lele i fafo i se aso mulimuli ane. O se fonotaga faʻapitoa mulimuli i le va o itu e lua na faia i le aso 16 o Tesema ma ina ua maeʻa, na fai mai le North Vietnamese latou te mananaʻo e faʻagasolo "i le vave e mafai ai."

O le suʻesuʻeina o lenei talaʻaga e leʻi leva atu, na ou teʻi i le tulaga o le tala sese e foliga mai na matua lofituina ai le tala moni. O mea moni na iloa talu mai na mea na tutupu, ae e matua faigata lava ona maua i faamaumauga lautele i aso nei. Su'esu'e i luga o le initaneti mo le "ua latalata mai le filemu" po'o le "Linebacker II" (o le igoa fa'ailoga mo le pomu ia Tesema), na ou maua ai le tele o fa'amatalaga o lo'o ta'u mai ai fa'ai'uga fa'asesē tutusa o lo'o fa'aalia i luga o le nofoaga fa'amanatu a le Pentagon. Sa tatau ona ou suʻesuʻe atili e suʻe punaʻoa na taʻua ai soʻo se faʻamaumauga faʻamaonia e feteenai ma lena tala faʻasolopito.

Atonu e tele naua le fesili, ae ou te tusia lenei mea i le faamoemoe o le aso faamanatu o le a oo mai o le a maua ai foi se avanoa mo se toe tepa ma le faaeteete i tua i se suiga taua i se taua le manuia ma le le lauiloa. Afai e faʻaalu e le au tusitala faʻasolopito e faʻatauaina le mea moni ma tagata Amerika o loʻo popole i mataupu tau le saogalemu o le atunuʻu i le taimi nei e toe faʻafouina ai o latou manatuaga ma le malamalama, masalo e mafai ona latou amata faʻafetaui le tala faʻasolopito i se tala sili atu ona saʻo o na mea na tutupu i le afa seneturi talu ai. Afai e tupu lena mea o le a avea ma se auaunaga anoa e le gata i le tala faasolopito ae o se vaaiga e sili atu le moni ma le malamalama o le taimi nei o le puipuiga o fuafuaga - ma, aemaise lava, o mea e mafai ona faia e pomu e ausia ai sini a le atunuu, ma mea latou te le mafai. .

Tuua se tali

o le a le lomia lou tuatusi imeli. fanua manaomia ua faailogaina *

Faatatau Mataupu Faavae o

La Tatou A'oa'oga o Suiga

Auala e muta ai Taua

Agai mo le Filemu Lu'i
Mea na tutupu i Antiwar
Fesoasoani ia Matou Tuputupu Ae

Laititi Donors Faʻaauau Matou

Afai e te filifili e faia se sao faifaipea a itiiti ifo ma le $15 i le masina, e mafai ona e filifilia se meaalofa faafetai. Matou te faʻafetai i a matou foaʻi faifaipea i luga o la matou upega tafaʻilagi.

O lou avanoa lenei e toe mafaufau ai a world beyond war
Faleoloa WBW
Faʻaliliu I soʻo se gagana