Peace Foundation Faitioina Rocket Lab Niu Sila Malo Tali

O LE TALI A LE KOMITI O LE FILEMU FAAVAE I LE PALEMIA RE ROCKET LAB.

I le Palemia o Niu Sila, le Maota o le Palemene, Ueligitone

Re: le tali mai a le malo i le matou tusi i le Palemia o Mati 1, 2021, e uiga i le taufaamatau i le saogalemu o Niu Sila, pule silisili ese ma le manuia o le atunuu e mafua mai i gaoioiga o le avanoa.

Le Pele Palemia,

Fa'afetai mo lau fe'au fa'ailoa ua maua mai le matou tusi o Mati 1, 2021. Matou te fa'afetaia fo'i tali i le matou tusi na maua mai i le Minisita mo le Fa'asaoina ma le Pulea o Aupega Hon. Phil Twyford (8 Aperila) ma le Minisita mo le Tamaoaiga ma le Atinae Faaitulagi, Hon. Stuart Nash (14 Aperila). O loʻo matou tali atu i nei tusi ma isi faʻamatalaga a le malo i lenei mataupu faʻatasi.

O lo'o tumau pea lo matou popolega i le fa'atagaina e le Malo o Niu Sila (NZG) le Rocket Lab e fa'alauiloa le uta o Gunsmoke-J, ina ia mafai ai e le US Army Space and Missile Defense Command ona fa'aleleia a'upega tau le taua. Matou te toe vala’au atu i le NZG ina ia taofia, fa’apea loa, le tu’uina atu o laisene mo totogi uma a le Rocket Lab mo so’o se tagata fa’afitafita, a’o fa’atali se iloiloga atoa o le Outer Space and High-Altitude Activities (OSHAA) Act 2017 ma le vaavaaiga a le Palemene. E le mana'omia e Niu Sila le fa'atagaina o uta fa'afitafita e fesiligia faaletulafono ma tau amio ina ia manuia ai le alamanuia avanoa.

Matou te tulimatai atu i lo matou faʻatalanoaina i le toe iloiloga o loʻo oʻo mai o le faʻagaioiga ma le aoga o le Tulafono o le OSHAA, ma saili se faʻamautinoaga o le a faʻaalia le auai o tagata lautele i lenei iloiloga.

O matou popolega, o loʻo faʻamatalaina atili i lalo, o mea nei:

Rocket Lab o lo'o fa'auluina Niu Sila i luga o le upega tafa'ilagi o fuafuaga tau taua a Amerika ma agava'a e fa'ateleina ai le vevesi ma le le talitonuina fa'ava-o-malo, ma fa'aleagaina ai la tatou faiga fa'avae tuto'atasi a Niu Sila.
O le Rocket Lab o lo'o avea Mahia Peninsula ma taula'iga mo fili o Amerika, ma e talitonu Mahia mana whenua na fa'aseseina i latou e Rocket Lab e uiga i le natura fa'afitafita o nisi o ana gaioiga.
Matou te tetee malosi i le manatu e faapea o se manaoga o le atunuu o Niu Sila le faatagaina o le faalauiloaina o satelite e faamoemoe e faaleleia ai auupega e mafai ona tulituliloa, pe faapea o se "filemu" le faaaogaina o avanoa.
O le maualuga o le faalilolilo i nisi o gaioiga a Rocket Lab e feteenai ma tulaga masani o le tali atu faatemokalasi ma faʻaleagaina ai le talitonuga o tagatanuu i le malo.
Ona o mea moni fa'atekinisi ma fa'apolokiki, a fa'alauiloa loa se satelite, e le mafai e le NZG ona fa'amautinoa e fa'aaogaina e le militeri a Amerika na'o le puipuiga, puipuiga po'o le fa'ata'ita'iga e fa'atatau i le manuia o le atunu'u o Niu Sila. Mo se fa'ata'ita'iga, o se fa'afouga fa'akomepiuta mulimuli ane e ono fa'aleaogaina ai le tagi a le NZG e mafai ona fa'amaonia o satelite na fa'alauiloa e le Rocket Lab o lo'o mulimulita'i ma le New Zealand Nuclear Free Zone Act 1987.

