Aso Leaga a Saina i le Faamasinoga

By Mel Gurtov

E pei ona silafia e le toatele, o le Faamasinoga Tumau o le Arbitration i lalo o le UN Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) na faia le faaiuga i le aso 12 o Iulai e lagolagoina ai le tagi a Filipaina e faailoa ai le faasolitulafono o tagi a Saina i le Sami Saina i Saute (SCS). * I tulaga uma lava, na maua ai e le faamasinoga o tagi a Saina—ua faauigaina i le mea ua taʻua o le “nine-dash line”—i se sone lautele o le gataifale ma ana punaoa i lalo o le sami e le tusa ai ma le tulafono, ma o lea ua afaina ai ana galuega tanu ma faufale i atumotu. i luga ole sone tau tamaoaiga a Filipaina. E ui e leʻi oʻo atu le faʻaiʻuga i le mataupu o le pule silisili ese i luga o motu o le SCS, ae na faʻamalamalamaina le feeseeseaiga i tuaoi. O le faaiuga foi na maua ai e Saina le nofosala i le faaleagaina o le siosiomaga o le gataifale e ala i le fausiaina o motu faufau, i le faalavelaveina faasolitulafono i le fagotaga ma le su’esu’eina o le suauu a Filipino, ma “faateleina” ai le feeseeseaiga ma Filipaina e ala i ana galuega faufale. (O tusitusiga o le faaiuga o loo i https://www.scribd.com/document/318075282/Permanent-Court-of-Arbitration-PCA-on-the-West-Philippine-Sea-Arbitration#download).

Sa fuafuaina e Saina lana tali i le tele o masina talu ai. Na faailoa mai e le matagaluega i fafo le faaiuga a le faamasinoga e “le aoga ma e aunoa ma se faamalosia malosi”. O lea faamatalaga na toe taʻua ai le pule a Saina i atumotu o le SCS. Na ta‘ua ai e faapea o le tulaga o Saina o loo o gatasi ma tulafono faava o malo, o se vaaiga e tau lē fetaui ma lona te‘ena o le pulega a le faamasinoga, aemaise ai o lana faaiuga. Ua tautino Saina e tuusa'o feutanaiga ma vaega e fiafia i ai ma ia foia filemu o feeseeseaiga, fai mai le faamatalaga; ae “e tusa ai ma mataupu faaitumalo ma feeseeseaiga tau gataifale, e le taliaina e Saina so o se auala e foia ai feeseeseaiga a isi vaega po o soo se fofo ua tuuina atu ia Saina” (Xinhua, Iulai 12, 2016, “Faamatalaga atoa.”)

I se aotelega, o se aso leaga i le faamasinoga mo le Malo o Tagata. E ui ina folafola e le usitaia le faaiuga, o lona uiga o le a faaauau pea e Saina le faʻamilitia o motu o loʻo finau ma puipuia ana "mea autu" iina-na faia e lana neivi lana uluai faʻataʻitaʻiga afi i le SCS i le aso aʻo lumanaʻi le faaiuga a le faamasinoga-o le faʻaaliga o le i luga o le tautinoga a Saina o ia o se "malosi tele e nafa ma." Na faailoa mai e Peresitene Xi Jinping i le 2014 e faapea, e manaʻomia e Saina ona i ai "lana malo malosi i fafo ma ni uiga faapitoa," lea na ia taʻua o le "ono tumau" (liuge jianchi). O nei mataupu faavae e manatu o le a fausia ai se “ituaiga fou o sootaga faava-o-malo,” ma aofia ai manatu e pei o le “felagolagomai ma manumalo-manumalo,” o se leo tele mo atunuu tau atiae, ma le puipuiga o faamasinoga faava o malo. Ae na aofia ai foʻi i le finau pea e toʻaono le “le tuulafoaʻia o tatou aia tatau ma mea e fiafia i ai” (zhengdang quanyi), lea e masani ona avea ma mafuaaga mo le faia o ni auala e teteʻe saʻo ai i matafaioi faavaomalo. (Va'ai: http://world.people.com.cn/n/2014/1201/c1002-26128130.html.)

