Rene Wadlowa, TRANSCEND Media Service, Maj 2, 2023
4 marca 2023 r. w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku podjęto ważny krok w kierunku ochrony oceanów, jakim było przedstawienie Traktatu o morzu pełnym. Celem traktatu jest ochrona bioróżnorodności oceanów poza granicami terytorialnymi państw. Negocjacje te rozpoczęły się w 2004 r. Ich długość świadczy o niektórych trudnościach tych kwestii.
Nowy Traktat o morzu pełnym dotyczy większości oceanów poza jurysdykcją krajową i wyłączną strefą ekonomiczną (WSE). Nowy traktat jest odzwierciedleniem obaw związanych z konsekwencjami globalnego ocieplenia, ochroną różnorodności biologicznej, wysiłkami na rzecz przeciwdziałania zanieczyszczeniom lądowym oraz konsekwencjami przełowienia. Ochrona różnorodności biologicznej zajmuje obecnie ważne miejsce w programie politycznym wielu państw.
Nowy traktat opiera się na negocjacjach prowadzonych w latach 1970. XX wieku, które doprowadziły do przyjęcia Konwencji o prawie morza z 1982 r. Trwające dekadę negocjacje, w których aktywną rolę odgrywały organizacje pozarządowe, takie jak Association of World Citizens, dotyczyły przede wszystkim rozszerzenia jurysdykcji krajowej o „wyłączną strefę ekonomiczną” kontrolowaną przez państwo posiadające 12. -milowa jurysdykcja. Dane państwo mogłoby zawierać porozumienia finansowe z innymi państwami w sprawie rybołówstwa lub innej działalności w wyłącznej strefie ekonomicznej.
Konwencja o prawie morza z 1982 r. była próbą nadania struktury prawnej temu, co było w dużej mierze zwyczajowym prawem międzynarodowym, poprzez sporządzenie kompleksowego traktatu prawnego. Konwencja o prawie morza doprowadziła również do powstania procedury rozstrzygania sporów prawnych.
Niektórzy przedstawiciele organizacji pozarządowych, którzy brali udział w negocjacjach w latach 1970., ostrzegali przed trudnościami wynikającymi z nakładania się na siebie wyłącznych stref ekonomicznych, zwłaszcza WSE wokół małych wysp narodowych. Praktyka pokazała, że nasze obawy były uzasadnione. Sytuację w basenie Morza Śródziemnego komplikuje bliski kontakt lub nakładanie się wyłącznych stref ekonomicznych Grecji i Turcji, a także Cypru, Syrii, Libanu, Libii, Izraela – wszystkich państw o głębokich napięciach politycznych.
Obecna polityka chińskiego rządu i liczba okrętów wojennych poruszających się po Morzu Południowochińskim wykracza poza wszystko, czego się obawiałem w latach 1970. Nieodpowiedzialność wielkich mocarstw, ich egoistyczne podejście do prawa międzynarodowego oraz ograniczona zdolność instytucji prawnych do powstrzymywania zachowań państw budzi niepokój. Istnieje jednak Deklaracja z Phnom Penh z 2002 r. w sprawie postępowania stron na Morzu Południowochińskim, która wzywa do zaufania, powściągliwości i rozstrzygania sporów na drodze prawnej, abyśmy mogli mieć nadzieję, że zwycięży „chłodniej myślący”.
Przedstawiciele organizacji pozarządowych ponownie odegrali ważną rolę w tworzeniu nowego Traktatu o morzu pełnym, mimo że wciąż pozostają w nim pominięte kwestie, takie jak górnictwo na dnie oceanu. Pocieszające jest to, że istniała współpraca między głównymi rządami – USA, Chinami, Unią Europejską. Przed nami jeszcze wiele pracy, a wysiłki rządu muszą być uważnie obserwowane. Rok 2023 to jednak dobry początek dla ochrony i mądrego korzystania z oceanów.
______________________________________
René Wadlow jest członkiem Sieć TRANSCEND na rzecz środowiska rozwoju pokoju. Jest prezesem Association of World Citizens, międzynarodowej organizacji pokojowej o statusie doradczym przy ECOSOC, organu ONZ ułatwiającego współpracę międzynarodową i rozwiązywanie problemów w kwestiach gospodarczych i społecznych oraz redaktorem Transnational Perspectives.
