တိုနီ Jenkins အသုံးပြုပုံ World BEYOND War
ဓာတ်ပုံခေါင်းစဉ်- အကြမ်းဖက်မှုကို အဆုံးသတ်ရန်၊ Anglophone ပစ်ပယ်ခြင်းနှင့် မတရားဖမ်းဆီးခြင်းတို့ကို ရပ်တန့်ရန် တောင်းဆိုနေသော ကင်မရွန်းရှိ ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြသူများ။ (ဓာတ်ပုံ- Amnesty International Report “A Turn for the ပိုဆိုး…” ၏ မျက်နှာဖုံးမှ မြင်ကွင်းကို ရိုက်ကူးထားသည်။)
ကင်မရွန်းတွင် လူအသေအပျောက်များသော အကြမ်းဖက်မှုသည် ပြည်တွင်းစစ်၏ ချောက်ကမ်းပါးတွင်ရှိပြီး ကမ္ဘာက ဂရုမစိုက်ပေ။ World BEYOND War နိုင်ငံတော်နှင့် အစိုးရမဟုတ်သော သရုပ်ဆောင်များ၊ မီဒီယာများနှင့် နိုင်ငံတကာ အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းများမှ ချက်ခြင်း အရေးယူ ဆောင်ရွက်ပေးရန် ဤကဲ့သို့ ဖြစ်ပွားနေသော ပဋိပက္ခကို ချက်ခြင်း အဆုံးသတ်ရန် တောင်းဆိုထားသည်။
လက်ရှိ အကျပ်အတည်းသည် ပြင်သစ်နှင့် ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီ အမွေအနှစ်များထံ ပြန်သွားသည့် သဘောထားကွဲလွဲမှုများမှ အမြစ်တွယ်နေသည်။ 2016 ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် လူနည်းစု Anglophone အသိုင်းအဝိုင်းသည် ဘက်လိုက်သော Francophone ဥပဒေ၊ စီးပွားရေးနှင့် ပညာရေးဆိုင်ရာ မူဝါဒများဖြင့် ၎င်းတို့၏ အမြဲတစေ တိုးလာနေသော ဘေးဖယ်ထားခြင်းကို တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။ သူတို့ရဲ့ ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြပွဲတွေကို ကင်မရွန်း လုံခြုံရေး တပ်ဖွဲ့တွေက ပြင်းထန်တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ တွေ့ဆုံခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလမှ ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလအတွင်း လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များ၏ ပစ်ခတ်မှုကြောင့် ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြသူ ၁၀ ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြသူ ၁၂၂ ဦး သေဆုံးခဲ့ကြောင်း လွတ်လပ်သော အစီရင်ခံစာက ခန့်မှန်းထားပြီး ၂၀၁၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၂၂ ရက်မှ အောက်တိုဘာ ၁ ရက်အထိ သေဆုံးခဲ့ရသူ အများစုမှာ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များက ရဟတ်ယာဉ်များဖြင့် လူစုလူဝေးကို ခွဲခြားပစ်သတ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ )[ကျွန်မ]. အဲဒီကနေ အခြေအနေတွေ ပိုဆိုးလာတယ်။ လက်နက်ကိုင်ခွဲထွက်ရေးသမားများသည် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင် ၄၄ ဦးထက်မနည်းကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံရေးသပိတ်မှောက်မှုတွင် တက်ကြွစွာပါဝင်ခြင်းမရှိသည့် ဆရာများနှင့် ကျောင်းသားများကိုလည်း ပစ်မှတ်ထားခဲ့သည်။ ဒီလို အကြမ်းဖက်မှုတွေ ပြင်းထန်လာတာကြောင့် နှစ်ဖက်စလုံးမှာ စစ်အင်အား တိုးလာခဲ့ပါတယ်။ အကျပ်အတည်းကို ပေါင်းစပ်ပြီး လူပေါင်း 44 ကျော် ပြည်တွင်း အိုးအိမ်မဲ့ ဖြစ်သွားပြီး နောက်ထပ် ဒုက္ခသည် 150,000 သည် နိုင်ဂျီးရီးယားသို့ ထွက်ပြေးသွားခဲ့သည်။ ထို့အပြင် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များ၏ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများ (မှတ်တမ်းယူထားသော ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှု အပါအဝင်) တိုးမြင့်လာမှုသည် Anglophone အသိုက်အဝန်းကို အစွန်းရောက်သွားစေခဲ့သည်။
