ပြည်တွင်းပြည်ပ ပဋိပက္ခများတွင် မကြာခဏ လျစ်လျူရှုခံထားရသော ငြိမ်းချမ်းရေး စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေး အတွက် ကျွန်ုပ်၏ ထောက်ခံမှုကို အမြဲတမ်း စိတ်အားထက်သန်နေပါသည်။ သို့သော် အောက်တိုဘာ ၃၀ ရက်က ဗီယင်နာတွင် ပထမဆုံးကျင်းပသည့် ဆီးရီးယားအရေး နိုင်ငံတကာညီလာခံသည် ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုများကို မဆောင်ရွက်နိုင်သည့် အတုအယောင်ညီလာခံဖြစ်ပြီး အိုဘားမားအစိုးရက ၎င်းကို အစကတည်းက ကောင်းစွာသိထားကြောင်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်းသိရသည်။

ယခင်ကုလသမဂ္ဂက ကမကထပြုသည့် ဆီးရီးယားတွင်ကျင်းပသည့် ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလနှင့် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် ညီလာခံနှင့်မတူဘဲ အီရန်အား ညီလာခံတွင် ပါဝင်ရန် ဖိတ်ကြားခဲ့သည်ဟု အစိုးရအဖွဲ့က ကြွေးကြော်ထားသည်။ ကံဆိုးစွာ ညီလာခံတွင် အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏ ဆွန်နီမဟာမိတ်များက အီရန်ကို ချန်လှပ်ထားခဲ့ကြောင်း၊ ငြိမ်းချမ်းရေးအခြေချမှုတွင် တစ်စုံတစ်ရာ ပံ့ပိုးပေးနိုင်မှု မရှိသော ပြည်နယ်အများအပြား—အပြင် ဗာတီကန် – သည် ဆီးရီးယားမဟုတ်သော ဖိတ်ကြားထားသူ ၄၀ တွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။

ဗီယင်နာညီလာခံတွင် အီရန်၏ပါဝင်မှုသည် အပြုသဘောဆောင်သောခြေလှမ်းတစ်ရပ်ကို ကိုယ်စားပြုသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ၊ ညီလာခံသည် ပို၍ပင်အခြေခံကျသော အဓိပ္ပာယ်မဲ့မှုတစ်ခုဖြင့် အမှတ်အသားပြုထားပါသည်- စစ်ပွဲတွင် ဆီးရီးယားပါတီများကို ဖိတ်ကြားခြင်းမပြုပါ။ 2014 ခုနှစ် ဆွေးနွေးပွဲများတွင် အာဆတ်အစိုးရ ကိုယ်စားလှယ်များနှင့် လက်နက်ကိုင် အတိုက်အခံအချို့ ပါဝင်ခဲ့သည်။ အဆိုပါ ဆုံးဖြတ်ချက်၏ ထင်ရှားသော သက်ရောက်မှုမှာ ဆီးရီးယား ပါတီများ အထူးသဖြင့် ရုရှား၊ အီရန်နှင့် ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား နိုင်ငံများ၏ ပြင်ပ နာယကများ အနေဖြင့် အခြေချမှု၏ အကြမ်းဖျင်းဆီသို့ ဦးတည်ကာ သဘောတူညီချက်ကို လက်ခံရန် ဖောက်သည်များနှင့် ၎င်းတို့၏ သြဇာအာဏာကို အသုံးပြုကာ သဘောတူညီချက်ကို လက်ခံရန် တွန်းအားပေးရန် မျှော်လင့်ထားသည်။