Rocket Lab o loʻo faʻauluina Niu Sila i fuafuaga ma agavaʻa a Amerika

Matou te matua popole lava i, ma tetee i, le tele o gaioiga a Rocket Lab - aemaise lava, le faʻalauiloaina o fesoʻotaʻiga a le militeri a Amerika, mataʻituina ma tulimataʻi satelite, pe o latou atinaʻe poʻo faʻagaioiga - o loʻo tosina atu ai Niu Sila i totonu o le upega tafaʻilagi a Amerika. fuafuaga ma gafatia tau tau i le vateatea.

O lenei mea ua fa'aleagaina ai faiga fa'avae tuto'atasi a Niu Sila i fafo ma tula'i mai ai le fesili po'o le a le loloto o lo tatou mana'o o tagata Niu Sila e fa'aulu i totonu o galuega fa'afitafita a Amerika. O se numera tele o tagata Niu Sila, aemaise lava o le atunuu mai Mahia Peninsula, o loʻo popole i lenei mataupu. E pei ona lipotia mai e le RNZ, “Ua alu a’e laupapa i luga o [Mahia] fai mai: “E leai ni uta a fitafita. Haere Atu (go away) Rocket Lab””.

I la matou uluai tusi, sa matou laga ai popolega e uiga i le 2016 NZ-US Technology Safeguards Agreement (TSA). O le TSA e fa'ataga ai le Malo o Amerika (USG) e fa'ateteina so'o se avanoa fa'alauiloa mai le teritori o NZ po'o so'o se fa'aulufale mai o tekonolosi fa'a-vateatea i Niu Sila, e ala i le ta'utino atu e le o se mea e fiafia i ai Amerika. O se vaega lea ae taua tele le soloia o le pule silisili ese a Niu Sila, lea ua tuuina atu e fesoasoani ai i se kamupani tumaoti, kamupani mai fafo ua maua tupe mai le Regional Growth Fund.

Talu mai Setema 2013, o le Rocket Lab ua 100% US umia. O le TSA na sainia i le 2016 i se vaega tele e faʻataga ai le Rocket Lab e faʻaulufaleina maaleale US rocket technology i Niu Sila. I se isi faaupuga, e ala i le sainia o le TSA, na tu'uina atu ai e le NZG le pule silisili ese i luga o galuega uma a Niu Sila mo le fa'alauiloaina o avanoa fa'apisinisi a se Kamupani e 100% a le US. O lea kamupani o loʻo faʻatupeina nei tupe e ala i le fesoasoani i le militeri a Amerika e atiaʻe avanoa tau taua, e aofia ai ma auupega. E feteenai ma faiga faavae tutoatasi mai fafo a Niu Sila o loo tuliloaina e le Malo.

Matou te le iloa se tali a le NZG i popolega na matou laga i lenei mataupu. Matou te toe aioi atu i le malo ina ia toe iloilo le TSA ina ia aveese le vaega lea e maua ai e le USG le pule silisili ese i luga o galuega a Niu Sila.

Rocket Lab o loʻo avea Mahia ma faʻamoemoega mo fili o Amerika

O gaioiga a le Rocket Lab o loʻo i ai nei ua avea ai Mahia ma faʻamoemoega mo le vaʻavaʻai poʻo le osofaʻia e fili o Amerika e pei o Saina ma Rusia, mo ni mafuaaga se lua. Muamua, o le avanoa-launch technology o loʻo i le tele o itu taua e tutusa ma tekinolosi faʻatau. Rocket Lab o loʻo faʻaaogaina tekinolosi faʻapitoa a Amerika e faʻalauiloa ai satelite a le militeri a Amerika i le vanimonimo mai Mahia - o le mea tonu lea na faʻatalanoaina ai le TSA. I fili o Amerika, e itiiti lava se eseesega i le va o lena mea, ma le militeri a Amerika o loʻo i ai se nofoaga e faʻalauiloa ai le fana i Mahia Peninsula. Lona lua, Rocket Lab o loʻo faʻalauiloa satelite e mafai ona fesoasoani i le US ma isi militeri e faʻatauina auupega a Amerika e faʻaleleia ai le faʻaogaina o na auupega. Ma e pei ona matauina e le tagata poto faapitoa i le puipuiga o Paul Buchanan, o le tatalaina o satelite e pei o Gunsmoke-J e latalata atili ai Niu Sila i le pito mataʻutia o le US "kill filifili".

