89 Taimi Sa i ai i tagata le Filifiliga o Taua po o le Leai ma Filifilia se Isi Mea

“Aisea, o nisi taimi ou te talitonu i le tele o mea e ono le mafai a o lei faia le taeao.” — Lewis Carroll

Saunia e David Swanson, World BEYOND War, Novema 9, 2022

E tatau ona le o iai. O se isi mea i le fasioti tagata.

I mataupu e manaʻomia ai taua, e le mafai ona mafaufauina isi filifiliga. A leai, e fa'afefea ona ta'uamiotonuina e se tasi taua?

O lea la, e faʻapefea ona ou lisiina i lalo 89 taimi na faʻamalosia ai tagata e filifili le taua poʻo le "Leai se Mea," ma na latou filifilia se isi mea atoa?

Suesuega maua le le fa'asaua e sili atu ona manuia, ma na manuia e umi atu. Ae ua ta'u mai pea lava pea e na'o le saua le filifiliga.

Ana faapea o sauaga na o le pau lea o le meafaigaluega na faʻaaogaina, e mautinoa lava e mafai ona matou taumafai i se mea fou. Ae e le manaʻomia se mafaufauga poʻo se mea fou. O loʻo i lalo se lisi faʻatupulaia o faʻaupuga e le faʻaleagaina ua uma ona faʻaaogaina i tulaga e masani ona taʻuina mai ia i tatou e manaʻomia taua: osofaʻiga, galuega, faʻalavelave, ma pulega faʻamalosi.

Afai e tatau ona tatou aofia ai ituaiga uma o gaioiga e le faʻaleagaina, e pei o tipiloma, faʻasalalauga, feutagaiga, ma le tulafono o le tulafono, a tele toe lisi e mafai. Afai e tatau ona tatou aofia ai faʻalavelave faʻalavelave ma faʻalavelave faʻalavelave e mafai ona i ai se lisi umi atu. Afai e tatau ona tatou aofia ai faʻaupuga e le faʻaleagaina e maua ai sina manuia pe leai foi e mafai ona sili atu le lisi.

O loʻo matou taulaʻi iinei i luga o gaioiga taʻutaʻua tuusaʻo, puipuiga a tagata lautele, le faʻaaogaina o le faʻaaogaina - ma faʻaaoga lelei - e sui ai feteʻenaʻiga sauā.

Matou te leʻi saili e faʻamama le lisi mo le umi poʻo le lelei o le manuia poʻo le leai o ni faatosinaga leaga mai fafo. E pei o sauaga, e mafai ona fa'aoga le fa'atupu fa'aleagaga mo mafua'aga lelei, leaga, po'o le le fiafia, ma e masani lava o se tuufaatasiga o ia mea. O le manatu iinei o loʻo i ai se gaioiga e le faʻaleagaina e fai ma sui i taua. O filifiliga e le faatapulaaina i le "leai se mea e fai" po o taua.

O lenei mea moni, e le o taʻu maia ia i tatou le mea e tatau ona fai e soo se tagata i soo se tulaga; e ta'u mai ai ia i tatou le mea e saoloto e taumafai ai soo se sosaiete.

Mafaufau pe faʻafia ona faʻafitia le i ai o se gaioiga e le faʻaleagaina, o le umi o lenei lisi o loʻo i lalo e matua faʻateʻia. Masalo o le faafitia o le tau ma isi ituaiga o tetee i le faasaienisi o le teenaina o molimau e tatau ona auai faatasi ma le le faia o se faiga faasua, aua o le mea mulimuli e manino lava o se mea matautia.

O le mea moni, o le mea moni o loʻo i ai pea isi auala i taua e tusa lava pe amata se taua e le o se mafuaaga e le faia ai le ituaiga o lalolagi e le o faia ai taua, ma e leai se mafuaaga e le galue ai e puipuia taua o loʻo fuafua ma faʻatautaia e isi. e fa'atupu a'o le'i o'o i le tulaga o fete'ena'iga moni.

