Te Whakawhānui me Te Whakapai I Te Whakaaranga Hauora me te Rautaki Hauora

(Koinei te waahanga 59 o te World Beyond War pepa ma He Pūnaha Haumaru Ao: He Whakaritea mo te Pakanga. Haere tonu ki Tuhinga o mua | e whai ake nei wāhanga.)

Mo te mano tau ka ako matou mo te pakanga, me te arotahi ki o matou hinengaro pai ki te wikitoria. Ka rite tonu ki ta nga kaituhituhi iti kua tohe kia kore he mea penei i te hītori Black, i te hitori ranei o nga wahine, na reira i tautohetohe e kore he mea pera me te hitori o te rangimarie. Kaore i arotahi te tangata ki te rangimarie kia whakawhanakehia nga marau hou o te rangahau i te rangimarie me te ako mo te rangimarie i te wa o te parekura i te Pakanga Tuarua o te Ao, ka whakaterehia i roto i te 1980 i muri mai i te wa o te ao ka tata ki te whakangaro karihi. I nga tau mai i muri mai, kua nui haere nga korero mo nga tikanga o te rangimarie. Nga kaupapa penei Institute Research Institute (PRIO), he motu motuhake, he whakahaere motuhake i Oslo, Norway, ka whakahaere i te rangahau mo nga waimarie o waenganui i nga kawanatanga, o nga roopu me nga tangata.^note8 E whakaatu ana a PRIO i nga kaupapa hou i roto i te pakanga o te ao me nga urupare ki nga pakanga patu kia mohio ai koe ki te kaha o te iwi ki te awhina me te ako i nga turanga turanga o te rangimarie, te rapu i nga whakautu ki nga uiuinga he aha te take e puta ai nga pakanga, he aha te mahi hei hanga i te hauora roa. Kua whakaputaina e ratou Tuhinga o te Hauora Hauora mo nga tau 50.

Waihoki, SIPRI, te Swedish International Peace Research Institute, kei te mahi i roto i te rangahau matawhānui me te whakaputa i runga i te pakanga me te hauora i runga i te ao whānui. Ko ta ratou paetukutuku e korero ana:^note9

Kei te whakaputa te SIPRI i nga turanga korero maha, kua whakaputaina e ia nga rau o nga pukapuka, nga tuhinga, nga pepa pono, me nga waahanga kaupapahere mai i te 1969.

te United States Institute of Peace i whakaturia e te Runanga i roto i te 1984 hei tari motuhake motuhake, motuhake kua utua e te kaunihera motuhake mo te whakamaru me te whakakore i te pakanga mate ki waho.^note10 Ka tautokohia e ia nga kaupapa, ka whakarato i te mātauranga me te whakangungu me nga reta, tae atu ki te Kit Kit Toolkit. Engari, ko te US Institute of Peace e kore i mohiotia i te whawhai ki nga pakanga US. Engari ko enei ratonga katoa he tino huarahi i roto i te huarahi o te whakamaramatanga o nga waahanga hauora.

I tua atu ki enei whakahaere i roto i te rangahau rangimarie he maha atu tari pērā i te International Association Research Society^note11 ranei nga whare wānanga e tautoko ana i te rangahau me te whakaputa i nga tuhinga mo te pukapuka Kroc Institute i Notre Dame, me alia. Hei tauira,

Ko enei whakahaere he tauira iti o nga umanga me nga tangata e mahi ana i te rangahau mo te rongo. Kua tino akohia e mätau te hanga me te pupuri i te rongo i roto i nga tau e rima tekau kua pahure. Kei te waahi i roto i te hitori o te tangata e taea ai e tatou te korero me te maia e mohio ana tatou he pai ake, he pai atu hoki nga huarahi ki te pakanga me te tutu. Ko te nuinga o ta raatau mahi i whakaratohia mo te whanaketanga me te tipu o te ako o te rangimarie.

Ko te Mātauranga Hauora kei te whakauru inaianei i nga taumata katoa o te mātauranga ōkawa mai i te kura wānanga mā te rangahau tohu. Ko nga rau o nga whare wānanga o te koroni e whakarato ana i nga rangatira, nga tamariki me nga hōtaka tiwhikete i te mātauranga hauora. I te whare wānanga te taumata Te Rangahau Hauora me te Ture kohikohi ai i nga kairangahau, nga kaiako, me nga kaiwhakataki i te rangimarie mo nga huihuinga me te whakaputa i tetahi rehitata, Ko te Korero Hauora, me te whakarato i te puna rauemi. Kua whakanuihia nga mahere me nga akoranga, kua akohia hei ako mo te tau i nga taumata katoa. I tua atu, kua whakawhanakehia he mahinga hou o nga tuhinga, tae atu ki nga rau o nga pukapuka, nga tuhinga, nga ataata, me nga kiriata e pa ana ki te rangimarie e wātea ana inaianei ki te iwi whānui.

(Haere tonu ki Tuhinga o mua | e whai ake nei wāhanga.)

E hiahia ana matou kia rongo mai ia koe! (Tuhia nga korero i raro nei)

He pehea te ara o tenei koe ki te whakaaro rereke mo nga mea rereke ki te pakanga?

He aha e tapiritia e koe, e whakarereke ranei, e ui ana ranei mo tenei?

He aha ka taea e koe te awhina i te nuinga o te iwi ki te mohio ki enei tikanga ki te pakanga?

Me pehea e taea ai e koe te mahi kia whakarereketia tenei rereke ki te pakanga?

Tuhia koahia tenei rauemi!

Ngā pou hono

Tirohia ētahi atu pou e pā ana ki "Hangaia he ahurea o te Hau"

kite Tuhinga o mua mo te He Pūnaha Haumaru Ao: He Whakaritea mo te Pakanga

Notes:
8. http://www.prio.org/ (hoki ki te tuhinga matua)
9. http://www.sipri.org/ (hoki ki te tuhinga matua)
10. http://www.usip.org/ (hoki ki te tuhinga matua)
11. I tua atu i te International Peace Research Association, e rima nga röpü rangahau ä-rohe e hono ana: Africa Peace Research Association, Asia-Pacific Peace Research Association, Latin America Peace Research Association, European Peace Research Association, me te North American Peace and Justice Studies . (hoki ki te tuhinga matua)