ဗြိတိန်နိုင်ငံအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာတရားရုံးကစစ်ရာဇဝတ်မှုများအတွက်စုံစမ်းစစ်ဆေးခံရဖို့ပထမဦးဆုံးအနောက်ပိုင်းပြည်နယ်ဖြစ်ပါတယ်

Ian Cobain မှ၊ အဆိုပါစစ်ပွဲညွန့်ပေါင်းကိုရပ်တန့်

စစ်ရာဇ၀တ်မှုစွပ်စွဲချက်များကို စုံစမ်းစစ်ဆေးရန် နိုင်ငံတကာ ရာဇ၀တ်တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် ယူကေကို ဗဟိုအာဖရိကသမ္မတနိုင်ငံ၊ ကိုလံဘီယာနှင့် အာဖဂန်နစ္စတန်တို့ကဲ့သို့ နိုင်ငံများတွင် နေရာယူထားသည်။

Baha Mousa ၊ အီရတ်ဟိုတယ် ဧည့်ခံသည် ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှတပ်များက သတ်ဖြတ်နှိပ်စက်၊

ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ပြီးနောက် ဗြိတိသျှတပ်များသည် စစ်ရာဇ၀တ်မှုများ ဆက်တိုက်ပြုလုပ်ရန် တာဝန်ရှိသည်ဟူသော စွပ်စွဲချက်များ၊ အီရတ် ဖြင့် စစ်ဆေးမည်ဖြစ်သည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာရာဇဝတ်တရားရုံး Hague တွင် (ICC) မှ တာဝန်ရှိသူများက ကြေညာခဲ့သည်။

တရားရုံးသည် ဥပဒေမဲ့သတ်ဖြတ်မှုစွပ်စွဲချက်ပေါင်း ၆၀ ခန့်ကို ပဏာမစစ်ဆေးမှုပြုလုပ်ပြီး အီရတ်နိုင်ငံသား ၁၇၀ ကျော်ကို ဗြိတိန်တွင် ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခဲ့ကြောင်း၊ စစ်ရေး ထိန်းသိမ်းခြင်း။

ICC သည် နောက်ထပ်အဆင့်သို့ ရွှေ့ပြီး တရားဝင် စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတစ်ရပ်ကို ကြေညာမည်မဟုတ်ကြောင်း ဗြိတိန်ကာကွယ်ရေးအရာရှိများက ယုံကြည်ထားပြီး၊ အဓိကအားဖြင့် ဗြိတိန်သည် စွပ်စွဲချက်များကို စုံစမ်းစစ်ဆေးရန် စွမ်းရည်ရှိသောကြောင့်ဖြစ်သည်။

သို့သော်လည်း ယူကေသည် ICC တွင် ပဏာမစုံစမ်းစစ်ဆေးမှုကို ရင်ဆိုင်ခဲ့သည့် တစ်ခုတည်းသော အနောက်နိုင်ငံဖြစ်သောကြောင့် အဆိုပါ ကြေညာချက်သည် လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များ၏ ဂုဏ်သိက္ခာကို ထိခိုက်နစ်နာစေပါသည်။ တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် ယူကေတွင် နေရာယူထားသည်။ ကုမ္ပဏီထဲမှာ ဗဟိုအာဖရိကသမ္မတနိုင်ငံ၊ ကိုလံဘီယာနဲ့ အာဖဂန်နစ္စတန်တို့လို နိုင်ငံတွေပါ။

ICC ၏ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် “ရုံးမှရရှိသော အချက်အလက်အသစ်သည် အီရတ်တွင် ၂၀၀၃ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၈ ခုနှစ်အထိ စနစ်တကျ အကျဉ်းသားများအား ညှင်းပန်းနှိပ်စက်မှုများနှင့် ပတ်သက်သည့် စစ်ရာဇ၀တ်မှုများအတွက် United Kingdom အရာရှိများ၏ တာဝန်ဖြစ်သည်ဟု စွပ်စွဲထားသည်။

“ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်ထားသော ပဏာမစစ်ဆေးမှုသည် အထူးသဖြင့် ၂၀၀၃ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၈ ခုနှစ်အတွင်း အီရတ်တွင် တပ်စွဲထားသော ယူကေ၏ လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များကြောင့်ဟု စွပ်စွဲထားသော ရာဇ၀တ်မှုများကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမည်ဖြစ်သည်။

အဆိုပါ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် အီရတ်တွင် ဗြိတိန်စစ်တပ်က စနစ်တကျ စော်ကားမှု ပြုလုပ်ခဲ့သည်ဟူသော စွပ်စွဲချက်ကို အစိုးရက ပယ်ချခဲ့ကြောင်း ရှေ့နေချုပ် Dominic Grieve က ပြောကြားခဲ့သည်။

“ဗြိတိန်တပ်တွေဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ အကောင်းဆုံးတွေဖြစ်ပြီး ပြည်တွင်းရော နိုင်ငံတကာဥပဒေပါ အမြင့်ဆုံးစံနှုန်းတွေနဲ့ လည်ပတ်နိုင်ဖို့ မျှော်လင့်ပါတယ်” ဟု ၎င်းက ပြောကြားခဲ့သည်။ “ကျွန်တော့်ရဲ့ အတွေ့အကြုံအရ ကျွန်တော်တို့ လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့ အများစုဟာ အဲဒီမျှော်လင့်ချက်တွေကို ပြည့်မီပါတယ်။”

UK တွင် စွပ်စွဲချက်များကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စုံစမ်းစစ်ဆေးနေပြီဖြစ်သော်လည်း “ယူကေအစိုးရသည် ICC ကို အခိုင်အမာ ထောက်ခံသူအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေကာ ဗြိတိန်တရားမျှတမှုရှိကြောင်း သက်သေပြရန် လိုအပ်သမျှကို အစိုးရရှေ့နေရုံးအား ကျွန်ုပ် ဖြည့်ဆည်းပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ မှန်ကန်တဲ့လမ်းစဉ်ကို လိုက်လျှောက်ပါ။”

စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုတွင် စွပ်စွဲချက်များကို စုံစမ်းစစ်ဆေးရန် တာဝန်ရှိသော ဗြိတိန်ရဲအဖွဲ့အပြင် တရားရုံးများတွင် စစ်ရာဇ၀တ်မှုများအတွက် တရားစွဲဆိုမှုများကို အပြီးသတ် အဆုံးအဖြတ်ပေးရန် တာဝန်ရှိသော Service Prosecuting Authority (SPA) နှင့် Grieve တို့ကို ဆိုလိုသည်။ UK သည် The Hague ထံမှ အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ စိစစ်ခံရရန် မျှော်လင့်နိုင်သည်။

ယူကေ လွတ်လပ်ရေးပါတီ (Ukip) သည် ကောင်းမွန်စွာ လုပ်ဆောင်နိုင်မည်ဟု မျှော်လင့်ထားသည့် ဥရောပ ရွေးကောက်ပွဲ မတိုင်မီ ရက်ပိုင်းအလိုတွင် ရောက်ရှိလာခြင်း - တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအားဖြင့် ICC ကဲ့သို့သော ဥရောပ အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ပတ်သက်၍ ၎င်း၏ သံသယများကြောင့် - တရားရုံး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်သည် နိုင်ငံရေး မတည်ငြိမ်မှုများ ဖြစ်ပေါ်နိုင်ဖွယ်ရှိသည်။

ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ICC အစိုးရရှေ့နေချုပ်၊ Fatou Bensoudaဘာလင်အခြေစိုက် လူ့အခွင့်အရေး NGO မှ ဇန်န၀ါရီလတွင် တိုင်ကြားချက်တစ်ခု ထွက်ပေါ်လာပြီးနောက်၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့် လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ ဥရောပစင်တာနှင့် ဘာမင်ဂမ် ဥပဒေကုမ္ပဏီ ပြည်သူ့အကျိုးစီးပွားရှေ့နေများ (PIL) ၏ မိသားစုကို ကိုယ်စားပြုသည်။ Baha Mousaအီရတ်ရှိ ဟိုတယ်ဧည့်ခံသည် ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှတပ်များက သေသည်အထိ ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ဖမ်းဆီး၍ ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခံခဲ့ရသော အခြားအမျိုးသားနှင့် အမျိုးသမီး အများအပြားကို ကိုယ်စားပြုခဲ့သည်။

ပဏာမ စစ်ဆေးမှု လုပ်ငန်းစဉ်သည် နှစ်ပေါင်းများစွာ ကြာနိုင်သည်။

ကမ္ဘောဒီးယားနှင့် The Hague ရှိ စစ်ရာဇ၀တ်ခုံရုံးများတွင် တရားစွဲသည့် အတွေ့အကြုံ အနှစ် ၂၀ ရှိသော SPA ၏ အကြီးအကဲ Andrew Cayley QC က ICC သည် အဆိုပါစွပ်စွဲချက်များကို ဗြိတိန်တွင် ဆက်လက်စုံစမ်းစစ်ဆေးသင့်သည်ဟု ယုံကြည်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ .

သက်သေအထောက်အထားများ ခိုင်လုံပါက SPA သည် တရားစွဲခံရခြင်းမှ တုန်လှုပ်မည်မဟုတ်ကြောင်း Cayley မှပြောကြားခဲ့သည်။ အရပ်သားများဖြစ်သည့် အရာရှိ သို့မဟုတ် ဝန်ကြီးများက တရားစွဲခံရမည်ကို မမျှော်လင့်ထားကြောင်း ၎င်းက ဆက်လက်ပြောသည်။

ဗြိတိသျှ စစ်မှုထမ်းများ သို့မဟုတ် စစ်မှုထမ်းအမျိုးသမီးများ ကျူးလွန်သည့် စစ်ရာဇ၀တ်မှုမှန်သမျှသည် အင်္ဂလိပ်ဥပဒေအရ ပြစ်မှုမြောက်သည်။ နိုင်ငံတကာပြစ်မှုဆိုင်ရာတရားရုံး အက်ဥပဒေ 2001 ။

2006 ခုနှစ်တွင်ယခင်တိုင်ကြားချက်တစ်ခုလက်ခံရရှိပြီးနောက်နိဂုံးချုပ်အနေဖြင့်ဗြိတိသျှတပ်ဖွဲ့များသည်အီရတ်တွင်စစ်ရာဇ၀တ်မှုများကျူးလွန်ကြောင်းသက်သေအထောက်အထားများကို ICC မှတွေ့မြင်ထားပြီးဖြစ်သည်- "တရားရုံး၏တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်အတွင်းရာဇ၀တ်မှုများကျူးလွန်ခဲ့သည်ဟုယုံကြည်ရန်ကျိုးကြောင်းဆီလျော်သောအခြေခံရှိကြောင်း၊ ဆိုလိုသည်မှာ တမင်တကာသတ်ဖြတ်ခြင်းနှင့်၊ လူမဆန်စွာ ပြုမူဆက်ဆံခြင်း။” ထိုအချိန်တွင် တရားရုံးက စွဲချက် ၂၀ ထက်နည်းသောကြောင့် အရေးယူသင့်သည်ဟု ကောက်ချက်ချခဲ့သည်။

မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း နောက်ထပ်ဖြစ်ရပ်များစွာ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ လက်ရှိတွင်၊ အီရတ်သမိုင်းဝင်စွပ်စွဲချက်အဖွဲ့ နိုင်ငံအရှေ့တောင်ပိုင်းတွင် ငါးနှစ်ကြာ ဗြိတိန်စစ်တပ် သိမ်းပိုက်မှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် တိုင်ကြားစာများကို စုံစမ်းစစ်ဆေးရန် ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာနမှ ဖွဲ့စည်းထားသော (IHAT) အဖွဲ့သည် လူသေဆုံးမှု ၆၃ မှုနှင့် မတရားပြုကျင့်မှု ၉၃ မှု ပါဝင်သော တရားမ၀င် သတ်ဖြတ်မှု တိုင်ကြားစာ ၅၂ မှုကို စစ်ဆေးနေသည်။ ၁၇၉ ယောက်။ တရားမ၀င်သတ်ဖြတ်မှုများတွင် အချုပ်အနှောင်အတွင်း သေဆုံးမှုအများအပြားပါဝင်ပြီး ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှု တိုင်ကြားချက်များတွင် အသေးစားအနိုင်ကျင့်မှုမှ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုအထိ ပါဝင်သည်။

PIL စွပ်စွဲချက်တွေကို ရုပ်သိမ်းလိုက်ပါတယ်။ Danny Boy တိုက်ပွဲဟုလူသိများသော 2004 ခုနှစ် မေလတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော မီးလောင်မှုဖြစ်စဉ်တစ်ခုအတွင်း ဥပဒေမဲ့သတ်ဖြတ်မှုများကြောင့် အကျဉ်းထောင်အတွင်း ဖမ်းဆီးခံထားရသော သောင်းကျန်းသူအများအပြားကို ညှင်းပန်းနှိပ်စက်ခဲ့ကြောင်း စုံစမ်းမေးမြန်းမှုများ ဆက်လက်စစ်ဆေးနေသော်လည်း၊

ICC သည် အီရတ်တွင် ထိန်းသိမ်းခံထားရသူ အများစုထံမှ သီးခြားစွပ်စွဲချက်များကို စစ်ဆေးမည်ဖြစ်သည်။

Baha Mousa သေဆုံးပြီးနောက် စစ်သားတစ်ဦးဖြစ်သော တပ်ကြပ် Donald Payne သည် အကျဉ်းသားများအား လူမဆန်စွာ ပြုမူမှုဖြင့် အပြစ်ရှိကြောင်း ဝန်ခံခဲ့ပြီး ထောင်ဒဏ် တစ်နှစ် ချမှတ်ခံခဲ့ရသည်။ စစ်ရာဇ၀တ်မှုကျူးလွန်ကြောင်း ၀န်ခံသည့် ပထမဆုံးနှင့် တစ်ဦးတည်းသော ဗြိတိန်စစ်သား ဖြစ်လာခဲ့သည်။

အခြားစစ်သည် ခြောက်ဦး ပါ၀င်သည်။ တရားသေလွှတ်. Mousa နှင့် အခြားအမျိုးသားအများအပြားသည် ၃၆ နာရီကျော်ကြာ ဆက်တိုက် တိုက်ခိုက်မှုများ ခံခဲ့ရကြောင်း တရားသူကြီးက တွေ့ရှိခဲ့သော်လည်း “ရာထူးများ ပိုများခြင်း သို့မဟုတ် နည်းပါးသော ရာထူးပိတ်ခြင်း” ကြောင့် စွဲချက်များစွာ ရုပ်သိမ်းခံခဲ့ရသည်။

MoD ဂါးဒီးယန်းသို့ ဝန်ခံခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့သည့် လေးနှစ်က ဗြိတိန်စစ်တပ် ချုပ်နှောင်မှုတွင် နောက်ထပ် အီရတ် အရပ်သား ခုနစ်ဦးထက်မနည်း သေဆုံးခဲ့သည်။ အဲဒီကတည်းက ဘယ်သူ့ကိုမှ စွဲချက်တင်မခံရဘူး။

source: အုပ်ထိန်းသူ