● 2022 Nonviolence in Ukraine ua poloka tane tane, tautala fitafita mai le taua, tulei ese fitafita mai nofoaga. Ua suia e tagata faʻailoga auala, tuʻu i luga laupapa faʻasalalau, tutu i luma o taʻavale, ma faʻafeiloaʻi uiga ese e se Peresetene o Amerika i se lauga a le Setete o le Iuni. O se lipoti i nei gaioiga o le iinei ma iinei.

● 2020s I Kolomupia, ua fai mai e se nuu lona fanua ma ua tele lava ina aveesea o ia lava mai taua. Vaai iinei, iinei, ma iinei.

● 2020s I Mekisikō, ua faia foʻi faapea e se nuu. Vaai iinei, iinei, ma iinei.

● 2020s I Kanata, ua faaaogāina e tagata o le atunuu gaioiga le faʻamalosi e taofia ai le fa'aauupegaina o paipa i luga o latou fanua.

● 2020, 2009, 1991, Nonviolent movements ua taofia ai le fausiaina o se nofoaga aʻoaʻoga a le militeri NATO i Montenegro, ma aveesea ai le US military bases mai Ekuatoa ma Filipaina.

● 2018 Armenians tetee ma le manuia mo le faamavaega a le Palemia Serzh Sargsyan.

● 2015 Kuatemala faʻamalosi peresitene pi’opi’o e faamavae.

● 2014-15 I Burkina Faso, e lē sauā tagata taofia se osofa'iga. Va'ai tala i le Vaega 1 o “Tetee Sivili e tetee atu i Coups” saunia e Stephen Zunes.

● 2011 Aikupito aumai i lalo pulega malosi a Hosni Mubarak.

● 2010-11 Tunisians faatoilaloina fa'atonu ma mana'omia suiga fa'apolokiki ma le tamaoaiga (Jasmine Revolution).

● 2011-12 Yemenis solo pulega a Saleh.

● 2011 I le tele o tausaga, e oʻo atu i le 2011, o vaega faʻamalosi e le faʻaleagaina i le itulagi o Basque o Sepania na taʻitaʻia le sao i le faʻaumatiaina o osofaʻiga a le au Basque separatists - aemaise lava e le o se taua i faiga faatupu faalavelave. Vaʻai i le "Civil Action Against ETA Terrorism in Basque Country" saunia e Javier Argomaniz, o le Mataupu 9 i totonu. Gaioiga Fa'a-va'aiga ma le Ta'aiga o Sauaga faatonu e Deborah Avant et alia. Atonu e taua foi le matauina o Mati 11, 2004, Al Qaeda pomu na maliliu ai le 191 tagata i Madrid a o lei faia le palota lea na finau ai se tasi vaega e tetee atu i le auai o Sepania i le taua a le US i Iraq. O tagata o Sepania palota le Socialists i le pule, ma latou aveesea uma autau Sipaniolo mai Iraq ia Me. Ua le toe iai ni pomu faatupu faalavelave mai fafo i Sepania. O lenei talaʻaga e tu malosi i le faʻafeagai ma Peretania, le Iunaite Setete, ma isi malo na tali atu i le faʻalavelave faʻatasi ma le tele o taua, e masani ona maua ai le tele o faʻalavelave.

● 2011 Senegalese manuia tetee talosaga mo le suiga o le Faavae.

● 2011 Maldivians matuā manaʻo faamavaega a le peresitene.

● 2010s Nonviolence na fa'amutaina galuega a taulaga i Donbass i le va o le 2014 ma le 2022.

● 2008 I Ekuatoa, ua faaaogā ai e se nuu ni gaoioiga e lē sauā ma fesootaʻiga e toe faafoi atu ai le ave faamalosi o fanua e se kamupani eli, e pei ona faaalia i le ata. I lalo o le Lalolagi Mauoa.

● 2007 O le tetee malosi i Sahara i Sisifo ua faamalosia ai Morocco e ofo atu se talosaga tuto'atasi.

