အာဏာသိမ်းမှု- 1953၊ CIA နှင့် ခေတ်သစ်အမေရိကန်-အီရန်ဆက်ဆံရေး၏ အမြစ်များ ဤစာအုပ်အသစ်သည် စမ်းကြည့်ရသကဲ့သို့ ခက်ခက်ခဲခဲ ငြီးငွေ့ဖွယ်ကောင်းအောင် မလုပ်နိုင်သော ဆွဲဆောင်မှုရှိသော အကြောင်းအရာတစ်ခုနှင့် ပတ်သက်ပါသည်။ ဘယ်သမိုင်းဝင်ပုဂ္ဂိုလ်ကို အသက်ပြန်သွင်းချင်ဆုံးလဲလို့ မေးတဲ့အခါ ရှုပ်ထွေးလှတဲ့ Gandhian၊ ရွေးကောက်ခံခေါင်းဆောင်၊ ဟစ်တလာနဲ့ ကွန်မြူနစ်အဖြစ် ရှုံ့ချတဲ့ (စံလုပ်ထုံးလုပ်နည်းရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်လာတဲ့ Mossadeq နဲ့ စကားပြောဖို့ စိတ်ကူးယဉ်တတ်တယ် ) အစောပိုင်း CIA အာဏာသိမ်းမှု (1953) တွင် ဖြုတ်ချခြင်း— ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် နောက်ထပ် ဒါဇင်ပေါင်းများစွာကို အားပေးအားမြှောက်ပြုကာ အီရန်တော်လှန်ရေးနှင့် ယနေ့အီရန်၏ အမေရိကန်အပေါ် မယုံကြည်မှုဆီသို့ ဦးတည်သွားသော အာဏာသိမ်းမှု။ အမေရိကန်အစိုးရအပေါ် လက်ရှိ အီရန်အပေါ် မယုံကြည်မှုသည် ကြာမြင့်စွာက အာဏာသိမ်းမှုအပေါ် အပြစ်တင်ခြင်းထက် သာလွန်ကောင်းမွန်သည်ဟု ကျွန်ုပ်ယုံကြည်လိုသော်လည်း အာဏာသိမ်းမှုသည် အီရန်အပေါ် စေတနာထားပြီး အမေရိကန်၏ ရည်ရွယ်ချက်များနှင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးက သံသယရှိမှု၏ အရင်းခံဖြစ်ကြောင်း ကျွန်ုပ်ယုံကြည်လိုပါသည်။
ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ မည်သည့်အစိုးရမှလုပ်ဆောင်သော အကောင်းဆုံးအစိုးရလုပ်ဆောင်ချက်အချို့သည် အမေရိကန်ကျောထောက်နောက်ခံပြုအကြမ်းဖက်အာဏာသိမ်းမှုမတိုင်မီက ဖြစ်ပွားခဲ့ကြောင်း၊ ဤကိစ္စမှ ပံ့ပိုးထားသော စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းသည့်အချက်တစ်ခုလည်းဖြစ်သည်၊ နှင့် US New Deal အမျိုးအစားတွင် ကျွန်ုပ်ပါဝင်ပါသည်။ Smedley Butler က မအောင်မြင်သော Wall Street အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းမှုနောက်တွင်။ Mossadegh သည် အခြားအရာများထဲမှ လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်- စစ်တပ်ဘတ်ဂျက် 15% ကို ဖြတ်တောက်ခဲ့ပြီး လက်နက်ရောင်းချမှုဆိုင်ရာ စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု စတင်ခဲ့ပြီး အကြီးတန်းအရာရှိ 135 ဦးကို အငြိမ်းစားယူကာ ဘုရင်ထံ အစီရင်ခံမည့်အစား အစိုးရထံသို့ တပ်မတော်နှင့် ရဲတပ်ဖွဲ့ထံ သတင်းပို့စေခဲ့ပြီး ထောက်ပံ့ကြေးများကို လျှော့ချခဲ့သည်။ တော်ဝင်မိသားစုသည် Shah ၏နိုင်ငံရပ်ခြားသံတမန်များထံဝင်ရောက်ခွင့်ကိုကန့်သတ်ထားပြီးတော်ဝင်အိမ်ခြံမြေများကိုနိုင်ငံတော်သို့လွှဲပြောင်းပေးကာအမျိုးသမီးများအားမဲပေးရန်နှင့်စာနယ်ဇင်းနှင့်တရားရုံးချုပ်၏လွတ်လပ်မှုကိုကာကွယ်ရန်နှင့်အလွန်အမင်းကြွယ်ဝချမ်းသာမှုကို 