Le Mana o Palemene i le Faʻasaoina o Auupega Faʻatau

Saunoaga a Hon. Douglas Roche, OC, i Parliamentarians for Nuclear Non-Proliferation ma pomuFa'agata, Konafesi "A'e i le Mauga", Uosigitone, DC, Fepuari 26, 2014

I le tepa muamua, o le aveesea o auupega faaniukilia e foliga mai o se tulaga leai se faamoemoe. O le Conference on Disarmament i Sineva ua pipili mo le tele o tausaga. O lo'o i ai fa'alavelave le Feagaiga e le Fa'ateleina. O le tele o auupega faaniukilia e mumusu e ulufale atu i feutagaiga atoatoa mo le faʻaupuina o auupega faaniukilia ma o loʻo faʻatamaia foʻi fonotaga faʻavaomalo ua fuafuaina e tuʻuina atu ai le lalolagi i le "aʻafiaga o tagata soifua" o le faʻaaogaina o auupega faaniukilia. O setete o auupega faaniukilia o loʻo tuʻuina atu le tua o latou lima i le lalolagi atoa. E le o se vaaiga fiafia.

Ae va'ai loloto teisi. O le lua vaetolu o malo o le lalolagi ua palota mo feutagaiga e amata ai i luga o se tulafono faʻatulafonoina faʻavaomalo i auupega faaniukilia. I le lua vaiaso talu ai, 146 atunuu ma le tele o aʻoaʻoga ma sosaiete faʻaagafesootai na potopoto i Nayarit, Mekisiko e suʻesuʻe le mataʻutia o le soifua maloloina, tamaoaiga, siosiomaga, meaʻai ma felauaiga o soʻo se pa faaniukilia - faʻafuaseʻi pe fuafuaina. O le UN High-Level International Conference e uiga i le faʻaupuina o auupega faaniukilia o le a taloina i le 2018, ma Setema 26 i tausaga uma mai le taimi nei o le a matauina o le Aso Faʻavaomalo mo le Aveesea o Auupega Nuclear.

O le savaliga o le talafaasolopito o loʻo faʻasaga i le umiaina, e le gata i le faʻaaogaina, o auupega faaniukilia e soʻo se setete. O loʻo taumafai le setete o auupega faaniukilia e poloka lenei savali aʻo leʻi maua se isi malosi. Ae o le a latou toilalo. E mafai ona latou taofia faiga faaniukilia faʻaleagaina, ae latou te le mafai ona faʻaumatia le taimi o suiga i le talafaasolopito o tagata o loʻo tupu nei.

O le mafuaʻaga e sili atu ai le malosi o le faʻaupuina o auupega faaniukilia nai lo le foliga mai i luga o le fogaeleele ona e mafua ai le fafaguina malie o le lotofuatiaifo o loʻo tupu i le lalolagi. O lo'o una'ia i luma e le faasaienisi ma tekinolosi ma se malamalamaga fou i le tu'ufa'atasiga o aia tatau a tagata, o lo'o tupu se tu'ufa'atasiga o tagata soifua. E le gata ina tatou iloa e le tasi le isi i le tele o vaeluaga, ae ua tatou iloa foi tatou te manaomia e le tasi le isi mo le ola masani. O loo iai se vaaiga fou mo le tulaga o le tagata ma le tulaga o le paneta ua faamaonia i polokalame e pei o Sini o le Meleniuma. O le fafaguina lea o se lotofuatiaifo i le lalolagi atoa.

O lenei mea ua uma ona maua ai se alualu i luma tele mo tagata soifua: o le tuputupu ae o le malamalama i tagata lautele o taua e le aoga. Ua mou atu le mafuaaga ma le naunau i taua. E foliga mai e lē mafai ona faia lenā mea i le senituri lona 20, ae lē o le senituri lona 19. O le teenaina e tagata lautele o taua o se auala e foia ai feeseeseaiga - na vaaia talu ai nei i le fesili o le fesoasoani a le militeri i Suria - e tele ni aʻafiaga mo le auala e faʻatautaia ai e le sosaiete ana mataupu. O le Tiutetauave i le Puipuiga o aʻoaʻoga o loʻo faia ni suʻesuʻega fou, e aofia ai le faʻamataʻu e mafua mai i le umiaina o auupega faaniukilia, e fuafua ai tulaga pe a mafai ona faʻaoga tatau e faʻaolaina ai ola.

Ou te le o vavalo le nofo lelei o le lalolagi. O lo'o malosi pea 'ese'ese o le fa'afitafita-faigaluega. O le tele naua o ta'ita'i fa'apolokiki e fa'atauvalea. O faʻalavelave faʻapitonuʻu e iai se auala e faʻalavelave ai. E le mafai ona valoia le lumanai. Ua tatou leiloa avanoa muamua, ae maise le taimi uiga ese na paʻu ai le Pa o Berlin ma muta ai le Taua Malulu, semanu e faoa e taʻitaʻi anamua ma amata ona fausia fausaga mo se faatulagaga fou o le lalolagi. Ae o loʻo ou fai atu o le lalolagi, ua afaina i taua a Afghanistan ma Iraq, ua iu lava ina faasaʻoina o ia lava ma o loʻo i luga o le ala e avea ai taua i le va o le setete o se faʻamanatuga o le taimi ua tuanaʻi.