● 2006 Thais faatoilaloina Palemia Thaksin.

● 2006 Nepalese solo tetee pupuni malosi o le tupu.

● 2005 I Lepanona, na faamutaina ai le 30 tausaga o pulega a Suria e ala i se fouvalega tele ma le lē sauā i le 2005.

● 2005 Ekuatoa solo Peresitene Gutiérrez.

● 2005 tagatanuu Kyrgyz faatoilaloina Peresitene Ayakev (Tulip Revolution).

● 2003 Faataitaiga mai Liberia: Ata Ata: Tatalo le Tiapolo Toe Foi i Seoli. O le taua a le Liberia i le 1999-2003 fa'ai'u i gaioiga e le fa'aleagaina, e aofia ai se osofaiga tau feusuaiga, faatosina mo talanoaga filemu, ma le fausiaina o se filifili tagata e siomia ai talanoaga seia maeʻa.

● 2003 Georgians faatoilaloina o se pule malosi (Rose Revolution).

● 2002 Ta'aloga lautele a Madagascar tuliesea pule faasolitulafono.

● 1987-2002 East Timorese activists tau mo tutoatasi mai Initonesia.

● 2001 Le polokalame “People Power Two”, tuliesea Peresitene Filipino Estrada i le amataga o le 2001. puna.

● 2000s: taumafaiga a le nuu i Budrus e tetee atu i le fausiaina o le vavaeeseina o Isaraelu i le Faletupe i Sisifo e ala i o latou fanua. Vaai i le ata Budrus.

● 2000 Peruvians faalauiloa i faatoilaloina Fa'atonu Alberto Fujimori.

● 1999 Suriname tetee faasaga i le peresitene e faia ai faiga palota e tuliesea ai o ia.

● 1998 Initonesia faatoilaloina Peresitene Suharto.

● 1997-98 sitiseni Sierra Leone puipui faatemokalasi.

● 1997 New Zealand Peacekeepers ma kitara nai lo fana na taulau i le mea na lē taulau ai pea leoleo filemu faaauupegaina, i le faamutaina o taua i Bougainville, e pei ona faaalia i le ata tifaga O fitafita e leai ni fana.

● 1992-93 Malawiians aumai i lalo 30 tausaga le pule.

● 1992 I Taialani o se gaoioiga lē saua fa'amuta se osofaiga faamiliteli. Va'ai tala i le Vaega 1 o “Tetee Sivili e tetee atu i Coups” saunia e Stephen Zunes.

● 1992 Pasila tuli i fafo Peresetene pi’opi’o.

● 1992 tagatanuu o Madagascar mānumālō palota saoloto.

● 1991 I le Soviet Union i le 1991, na puʻea faapagota ai Gorbachev, auina atu tane tane i aai tetele, tapunia faasalalau, ma faasāina teteega. Ae o le tetee e aunoa ma se vevesi na faamutaina le osofaiga i ni nai aso. Va'ai tala i le Vaega 1 o “Tetee Sivili e tetee atu i Coups” saunia e Stephen Zunes.

● 1991 Malians toilalo pule, maua le palota saoloto (March Revolution).

● 1990 tamaiti Ukrainian fa'ai'u ma le lē fa'asaua pulega Soviet i Ukraine.

● 1989-90 Monokolia mānumālō faatemokarasi multi-party.

● 2000 (ma le 1990s) Fa'ato'ilaloina i Serbia i le 1990s. Serbian faatoilaloina Milosevic (Bulldozer Revolution).

● 1989 Siekisolovakia manuia taumafaiga mo le faatemokalasi (Velvet Revolution).

● 1988-89 Solidarność (Solidarity) aumai i lalo le malo komunisi o Polani.

● 1983-88 Chileans faatoilaloina pulega Pinochet.

● 1987-90 Bangladeshis aumai i lalo pulega a Ershad.