2% အခွန်ကောက်ခံရန်နှင့်အလုပ်သမားများ၏ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးဆောင်ရန်၊ လယ်သမားများ၏ ရိတ်သိမ်းဝေစုကို 15% တိုးမြင့်စေသည်။ ရေနံပိတ်ဆို့မှုကို ရင်ဆိုင်နေရပြီး နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းများအတွက် လစာဖြတ်တောက်မှု၊ အဆင့်မြင့်အရာရှိများအတွက် မောင်းနှင်သည့်ကားများကို ဖယ်ရှားကာ ဇိမ်ခံကားတင်သွင်းမှုကို ကန့်သတ်ခဲ့သည်။ ဒါတွေအားလုံးဟာ အာဏာသိမ်းမှုရဲ့ အကြောင်းရင်းဖြစ်တဲ့အပြင်၊ ဗြိတိန်ကုမ္ပဏီတစ်ခုနဲ့ ဗြိတိန်က အမြတ်အစွန်းများစွာရထားတဲ့ ရေနံတွေကို ပြည်သူပိုင်သိမ်းဖို့ အခိုင်အမာ တောင်းဆိုနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
စာအုပ်အများစုသည် အမှန်တကယ် အာဏာသိမ်းခြင်းသို့ ဦးတည်သွားခြင်းဖြစ်ပြီး အများစုမှာ အခြားသမိုင်းပညာရှင်များ၏ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်များတွင် မှားယွင်းကြောင်း သက်သေပြရန် အလေးပေးထားသည်။ သမိုင်းပညာရှင်များက Mossadeq သည် ဖောက်ပြန်ခြင်းအတွက် အပြစ်တင်လေ့ရှိပြီး ၎င်း၏ စစ်အေးတိုက်ပွဲ သဘောတရားအပေါ် အမေရိကန်၏ လုပ်ဆောင်ချက်ကိုလည်း အပြစ်တင်လေ့ရှိသည်။ စာရေးဆရာ Ervand Abrahamian က ဗြိတိသျှနှင့် အမေရိကန်တို့ကို အပြစ်တင်ပြီး အီရန်အောက်ရှိ ရေနံကို မည်သူထိန်းချုပ်မည်နည်းဟူသည့် အချက်ကို အဓိကမေးခွန်းထုတ်ထားသည်။ အဲဒါနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျွန်တော့်ရဲ့ တုံ့ပြန်မှုက မင်းနဲ့ အတူတူပါပဲ- နောက်တာပါ!
ဒါကြောင့် ဒီစာအုပ်ကိုဖတ်တာဟာ ကော်ပိုရိတ်သတင်းတွေကို ရှောင်ပြီး ကော်ပိုရိတ်သတင်းတွေကို ဝေဖန်တာနဲ့ ခပ်ဆင်ဆင်တူပါတယ်။ ဒီလို ဒေါသတကြီး ဖောက်ပြန်တာကို ဖယ်ရှားတာကို တွေ့ရတာ ကောင်းပါတယ်၊ ဒါပေမယ့် တစ်ဖက်မှာ တည်ရှိနေမှန်းမသိဘဲ လိုက်လျောညီထွေ ဖြစ်နေပါတယ်။ စာအုပ်၏နောက်ဆုံးစာမျက်နှာတွင် အထူးအဆန်းဖော်ပြထားသည့် Richard Rorty ကိုဖတ်ခြင်းသည် အတော်အတန်တူသည် — ဒဿနပညာရှင်တို့တွေးသော မိုက်မဲသည့်အရာများကို ကောင်းကောင်းဝေဖန်ချက်တစ်ခုတွေ့မြင်ရသော်လည်း ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့ထင်မြင်ယူဆသည်ကို မသိလိုက်ဘဲ အလွန်စိတ်မကောင်းဖြစ်မိပါသည်။ သို့သော်လည်း ဤကိစ္စရပ်အားလုံးတွင် သင်မသိသောအရာသည် သင့်အား ထိခိုက်စေနိုင်သည်။ အမေရိကန်-အီရန် ဆက်ဆံရေး သမိုင်းကြောင်းကို မကောင်းသော သမိုင်းပညာရှင်တစ်စုက ထင်မြင်ယူဆပါက ဤလူများသည် ၎င်းတို့ကိုယ်သူတို့ လှည့်ဖြားထားသည်ကို အတိအကျသိပါက လက်ရှိ သံခင်းတမန်ခင်း (သို့မဟုတ်) ၎င်းတို့ကို သိရှိရန် ပိုမိုလွယ်ကူသည့် နည်းလမ်းများဖြင့် အသိပေးနိုင်ပါသည်။