ဗီယက်နမ်မော်ဒယ်

ဖောက်သည်များကိုယ်စား ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်ကို ပြင်ပပါဝါရှိခြင်းဖြင့် ပဋိပက္ခတွင် ဆီးရီးယားပါတီများ ခုန်ကျော်သွားခြင်းဟူသော အယူအဆသည် စိတ္တဇထဲတွင် လုံးဝယုတ္တိကျပါသည်။ ယင်းအစီအစဉ်၏ ဂန္တဝင်ဖြစ်ရပ်မှာ ဗီယက်နမ်တွင် အမေရိကန်စစ်ပွဲအဆုံးသတ်ရန်အတွက် မြောက်ဗီယက်နမ်နှင့် ပါရီသဘောတူညီချက်ကို ၁၉၇၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် အမေရိကန်တို့ ညှိနှိုင်းခဲ့သည်။ အမေရိကန်ကျောထောက်နောက်ခံ Thieu အစိုးရသည် အမေရိကန်အကူအညီနှင့် ဗီယက်နမ်တွင် အမေရိကန်စစ်တပ်၏ အလေးချိန်အပေါ် လုံးလုံးလျားလျားမှီခိုနေရသဖြင့် Thieu ၏ အစီအစဉ်ကို အတင်းအကျပ်လက်ခံကြောင်း သေချာစေသည်။

သို့သော် အစီအစဉ်သည် စစ်ပွဲကို အဆုံးမသတ်ခဲ့ဟုလည်း သတိပြုသင့်သည်။ Thieu အစိုးရသည် အပစ်အခတ် ရပ်စဲရေး သို့မဟုတ် နိုင်ငံရေး ပြေလည်မှု တစ်ခုခုကို လိုက်နာရန် ဆန္ဒမရှိခဲ့ဘဲ ၁၉၇၅ ခုနှစ်တွင် မြောက်ဗီယက်နမ် ထိုးစစ်ကြီး မပြီးဆုံးမီ နောက်ထပ် နှစ်နှစ်ကြာ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။

ဆီးရီးယားစစ်ပွဲတွင် စံပြကျင့်သုံးနိုင်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ ပို၍အရေးကြီးသည်မှာ ၎င်း၏ဗီယက်နမ်ဖောက်သည်၏ဦးခေါင်းအပေါ် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရန် အမေရိကန်၏စိတ်ဝင်စားမှုနှင့် ဆီးရီးယားအစိုးရနှင့်ပတ်သက်သော အီရန်နှင့် ရုရှားအကျိုးစီးပွားတို့ကြား သိသိသာသာ ကွာခြားချက်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် အီရတ်ကဲ့သို့ပင် စတင်ခဲ့သော ရွေးချယ်မှုစစ်ပွဲမှ လွတ်မြောက်ရန် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းနေပြီး ၎င်း၏ သြဇာအာဏာသည် အခြေအနေကို ထိန်းချုပ်ရန် အာမခံချက်ရှိပြီး ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေး ဖိအားကြောင့် အဆုံးသတ်ရန် တွန်းအားပေးနေသည့် လွဲမှားသော ယုံကြည်ချက်ဖြင့် အီရတ်ကဲ့သို့ပင် ဖြစ်သည်။ တစ်ဖက်တွင် အီရန်သည် ၎င်း၏လုံခြုံရေးအတွက် အရေးပါသော ဆီးရီးယားစစ်ပွဲကို တိုက်ခိုက်နေသည်။ ဆီးရီးယားတွင် ရုရှား၏ နိုင်ငံရေးနှင့် လုံခြုံရေး အကျိုးစီးပွားများမှာ ပြတ်ပြတ်သားသား နည်းပါးနေသော်လည်း ဆီးရီးယားတွင် အကြမ်းဖက်ဝါဒ အောင်ပွဲအတွက် အန္တရာယ်ဖြစ်စေမည့် အခြေချမှုတစ်ရပ်ကို သဘောတူရန် မက်လုံးလည်း မရှိပါ။