O le fa'alilolilo tele e uiga i gaioiga a Rocket Lab e fa'aleagaina ai le tali atu fa'atemokalasi

I le aso 24 Aperila 2021, na lipotia mai ai e le Gisborne Herald na ia mauaina le talosaga aʻo leʻi tuʻuina atu mo le uta a le Rocket Lab's Gunsmoke-J, ma o le lima mai le fitu parakalafa o loʻo tuʻuina atu ai faʻamatalaga patino e uiga i le uta na toe faʻasalalau atoa. O le ata na lomia e le Herald (lalo) o loʻo faʻaalia ai e tusa ma le 95% o faʻamatalaga uma e uiga i le uta ma o le mea moni, naʻo le lua fuaiupu e leʻi faʻasaʻoina atoa. O na mea, o le tasi e faitauina: "Ua taʻua e le US Army o lenei satelite o le a le faʻaaogaina mo gaioiga ..." ma o le isi vaega o le faʻasalaga ua toe faʻasalalau. O lenei tulaga faalilolilo e le taliaina ma fa'aleagaina ai tulaga fa'atemokalasi o le manino ma le tali atu. I le avea ai ma tagatanuu o Niu Sila, ua talosagaina i tatou e talia o le uta o Gunsmkoke-J, lea ua faamoemoe e faaleleia ai le tulituliloaina o malae, e mo le manuia o le atunuu o Niu Sila. Ae ua faatagaina i tatou e toetoe lava a leai se mea e uiga i ai.

E le mafai e na'o le va'aiga a le Minisita ona fa'amautinoaina o uta o lo'o i totonu o le atunu'u NZ

O tali na matou maua mai le Minisita mo le Tamaoaiga ma le Atinae Faʻaitulagi ma le Minisita mo le Faʻaleagaina ma le Puleaina o Auupega e faʻasino uma i le manaʻoga o totogi "e ogatasi ma tulafono a Niu Sila ma aia a le atunuʻu", aemaise lava, ma le OSHAA Act ma 2019 mataupu faavae. mo le faatagaga o uta ua sainia e le Kapeneta. O lo'o fa'amaonia e le vaega mulimuli o gaioiga e le o se mea e fiafia i ai le atunu'u o Niu Sila, ma o le a le fa'atagaina e le malo, e aofia ai "totogi fa'atasi ma le fa'amoemoe e fa'aaoga e fa'aleagaina, fa'alavelave, po'o le fa'aleagaina o isi va'a va'alele, po'o le vateatea i luga o le lalolagi; [poʻo] totogi faʻatasi ma le faʻamoemoe e faʻaaogaina le lagolagoina poʻo le faʻatagaina o le puipuiga patino, puipuiga poʻo le atamai faʻagaioiga e feteenai ma faiga faʻavae a le malo."

I le aso 9 o Mati, ina ua uma ona ia faamaonia le uta o Gunsmoke-J, na taʻua ai e le Minisita o Nash i le palemene na ia "iloa le malosi faapitoa a le militeri" o le uta, ma na faavae lana faaiuga e faataga le tatalaina i luga o fautuaga mai ofisa i NZ. Avanoa Ofisa. Matou te talitonu o le vaavaaia o lenei vaega, e taua tele mo le pule silisili ese a Niu Sila ma le manuia o le atunuu, e tatau ma e manaʻomia ai le tele o galuega a le matagaluega. E fa'afefea ona fa'atumauina e le Minisita o Nash le manuia o le atunu'u pe afai na te le iloa le malosi fa'apitoa a le Rocket Lab o lo'o fa'alauiloa atu i avanoa mo se militeri mai fafo?

O le fa'atagaina o le fa'alauiloaina o le uta a Gunsmoke-J, o lo'o fa'ailoa mai ai e le malo o le lagolagoina o le atina'eina o auupega a Amerika e fa'atatau i gafatia e fa'atatau i le vanimonimo, e mo le manuia o le atunu'u o Niu Sila. Matou te tetee malosi i lenei manatu. O se tasi o sini autu o le Feagaiga i fafo i le 1967, lea o loo i ai Niu Sila o se pati, o le "faalauiloaina o le galulue faatasi faavaomalo i le sailiga filemu ma le faaaogaina o le vanimonimo." E ui o gaoioiga e fesoʻotaʻi i le vanimonimo e masani lava ona aofia ai elemene militeri, matou te teena le manatu o le fesoasoani i le atinaʻeina o auupega e faʻatatau i le vanimonimo o se "faʻaogaina filemu" o le vanimonimo ma e mafai ona faʻafetaui ma le fiafia o le atunuu o Niu Sila.

