Ua atoa le 30 o Niu Sila e leai ni faaniukilia

Saunia e Ramesh Thakur, Iuni 14, 2017, JapanTimes,
Faʻasalalau Iulai 15, 2017.

O se tagata e tetee i le faaniukilia na tufaina atu ai le filemu cranes i Ueligitone ia Aukuso 6, 2014. | WILLIAM STADTWALD DEMCHICK

O LE LOTONUI le aso 8 o Iuni, 1987, o le palemene o Niu Sila na pasia se tulafono ua avea ma mea taua i le atina’eina o le atunuu. O le faamoemoega autu o le New Zealand Nuclear Free Zone, Disarmament, and Arms Control Act 1987 o le faatuina lea o se sone faaniukilia saoloto i totonu. Niu Sila. Soo se mea Niu Sila e fa'asa le tagatanu'u po'o le tagata nofomau ona gaosia, mauaina, umia po'o le i ai o so'o se pule i so'o se auupega faaniukilia po'o meaola.

O le tulafono e aofia ai mea uma Niu Sila teritori, e aofia ai le vateatea ma le vasa teritori e oo atu i le 12 nautical mile limit. E fa'asa le ulufale atu o va'a fa'aaniukilia ma le lafoa'iina o otaota fa'aalaiti. Na faavaeina foi e le tulafono se Komiti Faufautua a le Malo i le Ta'esea ma le Puleaina o Aupega. Sa avea au ma sui o le PACDAC o se polofesa i le le Iunivesite o of Otago i le amataga 1990s.

Fa'asaga i le tulaga fa'alelalolagi o le maualuga o le fa'amata'u faaniukilia, o le to'atele o tagata Niu Sila na latou fa'ai'uga o le auai i le Amerika Tele' O faiga faaniukilia na fa'aalia ai le atunu'u i a'afiaga faaniukilia i le lalolagi e sili atu nai lo le puipuia o le atunu'u mai fa'amata'u le saogalemu o le atunu'u. Na manuia le aufaipisinisi NGO i le faaliliuina o le Vaega o Leipa i la latou galuega ma i le 1985 na faamuta ai e le malo o Leipa a le Palemia David Lange le faiga o le faatagaina o le ulufale atu o ni mea faaniukilia. US vaa i totonu Niu Sila uafu e aunoa ma se ta'utinoga manino latou te le'i aveina ni auupega faaniukilia. Aua o se lalolagi atoa lena US pepa faʻavae, Washington musu e faia se tuusaunoaga mo se paaga laiti ma Niu Sila na vavaeeseina lelei le kamupani mai le soʻotaga a le ANZUS, lea na malepelepe i ni fesoʻotaʻiga lua i le va o le US ma Ausetalia, ma Niu Sila ma Ausetalia.

O aso faamanatu o taimi ia e su'esu'e ai: Manatunatu i le aga'i i luma, fa'amanatu manuia, fa'ailoa fa'aletonu ma fa'ata'oto se va'aiga ma fa'afanua auala mo le fa'aleleia atili. O le tolusefulu tausaga o le pasia o se tulafono iloga o se aso faamanatu tele. O le 1987 e leai se mea faaniukilia o se mea taua i totonu Niu SilaO le atina'eina o se atunu'u ma le fa'atumauina o le pule fa'ale-malo ma le fa'atosina a le tagata lava ia.

I aso nei, o le tulafono e leai ni faaniukilia ua manatu lautele o se vaega o le atunuu ma aganuu, e pei ona manino ia te au i se talanoaga lapotopoto ma le tusa ma le 20 tamaiti aoga maualuga i totonu. Wellington. Sa ou i ai i le Niu Sila tupe faavae e fesoasoani ai i le Inisitituti of Mataupu Tau Vaʻaia ma le Asosi a Malo Aufaatasi e faamanatu le 30 tausaga ma avatu le saafiafiga i se tasi o paionia o le gaioiga i le 1980s, o Dame Laurie Salas ua maliu, o ia foi o se uo patino.

O le 1987 e leai se sa'olotoga faaniukilia sa i ai se faamoemoega lautele atu: "ia faalauiloa ma uunaia se sao malosi ma aoga e Niu Sila i le faʻagasologa taua o le faʻagata ma le pulea o auupega faavaomalo." Le lalolagi geopolitical tulaga o Niu SilaO le tulafono a le atunuu o le faateleina o feeseeseaiga i le va o US ma le Soviet Union e pei o malo malosi faaniukilia o le lalolagi. Niu SilaO le anti-nuclear movement o se tasi lea o le tele o sosaiete sivili malosi i luma o le anti-nuclear activism i le lalolagi atoa.

O le tulafono a le atunuu i le 1987, i luma atu e ui lava o lona taimi, na atagia ai tulaga o le uluai tausaga faaniukilia. O aso nei tatou te feagai ma tulaga lamatia ma taufaamatau o le tausaga faaniukilia lona lua. O le ulua'i tausaga faaniukilia na fa'avaeina e le tele o le US-Soviet fa'ata'ita'iga fa'atauva'a, a latou fa'atauva'a fa'aauupega faaniukilia fau ma a'oa'oga, le atina'eina o faiga mo le fa'amautuina o le mautu o fuafuaga, ma le fa'atinoga o fa'atalanoaga fa'akomepiuta fa'aaniukilia i totonu o le atunu'u. US ma ana uo, ma le va foi o le US paaga ma le Soviet Union.