E lua ni mea e maua mai ai avanoa sili atu mo le filemu i le lalolagi: le tali atu ma le puipuia. Matou te leʻi faʻalogo tele e uiga i malo o loʻo faʻasalalau atu i tagata lautele mo a latou gaioiga i fesili sili o taua ma le filemu. I le taimi nei, faʻatasi ai ma le faʻasalalauina o aia tatau a tagata, o loʻo faʻamalosia e le aufaipisinisi sosaiete a latou malo e tali atu mo le auai i fuafuaga faʻavaomalo mo le atinaʻeina o tagata. O nei ta'iala fa'alelalolagi, e fa'aalia i matā'upu 'ese'ese, mai le puipuia o le fasioti tagata i le 'auai o tama'ita'i i galuega fa'atalanoaga, fa'amalosia le puipuia o fete'ena'iga.

O lenei tulaga maualuga o mafaufauga o loʻo aumaia ai se malosi fou i felafolafoaiga faaniukilia. Faʻateleina, o auupega faaniukilia ua vaʻaia e le o ni meafaigaluega o le saogalemu o le setete ae o ni soliga o le saogalemu o tagata. O le tele ma le tele, ua amata ona iloa e le mafai e auupega faaniukilia ma aia tatau a tagata ona ola faatasi i luga o le paneta. Ae o malo e tuai ona faʻaaogaina faiga faʻavae e faʻavae i luga o le malamalama fou o manaʻoga mo le saogalemu o tagata. O le mea lea, o loʻo tatou ola pea i se lalolagi e lua-vasega lea e faʻateleina ai e le au malolosi ia i latou lava auupega faaniukilia ao faʻasaina lo latou mauaina e isi setete. Matou te feagai ma le lamatiaga o le faʻateleina o auupega faaniukilia ona o malo malosi faaniukilia e mumusu e faʻaaoga la latou pule e fausia ai se tulafono faʻapitoa e faʻasaina ai auupega faaniukilia uma, ma faʻaauau pea ona faʻaitiitia le faaiuga a le 1996 a le International Court of Justice e faapea o le taufaamatau poʻo le faʻaaogaina o le faaniukilia. o auupega e masani lava e le tusa ai ma le tulafono ma o setete uma e iai le tiute e faʻatalanoaina le faʻaumatiaina o auupega faaniukilia.

O lenei mafaufauga o loʻo fafagaina ai se gaioiga o loʻo fausia nei i le lalolagi atoa e amata ai se faiga faʻavaomalo mo le faʻaumatiaina o auupega faaniukilia e tusa lava pe leai se fesoʻotaʻiga vave a malosiaga faaniukilia. O le fonotaga a Nayarit ma lana fonotaga mulimuli i Vienna mulimuli ane i lenei tausaga, saunia ma faʻamalosia e amatalia sea faiga. o le auai o auupega faaniukilia o loʻo faʻasalaina pe faʻalavelaveina o latou manaʻoga e ala i le galulue naʻo totonu o le NPT ma le Conference on Disarmament lea o loʻo taʻua ai e auupega faaniukilia o se faʻalavelave faʻalavelave faifaipea.

O loʻu poto masani e taʻitaʻia ai aʻu e filifili le amataina o se faʻagasologa lea e amata ai e setete tutusa mafaufau galuega sauniuni ma le faʻamoemoega faʻapitoa e fausia se tulafono faʻavaomalo. O lona uiga o le faailoaina o tulafono, faʻatekinisi, faʻapolokiki ma faʻalapotopotoga manaʻomia mo se lalolagi e leai ni auupega faaniukilia e fai ma faavae mo le faʻatalanoaina o se faʻasalaga faaletulafono i auupega faaniukilia. o le a faʻaauau pea ona faʻalavelaveina e setete malolosi, o loʻo taumafai e poloka soʻo se alualu i luma aoga talu ona faʻamalosia le NPT i le 1970. Ou te faʻamalosia faipule e faʻaaoga lo latou avanoa i le pule ma faʻalauiloa i totonu o Palemene uma i le lalolagi se iugafono e manaʻomia ai galuega vave. e amata i luga o se faʻavae faʻavaomalo e faʻasaina ai le gaosiga, suʻega, umia ma le faʻaogaina o auupega faaniukilia e setete uma, ma tuʻuina atu mo lo latou faʻaumatiaina i lalo o le faʻamaoniga lelei.

E aoga le lagolago a faipule. E lelei le tulaga o faipule e le gata e faatosina mo ni fuafuaga fou ae ia mulimulita'i i le faatinoga. E tulaga ese i latou e lu'iina faiga fa'avae o lo'o i ai nei, fa'atu i isi auala ma e masani ona fa'amauina malo. E sili atu le pule a le Palemene nai lo le mea e masani ona latou iloa.