Lona lua, a fa'alauiloa loa se satelite, e fa'afefea ona iloa e le NZG po'o fea le "puipuiga fa'apitoa, puipuiga po'o le atamai" o le a fa'aaogaina? O manatu le Minisita o le a talosagaina e le militeri a Amerika le faatagaga a le NZG i taimi uma e manaʻo ai e faʻaaoga le Gunsmoke-J satelite, pe mulimuli ane toe faʻaogaina le tekonolosi o loʻo faʻaogaina e agai i luma, e faʻatau ai se auupega i le lalolagi? O se manatu lē talafeagai lena. Ae afai e le o le tulaga lena, e mafai faapefea e le NZG ona iloa pe o galuega a se uta ua tuuina atu o le a faaaoga e lagolago ai galuega e le o manuia ai Niu Sila? Matou te talitonu e le mafai e le NZG ona iloa ma le mautinoa lenei mea, ma o lea e tatau ai ona taofi le tuʻuina atu o pemita faʻalauiloa mo uta uma a le militeri aʻo faʻatali se iloiloga atoa o le OSHAA Act 2017, e aofia ai le vaavaaiga a le Palemene.

O fa'afouga fa'akomepiuta e le mafai ai ona iloa uma fa'aoga fa'ai'uga o se satelite

I le tali atu i atugaluga i la matou tusi o Mati 1, na tali mai ai le NZ Space Agency e iai le tomai faʻapitoa "i totonu o le fale" e faʻamautinoa ai o faʻalauiloa uma o loʻo tausisia le Tulafono o le 1987, ma e mafai ona maua mai tomai mai le MoD, NZDF, ma NZ. ofisa o le atamai i le faia o faaiuga o lea ituaiga. E faigata ona fa'afetaia lenei mea, ona e foliga mai e le mafai fa'apitoa.

Muamua, o le mafai ona iloa le eseesega i le va o faiga faʻaaogaina e lagolago ai na o auupega e le faaniukilia ma i latou e mafai ona lagolagoina le tulimataʻiina o auupega e le faaniukilia ma le faaniukilia e manaʻomia ai le poto faʻapitoa faʻapitoa o le faʻatonuga faʻaaniukilia ma faiga faʻatonutonu. Matou te te'i ona ua talitonu sui o le NZ Space Agency, MoD, NZDF, ma ofisa fa'amatalaga o lo'o latou maua lea poto fa'apitoa. Matou te talosagaina se faʻamalamalamaga e uiga i le auala ma le mea na latou atiaʻe ai lenei tomai, e ogatasi ma le le solia o le 1987 Tulafono.

Lona lua, o le fa'amautinoaga a le NZG e mafai ona fa'amaonia o satelite na fa'alauiloa e le Rocket Lab o le a le solia le Vaega 5 o le Tulafono o le 1987 - o lona uiga, e ala i le sao i le fa'amoemoeina o auupega faaniukilia i le lumana'i po'o le atina'eina o faiga ua fuafuaina mo lena fa'amoemoe - e loloto fa'afitauli i tulaga fa'apitoa. O le taimi lava e alu ai i luga o le taamilosaga, e foliga mai e maua e se satelite ni fa'afouga fa'akomepiuta masani, e pei o so'o se masini feso'ota'iga fa'aonaponei. So'o se fa'afouga fa'apea e tu'uina atu i se satelite na fa'alauiloa e le Rocket Lab e mafai ona fa'aleaogaina vave ai le fa'amatalaga a le NZG e mafai ona fa'amaonia e le solia e le satelite le Tulafono o le 1987. O lona uiga, o ia fa'afouga faakomepiuta e mafai ona le iloa e le NZG le fa'aogaina tonu o so'o se satelite.

E pei ona talanoaina i luga, na o le pau lava le auala e foia ai lenei faafitauli pe afai:

a) o le NZG e vave su'eina fa'afouga fa'akomepiuta uma o lo'o fa'amoemoe le militeri a Amerika e fa'apipi'i i satelite na fa'alauiloa e le Rocket Lab e mafai ona fa'atatau i talosaga - e pei o Gunsmoke-J; ma

e) e mafai e le NZG ona veto so'o se fa'afouga e talitonu e ono mafai ai ona soli le Tulafono o le 1987. E manino lava, e le mafai e le USG ona ioe i lenei mea, ae maise o le 2016 TSA o loʻo faʻatulagaina tonu le faʻafeagai faʻatulafonoina ma faiga faʻapolokiki: e tuʻuina atu ai i le USG le pule sili i luga o NZ galuega faʻalauiloa.