O le tausaga faaniukilia lona lua o loʻo faʻaalia i le tele o malosiaga faaniukilia ma fesoʻotaʻiga felafolafoaʻi o le galulue faʻatasi ma feteʻenaʻiga. O nisi o lo'o i ai fa'atonuga ma'ale'ale faiga. Cybersecurity e taua tele i tagata uma. O nisi o loʻo i ai ni faʻamatalaga tutusa o le militeri ma faʻapolokiki aoga o auupega faaniukilia, ma ōmea ma Initia i le fa'ailoaina o faiga fa'avae e leai se fa'aoga muamua ona latou te va'aia faiga fa'apolokiki e sili atu nai lo le fa'aaogaina e le militeri i auupega faaniukilia. ōmea, Initia ma Pakistan ua leva fo'i fe'ese'esea'iga fa'alotoifale, ma i aso nei, o lo'o iai fa'amata'u i le va o le tolu pe sili atu fo'i setete fa'aauupegaina faaniukilia i le taimi e tasi.

O le Cold War faaniukilia dyads ua tusa ai ma morphed i totonu o fesoʻotaʻiga filifili faaniukilia ma iʻu ai i le sili atu le lavelave o fesoʻotaʻiga faʻalavelave i le va o malosiaga faaniukilia, ina ia mafai ai e suiga i le tulaga faaniukilia o se tasi ona maua ai se aafiaga faʻafefe i le tele o isi. Le sootaga faaniukilia i le va Initia ma Pakistan, mo se faʻataʻitaʻiga, o loʻo fesoʻotaʻi loloto i tala faasolopito, manatu, faʻapolokiki ma faʻataʻitaʻiga ōmea ose malosiaga faaniukilia.

I le pito i luga o nei mea uma, o loʻo lagolagoina e le setete o loʻo lagolagoina e le setete faʻaupuga ma faʻalavelave faʻalavelave e aofia ai setete faʻaauupegaina faaniukilia o se isi mea moni faʻaonapo nei, e pei o le fefe i faiga faatupu faalavelave faaniukilia.

O le mea lea, o le faʻamalosia tutotonu ma faʻauluuluga o faiga faʻavae faaniukilia ma sootaga i le tausaga faaniukilia lona lua e matua ese lava mai le vaitau muamua. E ui lava e itiiti ni auupega faaniukilia i le lalolagi i aso nei nai lo le maualuga o le Cold War, o loʻo i ai se maualuga maualuga o lo latou faʻaogaina - e ala i le mamanu, faʻalavelave, faʻalauiloa faʻalavelave poʻo le faʻaogaina o mea sese. Faatasi ai ma le 1,800 auupega faaniukilia o loʻo taofia i se tulaga o le mataʻituina o lauulu, matou te taufetuli i se tulaga lamatia o se taua faaniukilia faʻalauiloa e blips i luga o le radar screen.

O le tali fa'afouina o le fa'atalanoaina lea o se feagaiga fa'asā fa'asolitulafono o le a fa'ateleina ai le Niu Sila tulafono a le atunuu i le tulaga o le lalolagi. I le aso 8 o Iuni, na tuuina atu ai e Kennedy Graham o le Green Party se lafo i le palemene semanu e faamanatu ai le 30 tausaga o le tulafono a le atunuu ma valaau ai Niu Sila e taʻitaʻia feutanaiga e faʻamaeʻa ai le fono faaniukilia o le lalolagi atoa. I le mulimuli ai i se faʻamatalaga lelei na le mafai ona vaʻaia, na ave e le Minisita o le Va i Fafo Gerry Brownlee Niu Sila toe foi i le 1980s i le faamamafaina o le taua o le Nuclear Non-Proliferation Treaty nai lo, valaau atu i tagata le auai e sainia e le o ni auupega faaniukilia.

E faapefea lena 20 seneturi, fesili Initia , Isalaeru ma Pakistan e lafoai a latou auupega faaniukilia i noataga faaletulafono tumau ao Peretania, ōmea, Falani, Lusia ma le US tausia i latou? O le lafo foi lea a le malo na faapitoa Kolea i Matu mo le tausalaina pe a Pyongyang e umia ae na o le 20 o le lalolagi e tusa ma le 15,000 ulu tau. O le mea sili e mafai ona fai atu o Brownlee e fou ma aʻoaʻo i luga o le galuega. I le isi itu, ua soloia e le malo le tulaga ese o le minisita mo le faʻaleagaina, lea e ono avea ma faʻamaoniga o le atunuʻu o loʻo taumafai e faʻataʻitaʻi-savali ese mai lona faʻasinomaga faʻaaniukilia e leai ni faʻamaʻi.

Manuia le 30 tausaga, Niu Sila.

Polofesa Ramesh Thakur o le faatonu o le Nofoaga Autu mo Nuclear Non-Proliferation and Disarmament, Ausetalia National le Iunivesite o..

Tuua se tali

o le a le lomia lou tuatusi imeli. fanua manaomia ua faailogaina *

Faatatau Mataupu Faavae o

La Tatou A'oa'oga o Suiga

Auala e muta ai Taua

Agai mo le Filemu Lu'i
Mea na tutupu i Antiwar
Fesoasoani ia Matou Tuputupu Ae

Laititi Donors Faʻaauau Matou

Afai e te filifili e faia se sao faifaipea a itiiti ifo ma le $15 i le masina, e mafai ona e filifilia se meaalofa faafetai. Matou te faʻafetai i a matou foaʻi faifaipea i luga o la matou upega tafaʻilagi.

O lou avanoa lenei e toe mafaufau ai a world beyond war
Faleoloa WBW
Faʻaliliu I soʻo se gagana