Padziko Lonse: Anthu amodzi, Dziko limodzi, Mtendere umodzi

(Ili ndi gawo 58 la World Beyond War pepala woyera A Global Security System: An Alternative Nkhondo. Pitirizani ku yapitayi | zotsatirazi gawo.)

Anthu amakhala mitundu imodzi, Homo sapiens. Pamene takhala ndi mitundu yosiyanasiyana ya mitundu, zipembedzo, zachuma, ndi ndale zomwe zimapindulitsa moyo wathu wamba, ndifedi anthu amodzi omwe akukhala pa mapulaneti ovuta kwambiri. Zamoyo zomwe zimathandiza miyoyo yathu ndi zitukuko zathu ndizochepa kwambiri, ngati khungu la apulo. Mkati mwa izo ndi zonse zomwe tonsefe timafunikira kuti tikhalebe ndi moyo. Tonsefe timagwirizana m'mlengalenga umodzi, nyanja yayikulu, nyengo imodzi ya dziko lonse lapansi, madzi amodzi omwe amachokera padziko lonse lapansi. Izi ndizozimene zimapangitsa kuti chitukuko chikhalepo. Zowopsya kwambiri ndi njira zathu zamakono, ndipo ntchito yathu yodziwika ndikutetezera ku chiwonongeko ngati tikufuna kukhala ndi moyo.

Lero udindo waukulu kwambiri wa maboma ndi mabungwe olamulira padziko lonse ndikutetezedwa kwa azimayi. Tifunika kuganizira kaye za umoyo wa mgwirizano wa dziko lonse ndi wachiwiri pokhapokha ponena za chidwi cha dziko lonse, pakuti wotsirizira tsopano akudalira kwathunthu. Mvula yowonongeka ya zachilengedwe padziko lonse yayamba kale kuphatikizapo kuchuluka kosatha kwa chiwonongeko, kuchepa kwa nsomba zapadziko lonse, mavuto osadziwika a nthaka, kutentha kwa mitengo, ndi kufulumizitsa ndikupangitsa kuti izi zisawonongeke. Timakumana ndi mapulaneti oopsa.

Komitiyi imaphatikizanso mgwirizano wa anthu omwe ali mkhalidwe wamtendere. Zonse ziyenera kukhala zotetezeka ngati zilizonse zikhale zotetezeka. Chitetezo cha aliyense chiyenera kutsimikizira kuti chitetezo cha onse ndi chitetezo. Mtendere weniweni ndi gulu lomwe palibe mantha a chiwawa (nkhondo kapena nkhondo yapachiweniweni), kugwiritsidwa ntchito kwa gulu limodzi ndi wina, osati nkhanza zandale, kumene aliyense ali ndi zofuna zofunika, ndipo onse ali ndi ufulu wochita nawo zosankha zomwe zimawakhudza iwo. Monga momwe chikhalidwe chokhala ndi thanzi labwino chimafuna mitundu yosiyanasiyana ya zachilengedwe, mgwirizano wathanzi umakhala wosiyana pakati pa anthu.

Kutetezera mgwirizanowo kumapindula kwambiri mwa kuvomereza kwaufulu kotero kuti ndi njira yokonzekera yokha kuchokera pansipa, ntchito yogwirizana ndi kulemekezana komwe kumabwera chifukwa cha udindo wa dziko lapansi. Ngati mgwirizanowu sulipo, pamene anthu ena, mabungwe, kapena amitundu sasamala za ubwino wamba, pamene akufuna kupanga nkhondo kapena kuwononga malo omwe apindula, ndiye boma likufunikira kuteteza mgwirizano ndipo zikutanthauza malamulo, makhoti, ndipo mphamvu ya apolisi ikufunika kuti iwagwiritse ntchito.

Takhala tikufika pambuyo pa mbiri ya anthu ndi chisinthiko kumene chitetezo cha mgwirizano ndi chofunikira osati kwa moyo wabwino waumunthu, koma kuti tipulumuke. Izi zikutanthauza malingaliro atsopano, makamaka kuzindikira kuti ndife gulu limodzi la mapulaneti. Zimaphatikizapo kukhazikitsa mayanjano atsopano, machitidwe atsopano a ulamuliro wa demokarasi ndi mgwirizano watsopano pakati pa mayiko kutetezera mgwirizano.

Nkhondo sikuti imatilepheretsa kuntchito iyi yofunikira, koma imapangitsa kuti chiwonongeke. Sitidzathetsa kusamvana pa dziko lapansi, koma mkangano suyenera kutsogolera ku nkhondo. Ndife mitundu yochenjera kwambiri yomwe yatha kale njira zopanda chisokonezo zosamvana zomwe zingathe, ndipo nthawi zina zimatenga malo achiwawa. Tiyenera kuwongolera mpaka tipeze chitetezo chodziwika, dziko limene ana onse ali otetezeka ndi abwino, osakhala ndi mantha, kufuna, ndi kuzunzidwa, chitukuko cha umunthu chopambana kukhala pa biosphere yathanzi. Anthu amodzi, mapulaneti amodzi, mtendere umodzi ndizofunikira pa nkhani yatsopano yomwe tikuyenera kunena. Ndilo gawo lotsatila pa chitukuko cha chitukuko. Kuti tikulitse ndikufalitsa chikhalidwe cha mtendere chomwe tikufunikira kuti tiwongolera miyambo yambiri yomwe ilipo kale.

(Pitirizani ku yapitayi | zotsatirazi gawo.)

Tikufuna kumva kuchokera kwa inu! (Chonde lankhulani ndemanga pansipa)

Izi zawatsogolera bwanji inu kuganiza mosiyana za njira zina zankhondo?

Kodi mungawonjezere, kapena kusintha, kapena kukayikira za izi?

Kodi mungatani kuti muthandize anthu ambiri kumvetsetsa za njirazi?

Kodi mungachite bwanji kuti izi zitheke ku nkhondo?

Chonde mugawane nkhaniyi!

Zolemba zofanana

Onani zina zotsatizana nazo “Kupanga Chikhalidwe cha Mtendere”

Onani Mndandanda wa Zamkatimu A Global Security System: An Alternative Nkhondo