နေကြတ်ခြင်း 'အလယ်အလတ်' အတိုက်အခံ

Assad ဆန့်ကျင်ရေးတပ်ဖွဲ့များကို အခြေချနေထိုင်ရန် အလားအလာသည် ပို၍ပင် ဆိုးရွားလာခဲ့သည်။ အကယ်၍ ဆီးရီးယားအစိုးရနှင့် ၎င်း၏နိုင်ငံရပ်ခြားမဟာမိတ်များ ရင်ဆိုင်နေရသော အမေရိကန်ထောက်ခံသည့် အတိုက်အခံအင်အားစုများသည် စစ်အစိုးရကို ခြိမ်းခြောက်ရန် လုံလောက်သော ပါဝါရှိလျှင် ၎င်းသည် ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းမှုများအတွက် ရည်မှန်းချက်တစ်ခု ဖြစ်လာနိုင်သည်။ အိုဘားမားအစိုးရသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် လက်တွဲလုပ်ဆောင်လိုသော သဘောထားပျော့ပျောင်းသော “အလယ်အလတ်” တပ်ဖွဲ့များ – အာဆတ်အစိုးရကို အဓိက ဆန့်ကျင်သူဖြစ်ကြောင်း အိုဘားမားအစိုးရက ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ သို့သော် လက်တွေ့တွင်မူ အဆိုပါ “သဘောထားပျော့ပျောင်းသော” တပ်ဖွဲ့များသည် အယ်နူဆာတပ်ဦးနှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်အဖွဲ့မှ ဂျီဟတ်ဝါဒီများနှင့် မဟာမိတ်ဖြစ်လာသည်။

အာဆတ်အား လက်နက်ကိုင် ဆန့်ကျင်သူများ၏ သဘောသဘာဝတွင် သိသိသာသာ ပြောင်းလဲမှုသည် 2013 ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ပထမဆုံး ထင်ရှားခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် အဓိက “အလယ်အလတ်” အစ္စလမ်မစ် တပ်မဟာ သုံးခု၊ မထင်မှတ်ဘဲ ပါဝင်ခဲ့သည်။ အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏ပင်လယ်ကွေ့မဟာမိတ်များ၏ ဖိအားပေးမှုအောက်တွင် 2012 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် Doha ၌ ဖွဲ့စည်းခဲ့သော ဆီးရီးယားအမျိုးသားညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့အား ဆန့်ကျင်သည့် al-Nusra Front ၏ မဟာမိတ်များနှင့် ပူးပေါင်းခဲ့သည်။

အာဆတ်အစိုးရကို ဆန့်ကျင်သောစစ်ပွဲတွင် ဂျီဟတ်ဝါဒီများ လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်မှုဆီသို့ ကူးပြောင်းမှုသည် 2014 ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလမှ 2015 ခုနှစ် မတ်လကြားတွင် အရှိန်မြှင့်လာခဲ့သည်။ ဆီးရီးယားတော်လှန်ရေးတပ်ဦး နှင့် Harakat al-Hazm စီအိုင်အေ သို့မဟုတ် ဆော်ဒီတို့ထံမှ လက်နက်များရယူထားသည့် အဓိက သူပုန်အုပ်စုနှစ်စုသည် တိုက်ခိုက်ခံခဲ့ရပြီး အများစုမှာ အယ်နူဆာတပ်ဦးမှ စုပ်ယူခြင်းခံခဲ့ရသည်။

ယင်းအပြောင်းအရွှေ့သည် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းဖြေရှင်းရေး ဖြစ်နိုင်ခြေအတွက် သိသာထင်ရှားသော သက်ရောက်မှုများရှိသည်။ ဇန်န၀ါရီလ 2014 ခုနှစ် ကုလသမဂ္ဂ အထူးသံတမန် Lakhdar Brahimi ၏ Geneva II ညီလာခံတွင် စားပွဲဝိုင်းတွင် တစ်ခုတည်းသော အတိုက်အခံအုပ်စုများမှာ အမေရိကန် ထောက်ခံထားသော ဆီးရီးယား အမျိုးသားညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့မှ ကိုယ်စားပြုသူများဖြစ်ပြီး စစ်အစိုးရကို မည်သည့်စစ်ရေးခြိမ်းခြောက်မှုကိုမျှ အလေးအနက်မထားခဲ့ကြပေ။ ထိုကဲ့သို့ ခြိမ်းခြောက်မှုကို ကိုယ်စားပြုသည့် ဆီးရီးယားရှိ အယ်လ်ကေးဒါးအဖွဲ့ နှင့် ၎င်း၏ မဟာမိတ်များသည် ညီလာခံမှ ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့သည်။