World BEYOND War နိုင်ငံတကာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့ (Amnesty International) မှ မကြာသေးမီက ထုတ်ပြန်ခဲ့သော အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြထားသော ကနဦးအကြံပြုချက်များနောက်တွင် ရပ်တည်နေပါသည်။ပိုဆိုးသည့်အလှည့်- Anglophone Cameroon တွင် အကြမ်းဖက်မှုနှင့် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများ) မီဒီယာများ၊ ကုလသမဂ္ဂ၊ အာဖရိကသမဂ္ဂ၊ ဓနသဟာယနှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အရပ်ဘက်လူ့အဖွဲ့အစည်းများ၏ ကြီးမားသောတာဝန်ဝတ္တရားသည် ဤအကျပ်အတည်းကို အမြန်ငြိမ်းချမ်းပြီး အကြမ်းမဖက်ဘဲ အဆုံးသတ်ရန် အာမခံပါသည်။
နိုင်ငံတကာလွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့ ကင်မရွန်းအာဏာပိုင်များအား အထူးစုံစမ်းစစ်ဆေးရန် တောင်းဆိုသည်မှာ (က) လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုများ၊ ခ) ပိုလျှံသောအင်အားအသုံးပြုမှု၊ ဂ) မတရားဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်မှုများ၊ နှင့် ဃ) အချုပ်ထဲတွင် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုနှင့် သေဆုံးမှုဖြစ်ရပ်များ။ ဤလုပ်ဆောင်ချက်များသည် ချိုးဖောက်သူများကို တာဝန်ခံမှုဖြစ်စေရန် အနည်းငယ်မျှသာ လုပ်ဆောင်ပါသည်။ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်သည် ထိရောက်သောဒုက္ခသည်များကို ပြန်လည်ကုစားရန်နှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးမြှင့်တင်ရန်လည်း တောင်းဆိုထားသည်။ (ပိုမိုအသေးစိတ်သော အကြံပြုချက်များစာရင်းအတွက် အစီရင်ခံစာကို ဖတ်ရှုပါ)
World BEYOND War လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့၏ စာရင်းတွင် အောက်ပါတို့ကို ထည့်သွင်းထားသည်။
- NGO များနှင့် နိုင်ငံသားများ (ကင်မရွန်း၊ အမေရိကန်နှင့် ကမ္ဘာတဝှမ်း) မှ ၎င်းတို့အား တက်ကြွစွာ ဖိအားပေးရန် ကျွန်ုပ်တို့ တိုက်တွန်းပါသည်။ သံတမန်ရေးရာ သို့မဟုတ် အခြားသော အကြမ်းမဖက်သော ဖြေရှင်းနည်းများကို ပံ့ပိုးရန် ရွေးချယ်ထားသော အရာရှိများ။
- အကြမ်းဖက်မှုများကိုရပ်တန့်ရန် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု၊ ငြိမ်းချမ်းရေးထိန်းသိမ်းမှု၊ ငြိမ်းချမ်းရေးတည်ဆောက်မှု၊ စီးပွားရေးနှင့် အခြားသင့်လျော်သောအကူအညီပုံစံများ ပံ့ပိုးပေးခြင်းဖြင့် ပြင်သစ်နှင့် ဗြိတိန်အစိုးရတို့သည် ၎င်းတို့၏ ကိုလိုနီအမွေဆိုးများအတွက် တာဝန်ရှိပါရန် အထူးတောင်းဆိုအပ်ပါသည်။
- Anglophone အသိုင်းအဝိုင်းမှ အကြမ်းမဖက်သော တိုက်ရိုက်လုပ်ဆောင်ချက်ကို ဆက်လက်အသုံးပြုရန် ကျွန်ုပ်တို့ အားပေးထောက်ခံပါသည်။
- တာဝန်သိသော ငြိမ်းချမ်းရေး မီဒီယာများ တိုးမြှင့်ဖော်ပြရန် တောင်းဆိုပါသည်။
- ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော ငြိမ်းချမ်းရေးထိန်းသိမ်းမှုဆိုင်ရာ စွက်ဖက်မှုများကို ရှာဖွေရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် အခြေအနေကို ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ အရေးတကြီးအာရုံစိုက်ရန် ကျွန်ုပ်တို့ တောင်းဆိုထားသည်။
