စစ်ပွဲကို ဘယ်လိုအဆုံးသတ်ရမလဲဆိုတာကို ဆွေးနွေးဖို့ လိုပါတယ်။

ဂျွန် Horgan အားဖြင့် စတိတ်ဧပြီလ 30, 2022

မကြာသေးမီက ကျွန်ုပ်၏ ပထမနှစ် လူသားပညာအတန်းများကို မေးခဲ့သည်- စစ်ပွဲတွေ ဘယ်တော့မှ ပြီးမှာလဲ။ စစ်ပွဲရဲ့ အဆုံးအစကိုတောင် စိတ်ထဲမှာ စွဲနေခဲ့တယ် လို့တောင် သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။ ခြိမ်းခြောက်မှု လူမျိုးအချင်းချင်း စစ်ပွဲ။ ငါက ငါ့တပည့်တွေကို တာဝန်ပေးတယ်"စစ်ပွဲသည် တီထွင်မှုတစ်ခုသာဖြစ်သည်။မနုဿဗေဒပညာရှင် Margaret Mead နှင့်အကြမ်းဖက်မှုသမိုင်းစိတ်ပညာရှင် Steven Pinker မှ

Pinker ကဲ့သို့ပင် ကျောင်းသားအချို့က စစ်ပွဲသည် နက်ရှိုင်းစွာ အမြစ်တွယ်နေသည့် ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ် တွန်းအားများမှ ဖြစ်သည်ဟု သံသယရှိသည်။ အခြားသူများက စစ်ပွဲသည် ယဉ်ကျေးမှု "တီထွင်မှု" ဖြစ်ပြီး "ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ လိုအပ်ချက်" မဟုတ်ကြောင်း Mead နှင့် အခြားသူများက သဘောတူကြသည်။ ဒါပေမဲ့ သဘာဝတရားကနေ ပေါက်ဖွားလာတဲ့ သို့မဟုတ် ပြုစုပျိုးထောင်မှုကနေ စစ်ပွဲလို့ မြင်တာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ငါ့တပည့်အားလုံးနီးပါးက စစ်ပွဲဆိုတာ ဘယ်တော့မှ ပြီးဆုံးမှာမဟုတ်ဘူးလို့ ဖြေတယ်။

စစ်ပွဲသည် ရှောင်လွှဲ၍မရဟု ဆိုကြသည်၊ အကြောင်းမှာ လူသားများသည် ပင်ကိုယ်လောဘနှင့် ရုန်းရင်းဆန်ခတ် ဖြစ်နေသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ် အရင်းရှင်စနစ်ကဲ့သို့ စစ်အာဏာရှင်စနစ်သည် ကျွန်ုပ်တို့၏ယဉ်ကျေးမှု၏ အမြဲတမ်းအစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်လာသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ် အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ကျွန်ုပ်တို့အများစုသည် စစ်ပွဲကိုမုန်းတီးလျှင်ပင် ဟစ်တလာနှင့် ပူတင်တို့ကဲ့သို့ စစ်သွေးကြွများသည် ငြိမ်းချမ်းရေးကို မြတ်နိုးသောသူများကို မိမိကိုယ်ကို ခုခံတိုက်ခိုက်ရန် အတင်းအကျပ် တွန်းအားပေးကာ အမြဲတမ်းပေါ်ပေါက်လာလိမ့်မည်။

ကျောင်းသားတွေရဲ့ တုံ့ပြန်မှုက ကျွန်တော့်ကို မအံ့သြပါဘူး။ လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ် 20 လောက်က အမေရိကန်က အီရတ်ကို ကျူးကျော်တုန်းက စစ်ပွဲတွေ ပြီးသွားမလားလို့ မေးလာတယ်။ ထိုအချိန်မှစ၍ ကျွန်ုပ်သည် အမေရိကန်နှင့် အခြားနေရာများတွင် နိုင်ငံရေးအရ ဆွဲဆောင်မှုများနှင့် ခေတ်အဆက်ဆက် လူထောင်ပေါင်းများစွာကို စစ်တမ်းကောက်ယူခဲ့သည်။ လူဆယ်ယောက်မှာ ကိုးယောက်လောက်က စစ်ပွဲဆိုတာ ရှောင်လွှဲလို့ မရဘူး။

ဤသေခြင်းတရားသည် နားလည်နိုင်သည်။ အမေရိကန်သည် ၉/၁၁ ကတည်းက စစ်ပွဲများ မရပ်မနား ဖြစ်နေသည်။ မနှစ်က အမေရိကန်တပ်တွေ အာဖဂန်နစ္စတန်က ထွက်သွားပေမယ့် အနှစ် 20 အကြမ်းမဖက်သိမ်းပိုက်ပြီးနောက်အမေရိကန်သည် ကမ္ဘာ့စစ်အင်ပါယာကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားဆဲဖြစ်သည်။ နိုင်ငံနှင့် နယ်မြေပေါင်း 80 ကို လွှမ်းခြုံထားသည်။. ယူကရိန်းကို ရုရှားက တိုက်ခိုက်တာက စစ်ပွဲတစ်ခုပြီးသွားတဲ့အခါ နောက်တစ်ခုက စတင်တယ်ဆိုတဲ့ ခံစားချက်ကို အားကောင်းစေပါတယ်။

