од Мишел Шефард, 19 ноември 2017 година
Ова се суровите факти, и единствените едноставни, за ситуацијата во Јемен: Земјата ја претрпе најлошата епидемија на колера во светот во модерната историја и луѓето немаат пристап до храна.
Колерата се шири со контаминирана вода, што е сè што е сега достапно во многу делови од земјата. Повеќе од 2,000 загинаа. Светската здравствена организација проценува дека до крајот на годината ќе има милион случаи.
Недостатокот на храна сега е ендемичен. Цените на храната пораснаа, економијата пропадна, а владините службеници не добиваа плата речиси една година, што принуди повеќе од 20 милиони Јеменци, или околу 70 отсто од населението, да се потпрат на помош.
Овој месец, воената коалиција предводена од Саудиска Арабија спречи поголем дел од таа помош да влезе во земјата со блокирање на аеродромите, пристаништата и границите. Наводно, блокадата требаше да ја запре испораката на оружје. Но, илегалните патишта за шверц го обезбедуваат протокот на оружје, а храната, лековите и горивото се тие што се задржуваат.
Шефовите на три агенции на ОН - Светската програма за храна, УНИЦЕФ и Светската здравствена организација - издадоа заедничка изјава во четврток велејќи дека седум милиони Јеменци, главно деца, се на работ на глад.
Децата кои умираат од глад не плачат; тие се толку слаби што тивко се измолкнуваат, нивната смрт на почетокот често не се забележува во болниците преплавени од пациенти.
Што е исто така соодветен опис за бавната смрт на Јемен.
„Не се работи за нас - немаме моќ да ја запреме оваа војна“, вели Садек Ал-Амин, хуманитарен работник со седиште во главниот град на Јемен, за населението во земјата уморно од војна и исцрпените хуманитарни работници од првите редови.
„Дури и ако меѓународната заедница... обезбеди милиони долари“, вели Ал-Амин, „Јемен нема да закрепне доколку војната не престане“.
А има и такви кои не сакаат да престане.
Да се опише Јемен едноставно како прокси војна меѓу Саудиска Арабија и Иран е премногу лесно и не е сосема точно.
„Ние го бараме овој едноставен, сеопфатен наратив и оваа идеја за прокси-војна е нешто што луѓето можат да го разберат - групата Х ги поддржува овие момци, а групата Y ги поддржува овие момци“, вели Питер Салсбери, автор на претстојниот труд на Четам хаус за Јемен. воена економија.
„Реалноста е дека имате мноштво различни групи, секоја со различни агенди кои работат и се борат на теренот една против друга“.
Оваа актуелна криза започна кон крајот на 2014 година, кога бунтовниците Хути ја презедоа контролата врз главниот град од владата на Абд-Рабу Мансур Хади. Хади беше на власт по протестите на „Арапската пролет“ во 2011 и 2012 година, со кои беше соборен претседателот Али Абдула Салех по три децении автократско владеење.
Хутите, шиитска исламска група која припаѓа на сектата Зајди, започнаа пред 13 години во северната провинција Саада како теолошко движење. (Групата е именувана по основачот на движењето, Хусеин ал-Хути.) Салех ги гледаше Хутите како предизвик за неговото владеење и тие се соочија со немилосрдни воени и економски репресии.
Брзината со која го зазедоа главниот град пред три години изненади многу аналитичари. До почетокот на 2015 година, Хади побегна во Саудиска Арабија, а Хутите имаа контрола над главните министерства и продолжија да собираат моќ.
Во ироничен сојуз на погодност, тие ги здружија силите со Салех и оние од неговата соборена влада кои сè уште ја имаа моќта, против силите на Хади поддржани од Саудиска Арабија.
„Тие станаа од буквално 25 момци во планините пред 13 години на илјадници, ако не и десетици илјади мажи кои работат на теренот со контрола на сите овие ресурси“, вели Салисбери. „Им се вели дека сте на задната страна и време е да се откажете, што според мене, ако ја погледнете нивната историја, нивната траекторија, едноставно не се пресметува“.
Во конфликтот загинаа околу 10,000 луѓе.
Нападот на Саудиска Арабија против Хутите беше немилосрден - голем дел од нив поттикнат од стравот од сојузот на Иран со Хутите и изгледите за поголемо иранско влијание во регионот.
Но, донесувањето мир во Јемен оди подалеку од навигација на оваа саудиско-иранска поделба, вели Салисбери. Станува збор за разбирање не само на владеењето на Хутите, туку и на целокупната воена економија и допирање до оние кои имаат корист од конфликтот.
„Многу различни групи контролираат многу различни делови од земјата и таа контрола им дозволува да ја оданочуваат трговијата“, вели тој. „Завршуваме во оваа ситуација кога станува самоподхранувачка, каде што момците кои се фатиле во оружје, можеби од идеолошки причини, можеби поради локалната политика, сега имаат пари и моќ што ги немале пред војната...Тие не се со кои се разговара, па каков поттик имаат тие да се откажат од оружјето и новооткриените ресурси и моќ?
Авторот и професор од Торонто, Камал Ал-Солејли, кој напиша мемоари за растењето во Сана и Аден, вели дека заморот од емпатијата е уште еден фактор што ги зголемува неволјите на Јемен.
„Мислам дека Сирија има исцрпени ресурси, лични и владини. Не сум изненаден со оглед на обемот на војната таму“, вели тој. „Но, исто така мислам дека ако Јемен и претходеше на Сирија, ништо нема да се промени. Јемен едноставно не е земја за која размислуваат западните народи и народи - тешко дека се на нивниот радар“.
Солсбери се согласува дека она што се случува во Јемен не го добива истиот преглед на воените дејствија на друго место.
„Лекцијата што ја научија Саудијците е дека можат многу да се извлечат кога станува збор за Јемен“, вели тој на телефон од Лондон. „Тие навистина можат да прават работи што ако друга земја го прави тоа во друг контекст, би имало меѓународен негодување, ќе има акција на ниво на Советот за безбедност, но во овој случај тоа едноставно не се случува поради вредноста што западот и другите држави ја ставаат на нивниот однос со Саудиска Арабија“.
Агенциите за помош предупредуваат дека Јемен ќе стане најлошата хуманитарна криза во последните децении. Во петокот, три јеменски града останаа без чиста вода поради саудиската блокада на горивото потребно за пумпање и санитација, соопшти Меѓународниот комитет на Црвениот крст (МКЦК).
Епидемијата на колера ја надмина катастрофата на Хаити во периодот 2010-2017 година и стана најголема од почетокот на модерните рекорди во 1949 година, објави Гардијан.
Ал Амин, кој се смета себеси за дел од среќното малцинство кое сè уште се плаќа за неговата работа во Сана, ја разбира навидум нерешливата политичка ситуација, но сè што тој сведочи на првата линија на кризата се цивилните жртви.
„Толку е болно да се видат безнадежни семејства“, вели тој, во телефонско интервју од Сана оваа недела. „Запознав некои кои сите се заразени со колера или други болести. Можете ли да замислите татко, чии осум деца се заразени и тој е толку сиромашен?
Ал Амин вели дека медицинскиот персонал кој работи во јавните болници работел со месеци без да добие плата, поради чувство на должност, но почнал да се плаши за своите семејства и благосостојба.
„Луѓето се многу песимисти“, вели Ал Амин за расположението во Јемен. „Мислам дека полека ќе бидеме запоставени од меѓународната заедница и од светот.