- နိုင်ငံများ၏ ပြည်နယ်များ ပျက်ကွက်ခြင်း (သို့မဟုတ် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ကျိုးစီးပွားအတွက်သာ) ဆောင်ရွက်ပါက) လက်နက်မဲ့ အရပ်သား ငြိမ်းချမ်းရေး ထိန်းသိမ်းမှု တပ်ဖွဲ့များ (ဆိုလိုသည်မှာ အကြမ်းမဖက်သော ငြိမ်းချမ်းရေး တပ်ဖွဲ့) သို့မဟုတ် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝန်းမှ ပံ့ပိုးထားသော အကြမ်းမဖက်သော တိုက်ရိုက် အရေးယူမှု ပုံစံများ ပါဝင်ရန် ကျွန်ုပ်တို့ တိုက်တွန်းပါသည်။
- အပျက်သဘောဆောင်သည့် ငြိမ်းချမ်းရေးရရှိပြီးနောက်၊ စစ်ရာဇ၀တ်မှုများနှင့် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် အခြားရာဇ၀တ်မှုများအတွက် တာဝန်ရှိသူများကို အရေးယူရန် တရားမျှတမှုလမ်းကြောင်းများကို လိုက်လျှောက်ရန် ကျွန်ုပ်တို့ တောင်းဆိုထားသည်။ ကင်မရွန်းတရားရုံးများမှတဆင့် တရားမျှတမှုကို ဦးစွာရှာဖွေရန် ကျွန်ုပ်တို့ တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။ ၎င်းသည် မလုံလောက်ပါက၊ ချိုးဖောက်သူများကို နိုင်ငံတကာ ရာဇ၀တ်တရားရုံး (ကင်မရွန်းသည် လက်မှတ်ရေးထိုးထားသော်လည်း အတည်ပြုခြင်းမပြုသော) သို့မဟုတ် ညီမျှသော ဒေသတွင်း အာဖရိကတရားရုံးသို့ ခေါ်ဆောင်ရန် ကျွန်ုပ်တို့ တိုက်တွန်းအပ်ပါသည်။
- နောက်ဆုံးအနေနဲ့၊ ကိုလိုနီခေတ် အမွေအနှစ်၊ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုတွေရဲ့ နက်နဲတဲ့ အမြစ်တွယ်နေတဲ့ ပြဿနာတွေနဲ့ ပဋိပက္ခမှာ ဘက်ပေါင်းစုံက ကျူးလွန်တဲ့ တိုက်ရိုက်အကြမ်းဖက်မှုတွေကို ပြန်လည်ကုစားဖို့ ကင်မရွန်းရဲ့ တိကျတဲ့ အမှန်တရားနဲ့ ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေး လုပ်ငန်းစဉ်ကို ဖော်ဆောင်ဖို့ ကျွန်ုပ်တို့ ထောက်ခံအားပေးပါတယ်။ ဤကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများသည် လူထုပညာရေးအားလုံးတွင် ငြိမ်းချမ်းရေးပညာရေးကို တရားဝင်ဖြစ်စေခြင်းဖြင့် ဖြည့်စွက်သင့်သည်။
ပဋိပက္ခအကြောင်း ပိုမိုသိရှိရန် ကျွန်ုပ်တို့သည် အောက်ပါအရင်းအမြစ်များကို အကြံပြုပါသည်။
- ကင်မရွန်း- လူအသေအပျောက် အကြမ်းဖက်မှုများဖြင့် ချုပ်ကိုင်ထားသည့် Anglophone ဒေသများ (Amnesty International)
- ကင်မရွန်း၏ anglophone စစ်ပွဲ၊ အပိုင်း ၁- တစ်ခုတည်းသောနည်းလမ်းအဖြစ် ရိုင်ဖယ်တစ်လက် (IRIN သတင်း)
- ကင်မရွန်း၏ ပိုဆိုးလာသော Anglophone အကျပ်အတည်းသည် ပြင်းထန်သော အရေးယူမှုများ (နိုင်ငံတကာ အကျပ်အတည်းအုပ်စု) ကို တောင်းဆိုသည်
- Anglophone Cameroon တွင် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂကို Wirba သတိပေးချက် (Cameroon Post Online)
- Anglophone အကျပ်အတည်း- ကင်မရွန်းတောင်ပိုင်း ၁၂၂ ဦးကို တစ်ပတ်အတွင်း အသတ်ခံခဲ့ရသည်-Hon Wirba
- Barrister Fru John Nsoh သည် တောင်ပိုင်းကင်မရွန်းစစ်ပွဲနှင့်ပတ်သက်သော စကားလုံးများကို မညှာမတာ (youtube)
- မကြာသေးမီက အစီရင်ခံစာတွင် MoRISC ခေါင်းဆောင်က Amnesty International မှ ဖုံးဖိထားရန် တောင်းဆိုသည် (Bareta News)
မှတ်စုများ
[ကျွန်မ] ကင်မရွန်းလွှတ်တော်အမတ်တစ်ဦးဖြစ်သူ Joseph Wirba သည် 122 ခန့်မှန်းချက်သို့ရောက်လာသော လွတ်လပ်သောကော်မရှင်ကို ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ အစိုးရက သေဆုံးသူ 20 ဦးကို အစီရင်ခံခဲ့သည် – အရေအတွက်ကိုလည်း Amnesty International က ဖော်ပြသည်။ နိုင်ငံတကာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့၏ အစီရင်ခံစာကို ပဋိပက္ခတွင် နှစ်ဘက်စလုံးက ဝေဖန်ခဲ့သည်။