စစ်ပွဲတွင် အသေခံခြင်းဝါဒသည် ကျွန်ုပ်တို့၏ယဉ်ကျေးမှုကို ပျံ့နှံ့စေပါသည်။ ၌ ချဲ့ထွင်ကျွန်တော်ဖတ်နေတဲ့ သိပ္ပံစီးရီးတစ်ခုဖြစ်တဲ့ စစ်ပွဲဟာ ကြွလာတတ်ပေမယ့် ဘယ်တော့မှ မပျောက်ကွယ်သွားမယ့် “ရူးသွပ်မှု” အဖြစ် ဖော်ပြတဲ့ ဇာတ်ကောင်တစ်ယောက်ပါ။ “ငါတို့လူသားဖြစ်သရွေ့ စစ်ပွဲက ငါတို့နဲ့အတူရှိနေမှာကို ငါကြောက်တယ်။

ဒီသေဆုံးမှုဟာ နည်းလမ်းနှစ်မျိုးနဲ့ မှားပါတယ်။ ပထမအချက်က လက်တွေ့ကျကျ မှားနေတယ်။ စစ်ပွဲသည် ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်၏ နက်နဲသော အမြစ်တွယ်ခြင်းမှ ဝေးကွာသည်ဟူသော Mead ၏ အဆိုကို သုတေသနက အတည်ပြုသည်။ မကြာသေးမီက ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ တီထွင်မှုတစ်ခု။ နှင့် Pinker ပြထားသည့်အတိုင်းမကြာသေးမီက ဖြစ်ပွားခဲ့သော ပဋိပက္ခများကြားမှ စစ်ပွဲများသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်နောက်ပိုင်း သိသိသာသာ ကျဆင်းလာခဲ့သည်။ ရာစုနှစ်များစွာကြာ ခါးသီးသော ရန်သူများဖြစ်သည့် ပြင်သစ်နှင့် ဂျာမနီကြား စစ်ပွဲသည် အမေရိကန်နှင့် ကနေဒါကြား စစ်ပွဲကဲ့သို့ပင် စိတ်ကူးမယဉ်နိုင်လောက်အောင် ဖြစ်လာသည်။

Fatalism လည်း မှားတယ်။ ကိုယ်ကျင့်တရား စစ်ပွဲတည်မြဲအောင် ကူညီပေးတဲ့အတွက်။ စစ်ပွဲက ဘယ်တော့မှ ပြီးဆုံးမှာ မဟုတ်ဘူးလို့ တွေးရင် အဆုံးတိုင်ဖို့ ကြိုးစားမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ တိုက်ခိုက်မှုများကို ဟန့်တားရန်နှင့် စစ်ပွဲများ မလွှဲမရှောင်သာ ကွဲထွက်သောအခါတွင် ကျွန်ုပ်တို့သည် လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားရန် အလားအလာပိုများပါသည်။

ယူကရိန်းစစ်ပွဲကို ခေါင်းဆောင်အချို့က မည်သို့တုံ့ပြန်သည်ကို သုံးသပ်ကြည့်ပါ။ အမေရိကန်သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒင်က နှစ်စဉ်စစ်ရေးအသုံးစရိတ်ကို ဒေါ်လာ ၈၁၃ ဘီလီယံအထိ မြှင့်တင်လိုကြောင်း၊ ယင်းမှာ အမြင့်ဆုံးအဆင့်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်သည် တရုတ်ထက် လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များအတွက် သုံးဆကျော် သုံးစွဲနေပြီး ရုရှားထက် ဆယ့်နှစ်ဆ၊ စတော့ဟုမ်းအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာငြိမ်းချမ်းရေးသုတေသနအင်စတီကျု, SIPRI။ အက်စ်တိုးနီးယား ဝန်ကြီးချုပ် Kaja Kallas က အခြားနေတိုးနိုင်ငံများကို ၎င်းတို့၏ စစ်အသုံးစရိတ် တိုးမြှင့်ရန် တိုက်တွန်းထားသည်။ “တခါတရံမှာ ငြိမ်းချမ်းရေးရရှိဖို့ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းကတော့ စစ်အင်အားကို အသုံးချလိုစိတ်ရှိဖို့ပါပဲ” လို့ သူက ဆိုပါတယ်။ The New York Times.

