Whiwhinga: Ashitakka
Na Lawrence S. Wittner, World BEYOND War, Whiringa-ā-nuku 10, 2022
Ko te pakanga i Ukraine he whai waahi ano ki a tatou ki te whakaaro me pehea te mahi mo nga pakanga e kino tonu ana te ao.
Ko te riri riri a Ruhia o naianei he tino whakamataku, e whakaatu ana i te whakaekenga nui o te ope hoia o tetahi iwi iti, ngoikore, riri o te pakanga karihi, hara whawhai whanui, me te emepaea te taapiri. Engari, aue, ko tenei pakanga whakamataku he waahanga iti noa iho o te hitori o nga pakanga tutu i tohu i nga mano tau o te oranga o te tangata.
Karekau he huarahi ke atu i tenei whanonga tawhito me te tino kino?
Te tahi atu ravea, o tei fariihia e te mau faatereraa, o te paturaa ïa i te puai faehau o te hoê nunaa i nia i te hoê faito e noaa ’i ia ’na te mau parau ta te feia turu e pii ra “Te hau na roto i te puai”. Engari he here nui tenei kaupapa here. Ko te hanga hoia a tetahi iwi ka whakaarohia e etahi atu iwi he mea kino mo to ratou haumarutanga. Ko te mutunga mai, ko te nuinga o te wa ka whakautu ratou ki te whakatumatuma ma te whakakaha i o raatau ake ope taua me te hanga hononga hoia. I roto i tenei ahuatanga, ka tupu te ahua o te wehi ka puta he pakanga.
Ko te tikanga kaore nga kawanatanga i te tino he mo o raatau whakaaro mo te kino, no te mea ko nga iwi whai mana ope nui kei te whakaweti me te whakaeke i nga whenua ngoikore. I tua atu, ka whawhai ratou tetahi ki tetahi. Ko enei korero pouri kaore i te whakaatu noa i te whakaekenga a Ruhia ki Ukraine, engari na nga whanonga o mua o etahi atu "mana nui," tae atu ki Spain, Peretana, France, Germany, Japan, China, me te United States.
Mena ka mau te rongo i te kaha o te ope taua, karekau te pakanga e tupu ana i roto i nga rautau, kare ranei, ka riri i tenei ra.
Ko tetahi atu kaupapa here aukati i te pakanga kua hurihia e nga kawanatanga i etahi wa ko te noho mokemoke, ko ta te hunga tautoko i etahi wa ka kii, "te whakaaro ki tana ake mahi." I etahi wa, ko te tikanga, ko te noho motuhake ka pupuri i te iwi takitahi mai i nga whakamataku o te pakanga e mahia ana e etahi atu iwi. Engari, ko te tikanga, kaore he mahi ki te aukati i te pakanga - he pakanga, he mea whakahiato, ka mutu ka pa ki taua iwi. Ae ra, mena ka wikitoria te pakanga e te kaha kaha, te mana whakawhanui, na te tangata whakahihi ranei na tana wikitoria hoia, ka whai waahi te iwi taratahi ki te kaupapa o te toa. I tenei ahua, ka hokona te haumaru mo te wa poto mo te utu mo te wa roa o te kore haumaru me te raupatu.
Waimarie, tera ano te tuatoru—he mea kua whakatairangahia e te hunga whakaaro nui, tae atu ki etahi wa, na nga kawanatanga o te motu. Na ka whakakahahia te mana whakahaere o te ao. Ko te painga nui o te mana whakahaere o te ao ko tana whakakapinga o te weriweri o te ao ki te ture o te ao. He aha te tikanga o tenei, hei utu mo te ao e titiro kau ana ia iwi ki runga i ona ake hiahia—a, kare e kore, ka mutu ki te whakataetae, ka mutu, ka taupatupatu ki etahi atu iwi—ka puta he ao e hangai ana ki te mahi tahi o te ao, te perehitini. na te hoê faatereraa i maitihia e te mau taata o te mau fenua atoa. Mai te peu e e au te reira i te mau Nunaa Amui, no te mea ïa, i te matahiti 1945, i te pae hopea o te tama‘i ino roa ’‘e i roto i te aamu o te taata, ua poietehia te faanahonahoraa o te ao ma te mana‘o mai tera.