Nusra ၏ ရန်ငြိုးရန်စကို ဆွေးနွေးသည်။

သို့သော် အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံတော်နှင့် နူစရာ-တပ်ဦး ဦးဆောင်သော အစ္စလမ္မစ်အဖွဲ့များက ငြိမ်းချမ်းရေးညီလာခံကို အနည်းငယ်မျှ စိတ်မဝင်စားကြပေ။ အစ္စလာမ့်တပ်ဦး၏ စစ်ဘက်ခေါင်းဆောင် al-Nusra ၏ အနီးကပ်မဟာမိတ် Ahrar al-Sham၊ စဉ်းစားမယ်လို့ ကြေငြာတယ်။ ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲများတွင် သူပုန်တပ်များ၏ ပါဝင်မှုကို "သစ္စာဖောက်မှု" ဟူ၍ ဖြစ်သည်။

အဘယ်အရာကို အိုဘားမား အစိုးရက ပြောတယ်။ ဗီယင်နာကွန်ဖရင့်ကနေ အာဏာအကူးအပြောင်းအတွက် “လမ်းပြမြေပုံ” ပေါ်လာတာကို မြင်ချင်သည်။ ထို့အပြင် ဆီးရီးယားစစ်တပ်ဖွဲ့စည်းပုံအပါအဝင် ဆီးရီးယားနိုင်ငံပိုင်အဖွဲ့အစည်းများကို ထိန်းသိမ်းထားရန် ဆန္ဒရှိကြောင်း အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့က ရှင်းလင်းပြောကြားခဲ့သည်။ သို့သော် အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံတော်နှင့် အယ်လ်ကေးဒါးဦးဆောင်သော ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့ နှစ်ခုစလုံးသည် အာဆတ်အစိုးရကို လက်ရှိအစိုးရယန္တရား၏ အငွေ့အသက်မရှိသော အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံအဖြစ် အစားထိုးရန် ၎င်းတို့၏ ရည်ရွယ်ချက်ကို ဖုံးကွယ်ထားခြင်းမရှိသော ဂိုဏ်းဂဏ ဆွန်နီ အစွန်းရောက်အဖွဲ့များဖြစ်သည်။

ထို့ကြောင့် အာဆတ်အစိုးရသည် အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံတော်နှင့် အယ်နူဆာတပ်ဦးတို့နှင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ဖြစ်နိုင်ချေမရှိဟု သိသောအခါတွင် အာဆတ်အစိုးရမှ ထွက်ခွာရန် တောင်းဆိုချက်အပေါ် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်စေရန် အရိပ်အမြွက်ပြောရန် မက်လုံးမရှိသည်မှာ ထင်ရှားပါသည်။ အလားတူပင်၊ ရုရှားနှင့် အီရန်နိုင်ငံသားများရော လက်နက်ကိုင် အတိုက်အခံများတွင် အားနည်းသော အင်အားစုများနှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရန်သာ ကိစ္စရပ်အတွက် အာဆတ်၏ လက်ကို အတင်းအကျပ် တွန်းအားပေးမည့် အလားအလာ မရှိပေ။