Abrahamian သည် ဗြိတိသျှတို့သည် ကျိုးကြောင်းဆီလျော်ပြီး အပေးအယူလုပ်ရန် အဆင်သင့်ဖြစ်နေသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည့် သမိုင်းပညာရှင်အများအပြားကို Abrahamian က မှတ်တမ်းတင်ထားသော်လည်း၊ စာရေးသူက Mossadeq ကို အမှန်တကယ်ဖော်ပြသည့်အနေဖြင့် ဗြိတိသျှတို့က ထိုကဲ့သို့လုပ်ဆောင်ရန် ဆန္ဒမရှိသော်လည်း၊ Stephen Kinzer သည် သမိုင်းဆရာများစာရင်းတွင် မှားယွင်းစွာပါဝင်နေခြင်းသည် အကျယ်ပြန့်ဆုံးဖြစ်နိုင်သော်လည်း၊ Mossadeq ကို အပြစ်တင်ဖို့ Kinzer ယုံမယ်မထင်ပါဘူး။ တကယ်တော့ Kinzer က အမေရိကန်နဲ့ ဗြိတိန်ကို အပြစ်တင်ရုံတင်မကဘူး၊ သူတို့လုပ်ခဲ့တာတွေက တကယ်ဆိုးတယ်လို့ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဝန်ခံပါတယ် (Abrahamian ရဲ့ စိတ်ခံစားချက်ကင်းတဲ့ ပြန်ပြောင်းပြောပြခြင်းနဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်)။
ဥပမာ- လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုကို ဆန့်ကျင်သည့်အနေဖြင့် အာဗြဟံသည် စီးပွားရေးလှုံ့ဆော်မှုအပေါ် အလွန်အမင်း အရေးပါပါသည်။ ဒါပေမဲ့ နှစ်ယောက်စလုံးက အတူတူအလုပ်လုပ်ကြပြီး အာဗြဟံက သူတို့နှစ်ယောက်စလုံးကို စာရွက်စာတမ်းတွေ ပေးတယ်။ အကယ်၍ အီရန်လူမျိုးများသည် အမေရိကန်လူဖြူများကဲ့သို့ ရှုမြင်ပါက၊ ၎င်းတို့၏ ရေနံခိုးယူခြင်းကို လက်ခံနိုင်မှုသည် စိတ်ထဲတွင် ရှင်းရှင်းလင်းလင်း နည်းပါးသွားမည်ဖြစ်သည်။
၁၉၅၃ ခုနှစ် အာဏာသိမ်းမှုဟာ စံပြဖြစ်လာတယ်။ ဒေသခံစစ်တပ်၏ လက်နက်တပ်ဆင်လေ့ကျင့်မှု၊ ဒေသဆိုင်ရာအရာရှိများကို လာဘ်ထိုးမှု၊ ကုလသမဂ္ဂ၏အသုံးပြုမှုနှင့် အလွဲသုံးစားလုပ်မှု၊ ပစ်မှတ်ကိုဆန့်ကျင်သည့် ဝါဒဖြန့်မှု၊ ရှုပ်ထွေးမှုများနှင့် ပရမ်းပတာ နှိုးဆော်မှု၊ ပြန်ပေးဆွဲမှု၊ ပြန်ပေးဆွဲမှု၊ သတင်းမှားလှုပ်ရှားမှုများ။ ထိုအချိန်က အီရန်ရှိ အမေရိကန် သံတမန်များပင် အာဏာသိမ်းမှုတွင် အမေရိကန်၏ အခန်းကဏ္ဍကို မသိကြောင်း Abrahamian က ထောက်ပြသည်။ ယနေ့ခေတ် ဟွန်ဒူးရပ်စ် သို့မဟုတ် ယူကရိန်းနှင့် ပတ်သက်သည့် အလားတူပင်။ ကျူးဘားသည် အင်တာနက်ဖွင့်ခြင်းကို အဘယ်ကြောင့်ကြောက်ရသနည်းဟု အမေရိကန်အများစု မသိကြပါ။ နိုင်ငံရပ်ခြားရဲ့ ခေတ်နောက်ကျမှုနဲ့ မိုက်မဲမှုတွေပဲလို့ ကျွန်တော်တို့ တွေးရမယ်။ မဟုတ်ဘူး CIA / USAID / NED အာဏာသိမ်းမှု နှစ်ခုစလုံးကို လှုံ့ဆော်ပေးပြီး ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာ စွန့်စားမှုတွေကနေ အားဖြည့်ပေးတဲ့ အတွေးအခေါ်တစ်ခုတော့ မရှိပါဘူး။