I lenei tulaga, matou te maitauina popolega na faʻaalia e le Komiti Faufautua a le Malo i Faʻasalaga ma Auupega (PACDAC) i la latou tusi o le 26 Iuni 2020 i le Palemia, na tuʻuina atu i lalo o le Official Information Act (OIA). Na matauina e le PACDAC e faapea “atonu e talafeagai mo oe i le avea ai ma Palemia ona maua se fautuaga faaletulafono mai le Loia Sili i le faaaogaina o le Tulafono i le tatalaina o avanoa mai le Penisula o Mahia.” E tusa ai ma a matou aia tatau i lalo o le OIA, matou te talosagaina se kopi o soʻo se fautuaga faaletulafono mai le Loia Sili.

Na fautuaina foi e le PACDAC le Palemia i lea tusi e faapea,

“O fuafuaga nei e lua o le a fesoasoani foi i le faamautinoaina o le tausisia o le Tulafono;

(a) O faʻamatalaga tusitusia i le lumanaʻi na tuʻuina atu e le Malo o Amerika i le Malo o Niu Sila i lalo o le maliega o le Puipuiga Faʻatekonolosi Faʻatekonolosi, e faʻatatau i le faʻalauiloaina o avanoa i le lumanaʻi, o loʻo i ai se faʻamatalaga patino e faapea o mea o loʻo i totonu o le uta o le a le faʻaaogaina, i soo se taimi, e fesoasoani ai. po'o le mana'o i so'o se tagata e pule i so'o se mea faaniukilia pāpā.

(b) Pemita totogi i le lumana'i, fa'atagaina e le NZ Minister for Economic Development i lalo o le High-Altitude & Outer Space Activities Act, a le oi ai se fa'amaoniga ma'oti e fa'apea o le fa'alauiloaina o lo'o ogatasi ma le NZ Nuclear Free Zone, Disarmament and Arms Control Act; poʻo o loʻo faʻatasi ma se faʻamatalaga e tutusa lelei."

Matou te lagolagoina malosi nei talosaga ma talosagaina ni kopi o so'o se tali uma mai le Palemia po'o lona ofisa i le PACDAC e tusa ai ma i latou.

I le faaiuga, Palemia, matou te una’ia lau faigamalo ina ia taofi le faatupulaia o le tuufaatasia o Niu Sila i totonu o le masini tau tau a Amerika, lea ua avea ai tekinolosi ma fuafuaga faataatitia i luga o le vateatea o se vaega taua tele. I le faia o lea mea, matou te talosagaina oe e fa'aaloalo i aia tatau a le mana whenua o Mahia, oe talitonu ua faaseseina i latou e le Rocket Lab e uiga i le tele o lona fa'amoemoe e fa'aaogaina le Mahia Peninsula. Ma matou te talosaga atu ia te oe ina ia e tulai mo le faiga faavae tutoatasi mai fafo lea e lagolagoina e le malo, aemaise lava i le soloia o vaega o le TSA lea e tuuina atu ai le pule silisili ese a le USG i luga o le avanoa-lautele i Niu Sila.
Matou te tulimatai atu i au tali i fesili patino ma atugaluga ua matou laga iinei, faatasi ai ma i latou na laga i la matou tusi 1 Mati.

Mai le Komiti o Mataupu Faava-o-malo ma le Fa'asalaina a le Peace Foundation.

MIL OSI

Tuua se tali

o le a le lomia lou tuatusi imeli. fanua manaomia ua faailogaina *

Faatatau Mataupu Faavae o

La Tatou A'oa'oga o Suiga

Auala e muta ai Taua

Agai mo le Filemu Lu'i
Mea na tutupu i Antiwar
Fesoasoani ia Matou Tuputupu Ae

Laititi Donors Faʻaauau Matou

Afai e te filifili e faia se sao faifaipea a itiiti ifo ma le $15 i le masina, e mafai ona e filifilia se meaalofa faafetai. Matou te faʻafetai i a matou foaʻi faifaipea i luga o la matou upega tafaʻilagi.

O lou avanoa lenei e toe mafaufau ai a world beyond war
Faleoloa WBW
Faʻaliliu I soʻo se gagana