Kaore i rite ki te "te rangimarie ma te kaha" me te noho wehe, kei waho tonu nga kaiwhakawa i te wa e pa ana ki te whai hua o te United Nations i runga i enei rarangi. Ae, kua kaha ki te tohe i nga iwi o te ao ki te matapaki i nga take o te ao me te hanga i nga tiriti me nga ture o te ao, me te karo, te whakamutu ranei i te maha o nga pakanga o te ao, me te whakamahi i nga ope tiaki rangimarie o te UN ki te wehe i nga roopu e uru ana ki te pakanga tutu. Kua puta ano te mahi a te ao mo te tika o te hapori, te oranga o te taiao, te hauora o te ao, me te ahu whakamua ohaoha. I tetahi atu taha, kaore i tino whai hua te United Nations, ina koa mo te whakatairanga i nga patu me te whakamutu i te pakanga. I te nuinga o nga wa ka noho tonu te whakahaere o te ao hei reo mokemoke mo te noho pai o te ao i roto i te ao e rangatira ana nga iwi kaha, whawhai.
Ko te whakatau tika, ki te hiahia tatou ki te whakawhanaketanga o te ao rangimarie, me whakakaha te United Nations.
Ko tetahi o nga tikanga tino whai hua ka taea ko te whakahou i te Kaunihera Haumaru UN. I te wa e tu ana inaianei, ka taea e tetahi o ona mema pumau e rima (te Hononga o Amerika, Haina, Ruhia, Peretana me Parani) te whakakore i nga mahi a te UN mo te rangimarie. A he maha nga wa e mahi ana ratou, ka taea e Russia, hei tauira, ki te aukati i nga mahi a te Kaunihera Haumaru ki te whakamutu i tana whakaekenga o Ukraine. E kore ranei e tika ki te whakakore i te veto, ki te whakarereke ranei i nga mema tuturu, ki te whakawhanake i tetahi mema huri noa, ki te whakakore noa ranei i te Kaunihera Haumarutanga me te tuku mahi mo te rangimarie ki te UN General Assembly—he hinonga kaore i rite ki te Kaunihera Haumarutanga, e tohu ana i nga iwi katoa o te ao?
Ko etahi atu tikanga hei whakapakari i te United Nations ehara i te mea uaua ki te whakaaro. E nehenehe te faanahonahoraa o te ao nei e fana‘o i te mana tute, no reira ma te faatiamâ ia ’na i te titau-manihini-raa i te mau nunaa ia aufau i ta ’na mau haamâu‘araa. Ka taea te manapori me te paremata o te ao hei kanohi mo nga tangata, kaua ki o raatau kawanatanga. Ka taea te whakakaha me nga taputapu ki te haere ki tua atu i te hanga ture o te ao ki te whakatinana. I te katoa, ka taea te whakarereke i te Kotahitanga o nga Whenua o te Ao mai i te whakakotahitanga ngoikore o nga iwi e noho nei ki roto i te whakakotahitanga o nga iwi - he huihuinga ka whakahaere i nga take o te ao i te wa e whakahaerea ana e nga iwi takitahi a raatau ake take o roto.
I mua i nga mano o nga tau o nga pakanga whakaheke toto me te kino e mau tonu ana o te parekura karihi, kaore ano kia tae mai te wa ki te whakakore i nga raruraru o te ao me te hanga i tetahi ao whakahaere?
Dr Lawrence Wittner, i tukuna e te Tuhinga o mua, Ko Ahorangi o te History emeritus i te SUNY / Albany me te kaituhi o Te whakaeke i te Poma (Stanford University Press).