I oʻu uluaʻi tausaga i le palemene a Kanata, a o ou avea ma taʻitaʻifono o Parliamentarians for Global Action, sa ou taʻitaʻia le au faipule i Moscow ma Uosigitone e aioi atu i malo malolosi o le aso e faia ni laasaga ogaoga agai i le faʻaupuina o auupega faaniukilia. O la matou galuega na mafua ai le faavaeina o le Six-Nation Initiative. O se taumafaiga felagolagomai lea a taʻitaʻi o Initia, Mekisiko, Atenitina, Suetena, Eleni ma Tanzania, oe na faia fonotaga maualuga e unaʻia ai malosiaga faaniukilia e taofi le gaosiga o latou oloa faaniukilia. Na taʻua mulimuli ane e Gorbachev o le Six-Nation Initiative o se vaega taua i le ausiaina o le 1987 Intermediate Nuclear Forces Treaty, lea na faʻaumatia ai se vasega atoa o faʻaupuga faaniukilia lautele.

Parliamentarians for Global Action na atiina ae i se fesoʻotaʻiga o le 1,000 palemene i 130 atunuu ma faʻalauteleina i luga o se lisi faʻalauteleina o mataupu faʻavaomalo, e pei o le faʻaleleia o le faatemokalasi, puipuiga ma le pulega, tulafono faavaomalo ma aia tatau a tagata, faitau aofaʻi, ma le siosiomaga. O le faalapotopotoga na nafa ma le amataina o feutagaiga mo le Comprehensive Test Ban Treaty ma tuuina atu le musele e ave ai le tele o malo e sainia i le International Criminal Court ma le 2013 Arms Trade Treaty.

I tausaga mulimuli ane, o se faʻapotopotoga fou a le au fai tulafono, Parliamentarians for Nuclear Non-Proliferation and Disarmament, ua faʻavaeina ma ou te mitamita i le avea ma ona uluai Taitaifono. Ou te faamalo atu i le Senatoa Ed Markey mo le tuufaatasia i Uosigitone i lenei aso i lenei faatasiga taua a faipule. I lalo o le taʻitaʻiga a Alyn Ware, PNNDua tosina mai le tusa ma le 800 faipule i atunuu e 56. Na galulue faʻatasi ma le Inter-Parliamentary Union, o se faʻamalu tele o palemene i atunuu e 162, i le faia o se tusitaulima mo palemene e faʻamatalaina ai le le faʻateleina ma le faʻaleagaina o auupega. Ole ituaiga ta'ita'i lea e le faia ni ulutala ae e matua'i aoga. O le atinaʻeina o faʻalapotopotoga e pei o le Palemene mo le Global Action ma le Parliamentarians for Nuclear Non-Proliferation and Disarmament o loʻo saofagā tele i le faʻalauteleina o taʻitaʻiga faaupufai.

E ono malosi le leo o faipule i le lumanaʻi pe a fai le Faiga Faʻaupuga mo se Fono Faitulafono a Malo Aufaatasi. O le faʻamoemoe o loʻo faʻamoemoe e iai se aso e mafai ai e tagatanuu o atunuʻu uma ona filifili saʻo o latou sui e nofo i se fono fou i le UN ma faʻatulafonoina faiga faʻavae a le lalolagi. Atonu e le tupu lenei mea seʻi vagana ua tatou oʻo atu i se isi laasaga o le tala faasolopito, ae o se suiga e mafai ona avea ma filifiliga o sui usufono mai palemene a le atunuʻu, o le a tuʻuina atu le malosi e nofo ai i se fono fou i le UN ma laga saʻo mataupu ma le Fono Puipuiga. O le Palemene Europa, lea e faia ai le palota tuusaʻo o ona sui e 766 i totonu o atunuu faʻavae, e ofoina atu se faʻataʻitaʻiga mo se fono a le palemene i le lalolagi atoa.

E tusa lava pe leai se faʻatali mo atinaʻe i le lumanaʻi e faʻaleleia ai le pulega o le lalolagi, e mafai e faipule i aso nei ma e tatau ona faʻaogaina lo latou tulaga tulaga ese i fausaga a le malo e tuleia ai faiga faʻavae fesoasoani e puipuia ai le ola i luga o le fogaeleele. Tapuni le va mauoa ma matitiva. Taofi le vevela o le lalolagi. Leai ni auupega faaniukilia. O le mea lena o le taitaiga faapolokiki.

Tuua se tali

o le a le lomia lou tuatusi imeli. fanua manaomia ua faailogaina *

Faatatau Mataupu Faavae o

La Tatou A'oa'oga o Suiga

Auala e muta ai Taua

Agai mo le Filemu Lu'i
Mea na tutupu i Antiwar
Fesoasoani ia Matou Tuputupu Ae

Laititi Donors Faʻaauau Matou

Afai e te filifili e faia se sao faifaipea a itiiti ifo ma le $15 i le masina, e mafai ona e filifilia se meaalofa faafetai. Matou te faʻafetai i a matou foaʻi faifaipea i luga o la matou upega tafaʻilagi.

O lou avanoa lenei e toe mafaufau ai a world beyond war
Faleoloa WBW
Faʻaliliu I soʻo se gagana