E mautinoa lava sa manatu ta’ita’i o Saina o le sainia ma le fa’amaoniaina o le UNCLOS o le a aoga mo le atunu’u. O le a fa'aalia ai le tautinoga a Saina i maliega fa'ava-o-malo, fa'aalia ai le fa'aaloalo o Saina i aia tau gataifale a isi (aemaise ona tuaoi i Asia i Sautesasae) fa'apea fo'i ma le fa'atulafonoina o ana aia tatau, ma fa'afaigofie le su'esu'eina i lalo o le sami mo punaoa. Ae e le o taimi uma e taunuu ai maliega e pei ona faamoemoeina. O lea la ua te’ena le tulafono, ua fa’afuase’i loa ona taumafai le au Saina e fa’aleaogaina le fa’amasinoga a le UNCLOS ae toe fa’amatala le fa’amoemoe o le fono. E le tele ni malo e ono lagolagoina lea tulaga solomuli.

O le US, e ui ina sa lagolagoina pea le tulaga o Filipaina, e leai se mea e fiafia ai iinei. Muamua, e le'i sainia e le US pe fa'amaonia le UNCLOS, ma o lea ua i ai i se tulaga vaivai e finau ai mo ia pe apili i tulafono fa'ava-o-malo ma se "faiga faʻavae tulafono" pe a solia e malo (e pei o le faoa faamalosi e Rusia o Crimea). Lona lua, pei o Saina, e masani lava ona vaʻaia e le US le vaʻaia o tulafono faʻava-o-malo pe a afaina ai "mea e fiafia i ai le atunuu". Pe e tusa ai ma le Faamasinoga Faava o Malo o Faamasinoga po o se isi lava faamasinoga faava o malo, e leʻi taliaina lava e le US le manatu o le pule faʻatulafonoina, ma o le mea moni e masani ona amio e pei o faʻatagaina mai tulafono ma tulafono. O le mea lea, e pei foi o Saina, o le matafaioi a Amerika o se malosiaga tele e le taliaina i taimi uma le faʻaaloalo ma le usitaʻia o feagaiga ma feagaiga faʻavaomalo, faʻalapotopotoga faaletulafono faavaomalo (e pei o le International Criminal Court), poʻo tulafono faʻavaomalo faʻavaomalo (e pei o mea e uiga i le le faʻalavelave, fasioti tagata. , ma sauaga). (Va'ai: www.economist.com/blogs/democracyinamerica/2014/05/america-and-international-law.) O le US ma Saina, i se upu, e tautala i le lauga ae le savavali i le savali-se'i vagana ua faatino e le tulafono lana faiga faavae.

Ma o le lesona moni lena i inei-o le le faatuatuaina o malo tetele, o lo latou manatu faapito i tulafono faava o malo, ma le faatapulaaina o le malosi o faalapotopotoga faaletulafono e taofiofia ai a latou amioga. Masalo i le SCS mataupu Saina ma Filipaina, lea ua i lalo o se peresitene fou, o le a toe maua lo latou ala i tua i le laulau o feutagaiga ma faia se maliega e faʻafefe ai le mataupu o le pule silisili ese faigata. (Vaai i laʻu pou mulimuli i le mataupu: https://mgurtov.wordpress.com/2016/06/11/post-119-too-close-for-comfort-the-dangerous-us-china-maritime-dispute/.) E lelei lena; ae o le a le mafai ai ona foia le faafitauli autu o le auala e mafai ai ona faalauiloaina ma faamalosia le amio usita'i i se lalolagi e masani ona le mautonu.

*O le faamasinoga, o lana galuega i le mataupu SCS na amata i le 2013, e aofia ai faamasino mai Ghana, Polani, Netherlands, Farani, ma Siamani.

Tuua se tali

o le a le lomia lou tuatusi imeli. fanua manaomia ua faailogaina *

Faatatau Mataupu Faavae o

La Tatou A'oa'oga o Suiga

Auala e muta ai Taua

Agai mo le Filemu Lu'i
Mea na tutupu i Antiwar
Fesoasoani ia Matou Tuputupu Ae

Laititi Donors Faʻaauau Matou

Afai e te filifili e faia se sao faifaipea a itiiti ifo ma le $15 i le masina, e mafai ona e filifilia se meaalofa faafetai. Matou te faʻafetai i a matou foaʻi faifaipea i luga o la matou upega tafaʻilagi.

O lou avanoa lenei e toe mafaufau ai a world beyond war
Faleoloa WBW
Faʻaliliu I soʻo se gagana