ကွယ်လွန်သူ စစ်သမိုင်းပညာရှင် John Keegan သည် ငြိမ်းချမ်းရေး-ခွန်အားဖြင့် ခိုင်မာသော စာတမ်းကို သံသယဝင်ခဲ့သည်။ သူရဲ့ 1993 magnum opus မှာ စစ်ပွဲသမိုင်းစစ်ပွဲသည် အဓိကအားဖြင့် “လူ့သဘောသဘာဝ” သို့မဟုတ် စီးပွားရေးဆိုင်ရာအချက်များမှမဟုတ်ဘဲ “စစ်ပွဲ၏အင်စတီကျူးရှင်းကိုယ်တိုင်” မှ ဖြစ်သည်ဟု Keegan မှ စောဒကတက်သည်။ Keegan ၏ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာချက်အရ စစ်ပွဲအတွက် ပြင်ဆင်ခြင်းသည် ဖြစ်နိုင်ခြေနည်းသည်ထက် ပိုနည်းသည်။

စစ်ပွဲသည် အရင်းအမြစ်များ၊ ဉာဏ်ပညာနှင့် စွမ်းအင်တို့ကို အခြားသော အရေးတကြီး ပြဿနာများမှ ဝေးဝေးသို့ လွှဲပေးသည်။ နိုင်ငံများ သည် တစ်နှစ်လျှင် လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့များအတွက် အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် ဒေါ်လာ ၂ ထရီလျံခန့် သုံးစွဲကြပြီး ထိုပမာဏ၏ ထက်ဝက်နီးပါးကို အမေရိကန်က တွက်ချက်ထားသည်။ ထိုငွေများကို ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု၊ သန့်ရှင်းသော စွမ်းအင် သုတေသနနှင့် ဆင်းရဲမွဲတေမှု တိုက်ဖျက်ရေး ပရိုဂရမ်များအစား သေဆုံးခြင်းနှင့် ပျက်စီးခြင်းအတွက် ရည်စူးပါသည်။ အကျိုးအမြတ်မယူသောအဖြစ် World Beyond War စာရွက်စာတမ်းများစစ်ပွဲနှင့် စစ်အာဏာရှင်ဝါဒသည် "သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ဆိုးရွားစွာ ပျက်စီးစေသည်၊ ပြည်သူ့လွတ်လပ်မှုကို ပျက်ပြားစေကာ ကျွန်ုပ်တို့၏စီးပွားရေးကို ယိုစီးစေသည်"

တရားမျှတဆုံးစစ်ပွဲတောင်မှ တရားမျှတမှုမရှိဘူး။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်များ—လူကောင်းများ!—အရပ်သားများအပေါ် မီးလောင်ဗုံးများနှင့် နျူကလီးယားလက်နက်များ ပစ်ချခဲ့သည်။ ယူကရိန်းမှာ အရပ်သားတွေကို သတ်ခဲ့တဲ့အတွက် အမေရိကန်က ရုရှားကို ဝေဖန်နေတာ မှန်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ၉/၁၁ ကတည်းက အာဖဂန်နစ္စတန်၊ အီရတ်၊ ပါကစ္စတန်၊ ဆီးရီးယားနဲ့ ယီမင်တို့မှာ အမေရိကန်ရဲ့ စစ်ဆင်ရေးတွေကြောင့် အရပ်သား ၃၈၇,၀၇၂ ယောက် သေဆုံးခဲ့ရပါတယ်။ Brown University မှ စစ်ပွဲကုန်ကျစရိတ်များ ပရောဂျက်.

ယူကရိန်းကို ရုရှားရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုက စစ်ပွဲရဲ့ ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းမှုတွေကို ထုတ်ဖော်ပြသလိုက်ပါတယ်။ ဤကပ်ဆိုးကြီးကို တုံ့ပြန်ရန် ကျွန်ုပ်တို့၏လက်နက်များကို ဖြည့်တင်းမည့်အစား ဤကဲ့သို့ သွေးထွက်သံယို ပဋိပက္ခများ ဘယ်သောအခါမှ မဖြစ်ပွားနိုင်သည့် ကမ္ဘာကြီးကို မည်သို့ဖန်တီးရမည်ကို ဆွေးနွေးသင့်သည်။ စစ်ပွဲအဆုံးသတ်ရန် လွယ်ကူမည်မဟုတ်သော်လည်း ကျွန်စနစ်အဆုံးသတ်ရေးနှင့် အမျိုးသမီးများ လက်အောက်ခံအဖြစ် ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာလိုအပ်ချက်ဖြစ်သင့်သည်။ စစ်ပွဲအဆုံးသတ်ရန် ပထမခြေလှမ်းမှာ ဖြစ်နိုင်သည်ဟု ယုံကြည်သည်။

John Horgan သည် သိပ္ပံစာရေးဌာနကို ညွှန်ကြားသည်။ ဤကော်လံကို ScientificAmerican.com တွင်ထုတ်ဝေသည့်တစ်ခုမှ ဆီလျော်အောင် ဘာသာပြန်ထားသည်။