ဆီးရီးယားအရေး အမေရိကန်၏ မှားယွင်းသော ဇာတ်ကြောင်း

သို့သော်လည်း အိုဘားမားအစိုးရ၏ မူဝါဒချမှတ်သူများသည် ဆီးရီးယားရှိ ၎င်း၏ဝါဒဖြန့်ချိရေးလမ်းကြောင်းတွင် မနှစ်မြို့ဖွယ်အဖြစ်မှန်များကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းမပြုရန် ဆုံးဖြတ်ထားပုံရပြီး ယင်းမှာ အာဆတ်အစိုးရ၏ လိုက်လျောမှုကို တနည်းနည်းဖြင့် ချေမှုန်းခြင်းဖြင့် ရုရှားနှင့် အီရန်တို့သာ ပြဿနာကို ဂရုစိုက်ရမည် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဂျွန်ကယ်ရီ Kazak ရုပ်သံလိုင်းနှင့် အင်တာဗျူးတွင် အကြံပြုခဲ့သည်။ ဗီယင်နာညီလာခံကျင်းပပြီး ရက်အနည်းငယ်အကြာတွင် “စစ်ပွဲကိုအဆုံးသတ်ရန်နည်းလမ်းမှာ အစိုးရသစ်အသွင်ကူးပြောင်းရေးတွင် မစ္စတာအာဆတ်အား အကူအညီပေးရန် တောင်းဆိုခြင်းဖြစ်သည်” ဟူ၍ဖြစ်သည်။ ရုရှားက ထိုသို့လုပ်ဆောင်ရန် ပျက်ကွက်ခဲ့ပြီး ၎င်းအစား “အာဆတ်အစိုးရကို ရိုးရှင်းစွာ ထောက်ခံရန် ရှိနေသည်” ဟု ကယ်ရီက ပြောကြားခဲ့သည်။

ကယ်ရီသည် ပိုမိုခက်ခဲသော ဆီးရီးယားနိုင်ငံရေး-စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ဖြစ်ရပ်မှန်များအတွက် ထိုကဲ့သို့ မူပိုင်ခွင့် ဝါဒဖြန့်သည့် အနေအထားကို လွဲမှားစေခဲ့သည်မှာ သံသယဖြစ်ဖွယ်ရှိပါသည်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီအဖြစ်မှန်တွေကို အသိအမှတ်ပြုဖို့ နိုင်ငံရေးအရ အဆင်မပြေဘူး။ ၎င်းသည် ဆီးရီးယားတွင် အစိုးရအပြောင်းအလဲအပေါ် အလွန်အမင်းစိတ်မ၀င်စားသော ရီယာ့ဒ်၊ ဒိုဟာနှင့် အစ္စတန်ဘူလ်ရှိ ဆီးရီးယား သိမ်းငှက်များနှင့် မူဝါဒကို ချိန်ညှိရန် ၂၀၁၁ ခုနှစ်တွင် အုပ်ချုပ်ရေး၏ ဆုံးဖြတ်ချက်နှင့် ပတ်သက်၍ မလိုလားအပ်သော မေးခွန်းများကို ဖိတ်ခေါ်ကာ ဆီးရီးယားတွင် ဂျီဟတ်ဝါဒီများ အုံကြွမှုကို လျစ်လျူရှုရုံသာမက၊ အာဆတ်ကို ဖယ်ရှားရန်အတွက် အသုံးဝင်သောကိရိယာတစ်ခုဖြစ်သည်။

ယခု အိုဘားမား၏ ကံကြမ္မာ နိုင်ငံရေး-သံတမန်နည်းဗျူဟာ၏ စျေးနှုန်းသည် စစ်ပွဲအတွက် လက်တွေ့ကျသော အဖြေမရှိခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ကျန်ကမ္ဘာတစ်ခွင်ကို လှည့်ဖြားနိုင်သော အတုအယောင် ငြိမ်းချမ်းရေးညီလာခံတစ်ခုဖြစ်သည်။

- ဂါရတ် Porter သတင်းစာပညာများအတွက် 2012 Gellhorn Prize ကိုတစ်ဦးလွတ်လပ်သောစုံစမ်းသတင်းစာဆရာနှင့်ဆုရှင်ဖြစ်ပါတယ်။ အီရန်နျူကလီးယား Scare ၏မရေမတွက်ပုံပြင်: သူကအသစ်ထုတ်ဝေကုန်ပစ္စည်းထုတ်လုပ်အကျပ်အတည်း၏စာရေးဆရာဖြစ်ပါတယ်။