● 1987 I le ulua'i fa'atasiga a Palesitina i le fa'ai'uga o le 1980s i le amataga o le 1990s, o le to'atele o le faitau aofa'i o tagata na fa'ato'ilaloina na avea ma fa'alapotopotoga e pulea i latou lava e ala i le le galulue fa'atasi. I le tusi a Rashid Khalidi Le Taua e selau Tausaga i Palesitina, na ia finau e faapea, o lenei taumafaiga le mautonu, tuusaʻo, aʻa, ma le tele o le le faʻaleagaina o taumafaiga na sili atu le lelei nai lo le PLO na faia mo le tele o tausaga, na tuʻufaʻatasia ai se faʻalavelave tetee ma suia manatu o le lalolagi, e ui lava i le tuʻufaʻatasia, teteʻe, ma le faʻaseseina e se PLO le amanaiaina. i le manaʻoga e faʻaosofia manatu o le lalolagi ma matua faʻavalevalea e uiga i le manaʻomia o le faʻaaogaina o le mamafa ia Isaraelu ma le Iunaite Setete. O lenei mea e matua'i fa'afeagai ma sauaga ma fa'ai'uga fa'aletonu o le Intifada Lua i le 2000, i le va'aiga a Khalidi ma le tele o isi.

● 1987-91 Lithuania, Latvia, ma Estonia faʻasaʻolotoina i latou lava mai le Soviet occupation e ala i le tetee malosi aʻo leʻi pa'ū le USSR. Vaai i le ata Pese Fouvalega.

● 1987 Na taofia ma le lē sauā e tagata i Argentina se osofaʻiga a le vaegaʻau. Va'ai tala i le Vaega 1 o “Tetee Sivili e tetee atu i Coups” saunia e Stephen Zunes.

● 1986-87 Korea i Saute mānumālō osofa'iga tele mo le faatemokalasi.

● 1983-86 O le “people power” a Filipaina aumaia i lalo o le pule sauā a Marcos. puna.

● 1986-94 US activists teena le toe siitia faamalosi o le silia ma le 10,000 Navajo tagata masani o loo nonofo i Northeastern Arizona, i le faaaogaina o le Genocide Demands, lea na latou valaau ai mo le moliaina o i latou uma e nafa ma le toe siitia mo le solitulafono o le fasioti tagata.

● 1985 Sudanese tamaiti aʻoga, tagata faigaluega aumai i lalo Numeiri pulega pulepule.

● 1984 Ta'aloga lautele a Uruguayans tuluiga malo faamiliteli.

● 1980s I Aferika i Saute, o gaoioiga lē saua na faia le sao taua i le faamutaina o le Apartheid.

● 1977-83 I Argentina, Tina o le Plaza de Mayo manuia taumafaiga mo le faatemokalasi ma le toe foi mai o tagata o latou aiga "ua mou".

● 1977-79 I Iran, tagata fa'ato'ilaloina le Shah.

● 1978-82 I Polivia, e lē sauā tagata Puipui se osofaiga faamiliteli. Va'ai tala i le Vaega 1 o “Tetee Sivili e tetee atu i Coups” saunia e Stephen Zunes.

● 1973 tagata aʻoga Thai faatoilaloina pulega a le militeri Thanom.

● 1970-71 Polani tagata faigaluega falegaosi vaa amataina fa'ato'ilaloina.

● 1968-69 tagata aʻoga Pakistan, tagata faigaluega, ma tagata faifaatoʻaga aumai i lalo ose pule.

● 1968 Ina ua osofaʻia e le ʻautau a Soviet Czechoslovakia i le 1968, sa iai ni faataʻitaʻiga, o se osofaʻiga lautele, o le mumusu e felagolagomaʻi, o le aveesea o faailo o auala, o le faatauanauina o ʻautau. E ui lava i taʻitaʻi le malamalama na ioeina, na faʻagesegese le pule, ma faʻaleagaina le faʻamaoni o le Soviet Communist Party. Vaʻai tala i le Mataupu 1 o Gene Sharp, Puipuiga Fa'avae Sivili.

● 1959-60 Iapani tetee feagaiga saogalemu ma le US ma le tofi Palemia.

● 1957 Colombians faatoilaloina faʻatonu

● 1944-64 Zambia manuia taumafaiga mo le tutoatasi.

● 1962 tagatanuu Algeria fa'alavelave fa'afuase'i e taofia ai taua faalemalo.

● 1961 I Algeria i le 1961, e toʻafā taʻitaʻiʻau Falani na faia se osofaʻiga. E le'i fa'atupu fa'alavelave na fa'aumatia i ni nai aso. Vaʻai tala i le Mataupu 1 o Gene Sharp, Puipuiga Fa'avae Sivili. Vaʻai foʻi i le tala i le Vaega 1 o “Tetee Sivili e tetee atu i Coups” saunia e Stephen Zunes.

● 1960 tagata aʻoga Korea i Saute faʻamalosi pule fa'amavae, palota fou.

● 1959-60 Congolese mānumālō tutoatasi mai le Malo Peleseuma.

● 1947 O taumafaiga a Gandhi mai le 1930 agaʻi i luma na avea ma ki i le aveesea o Peretania mai Initia.

● 1947 Mysore faitau aofaʻi malo pulega faatemokalasi i Initia fou tutoatasi.

● 1946 Haiti faatoilaloina ose pule.

● 1944 E toʻalua taʻitaʻi o Amerika Tutotonu, Maximiliano Hernandez Martinez (El Salvador) ma Jorge Ubico (Guatemala), na fa'ate'aina ona o ni fa'alavelave fa'atupu fa'ale-malo. puna. O le faatoilaloina o le pulega faamiliteli i El Salvador i le 1944 o loo faamatalaina i O se malosiaga sili atu le malosi.

● 1944 Ekuatoa faatoilaloina faʻatonu

● 1940s I tausaga mulimuli o le pulega a Siamani i Tenimaka ma Nouei i le taimi o le Taua Lona Lua a le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na lē toe pulea lelei ai e le Nazis le faitau aofaʻi.

● 1940-45 Gaoioiga e le sauā e laveaʻiina tagata Iutaia mai le Holocaust i Perelini, Bulgaria, Tenimaka, Le Chambon, Farani ma isi nofoaga. puna.

● 1933-45 A o faagasolo le Taua Lona Lua a le Lalolagi, sa iai se faasologa o vaega toʻaitiiti ma e masani ona vavae ese na faaaogā ma le taulau manuia auala e lē sauā ai e tetee atu ai i le ʻau Nasi. O nei vaega e aofia ai le White Rose ma le Rosenstrasse Resistance. puna.

● 1935 osofaʻiga lautele a Cubans faatoilaloina peresitene.

● 1933 osofaʻiga lautele a Cubans faatoilaloina peresitene.

● 1931 Chileans faatoilaloina pule malosi Carlos Ibañez del Campo.

● 1923 Ina ua nofoia e ʻautau a Falani ma Peleseuma le Ruhr i le 1923, na valaau atu ai le malo o Siamani i ona tagatānuu e tetee atu e aunoa ma ni sauāga faaletino. O tagata na liliu ese ma le le faʻaleagaina manatu lautele i Peretania, US, ma e oʻo lava i Peleseuma ma Farani, mo le lagolagoina o tagata Siamani. I se maliliega faavaomalo, na faaui i tua le au Farani. Vaʻai tala i le Mataupu 1 o Gene Sharp, Puipuiga Fa'avae Sivili.

● 1920 I Siamani i le 1920, na faatoʻilaloina ai ma faaaunuua le malo i se osofaʻiga, ae ina ua alu ese le malo, na manaʻomia ai se osofaʻiga lautele. Na fa'aumatia le fa'alavelave i le lima aso. Vaʻai tala i le Mataupu 1 o Gene Sharp, Puipuiga Fa'avae Sivili.

● 1917 Le Fouvalega a Rusia ia Fepuari 1917, e ui lava i ni nai faiga sauā, ae sa tele lava ina lē sauā ma taʻitaʻia atu ai i le paʻu o le faiga o le czarist.

● 1905-1906 I Rusia, o tagata faifaatoʻaga, tagata faigaluega, tamaiti aʻoga, ma tagata atamamai na auai i osofaʻiga tetele ma isi ituaiga o gaoioiga e aunoa ma se sauā, ma faamalosia ai le Czar e talia le faavaeina o se fono faitulafono. puna. Tagaʻi foʻi O se malosiaga sili atu le malosi.

● 1879-1898 Maori tete'e ma le le sauā Fa'akolone tagata nofoia Peretania ma le fa'atapula'aina o le manuia ae fa'aosofia isi i le tele o tausaga mulimuli ane.

● 1850-1867 O tagata Hungarian nationalists, na taʻitaʻia e Francis Deak, na auai i le tetee malosi i pulega a Austria, ma iu ai ina toe maua le pule a le tagata lava ia mo Hanikeri o se vaega o le Austro-Hungarian federation. puna.

● 1765-1775 Na faia e le au kolone Amerika ni taumafaiga tetele se tolu e tetee atu i pulega a Peretania (e faasaga i le Stamp Acts o le 1765, le Townsend Acts o le 1767, ma le Coercive Acts o le 1774) ma iu ai i le tutoatasi moni mo kolone e iva i le 1775. puna. Vaʻai foʻi iinei.

● 494 T.L.M. I Roma, o le au plebeians, na i lo le fasioti tagata, i le taumafai e faasaʻo faitioga, alu ese mai le aai i se mauga (na ta’ua mulimuli ane “o le Mauga Paia”). O iina na latou nonofo ai mo ni nai aso, ma mumusu e faia a latou sao masani i le olaga o le aai. Ona maua lea o se maliliega e folafola atu ai ni suiga taua i lo latou olaga ma tulaga. Vaʻai Gene Sharp (1996) "I tua atu o taua ma le pacifism: tauiviga le faʻaleagaina agai i le faamasinoga tonu, saolotoga ma le filemu." Le Toe Iloiloga Ekumene (Vol. 48, Lomiga 2).

Tali 2

  1. Tala lelei. O nai upusii pupuu ia e ono fa'atatau.

    O sauaga, faatasi ai ma isi faaletonu uma o le tino, ua na o se faaletonu o mafaufauga.
    O se faʻalauteleina o faʻamatalaga o se tusitusiga a William Edgar Stafford.

    O le tele ma le tele, o mea e mafai ona tatou oo i ai ua leiloloa ia i tatou, ua tuliesea ona o lo tatou toilalo e mafaufau i ai.
    Rilke.

  2. O sauaga, faatasi ai ma isi faaletonu uma o le tino, ua na o se faaletonu o mafaufauga.
    O se faʻalauteleina o faʻamatalaga o se tusitusiga a William Edgar Stafford

    O le tele ma le tele, o mea e mafai ona tatou oo i ai ua leiloloa ia i tatou, ua tuliesea ona o lo tatou toilalo e mafaufau i ai.
    Rilke.

Tuua se tali

o le a le lomia lou tuatusi imeli. fanua manaomia ua faailogaina *

Faatatau Mataupu Faavae o

La Tatou A'oa'oga o Suiga

Auala e muta ai Taua

Agai mo le Filemu Lu'i
Mea na tutupu i Antiwar
Fesoasoani ia Matou Tuputupu Ae

Laititi Donors Faʻaauau Matou

Afai e te filifili e faia se sao faifaipea a itiiti ifo ma le $15 i le masina, e mafai ona e filifilia se meaalofa faafetai. Matou te faʻafetai i a matou foaʻi faifaipea i luga o la matou upega tafaʻilagi.

O lou avanoa lenei e toe mafaufau ai a world beyond war
Faleoloa WBW
Faʻaliliu I soʻo se gagana