SHIFT: Te timatanga o te pakanga, te mutunga o te pakanga

 na Judith Hand

Whakarāpopototanga me nga Panui i mahia e

Russ Faure-Brac

2/4/2014

Notes:

1) He whakarāpopototanga tēnei o te Wāhanga II – Me pēhea te Whakamutu i te Pakanga

2) Ko nga korero kua tohua ki te whero, tirohia nga waahanga o taku pukapuka Te whakawhiti ki te Hauora e rite ana ki nga kohatu kokonga a Judith.

Upoko 10 – Nga Kohanga o te Whakatairanga ki te Whakamutua te Pakanga

1. Awhi i te Whainga (Visualize Peace, pg. 92)

• Horahia te mohiotanga ka taea te whakamutu i te pakanga kia pooti te tangata, ka koha moni me te wa, te utu taake, ka tupono pea ki te whareherehere, ki te whareherehere me to ratau oranga ki te whakamutu.

1. Whakaratohia te Haumarutanga me te Whakaritea (Te rangimarie, wharangi 41)

• Whakakorehia te mana o te kawanatanga ki te whawhai, te tikanga karekau he ope hoia o te motu. Me tuku te mana here ture ki tetahi momo ope rangimarie e mau ana ki tetahi mana o te ao penei i te UN (kia whakahouhia, kia whakapakarihia, kaua e whakakapi)
• Ko nga iwi e mahi ana ki te whakamutu i te pakanga me tiaki i o raatau rohe, ki te whakapumau i o raatau hanganga, ki te pupuri i nga tikanga hapori o roto, me te pupuri i te kaha o te ope hoia i te tuatahi ki te tiaki i tetahi hinonga ka whakaaro he pakanga ka whakararu i te hapori o te ao.
• Kati te whakapau moni mo nga punaha kore mahi penei i te Pakanga Whetu, nga punaha koretake penei i te US Marine Expeditionary Fighting Vehicle (EFV) me nga patu o waho penei i nga toa karetao.
• Homai he awhina nui ki nga whenua e whawhai ana kia kore ai e taea e o ratou rangatira rangatira me o ratou rangatira whawhai te paopao (he nui ake te awhina ka uaua ki te paopao).
• Ko nga taara taake mo te whakamarumaru me whakarite ma te putea mo nga kaupapa a te Tari Tari mo nga kaupapa awhina me nga kaupapa matauranga e whakatairanga ana i te rangimarie.
• Waihangahia nga Tari o te Rangimarie he rite te putea me te mana ki nga Tari mo te Pakanga (Waihangahia he Tari mo te rangimarie, wharangi 45).
• Whakamatea te miihini whawhai ma te whakakore i nga kaitōrangapū o te tari e tohu ana i nga hiahia o nga kaikirimana tiaki me te whakakore i aua kamupene.

1. Whakaritea Nga Rauemi Tino (Whakahaerehia he Mahere Marshall mo te Ao, wharangi 47)

• Mena karekau he kai, he wai me te whakaruruhau, ka mahia e ratou nga mea katoa ka taea e ratou, tae atu ki te whawhai, kia whiwhi ai.
• I tipu tatou i roto i te "ao kore." Kei te anga tatou inaianei ki tetahi "ao katoa" kua tino rerekee.
• Engari i te nui o te ohanga o te ao, kei te aro te tangata ki te hiranga o te oranga whaiaro (te Transition movement, pg. 72).
• Ko te huringa huarere o te ao he mea nui ki te whai waahi ki nga rauemi whakahirahira. Ki te kore tatou e mahi, ka anga atu tatou ki te paheketanga o te nata i mua i nga raruraru ohaoha, hapori me te tinana. Akene ka puta mai te pai o tatou i a tatou e ora ana ma te mahi tahi, kaua ki te whawhai.
• Kare e taea e tatou te whakaputa tonu i nga tangata he roa ake te ora. Hei whakamutu i nga pakanga me noho taurite ki o tatou rawa taiao.
• He mea nui ki a maatau kaupapa kia mohio ko te hunga harikoa karekau e pai ki te haere ki te whawhai, ki te tuku ranei i o raatau hoa aroha ki te pakanga. Hei whakamutu i te pakanga mo ake tonu atu, me whakapumau tatou ko nga rawa nui, ehara i te taonga nui, ka tae ki nga tangata whenua katoa o te ao ma nga huarahi e poipoi ana i te roopu waenga. (e tohu ana i te hiahia mo tetahi mea penei i te Mahere Marshall Ao)

1. Whakatairanga i te Whakatau Papatupatu Kore Tutuki (Nonviolence, pg. 25)

• Ko te papā he whakaaturanga o te wahanga pukuriri o to tatou koiora. Kei te hiahia tatou i to tatou puku pukuriri engari kaore e tika kia peia tatou ki te pakanga.
• Ka taea te huri i nga tikanga tikanga, penei i te mahi taurekareka, te tahu ki te rakau me te aki kohatu. Kaore he mea hei aukati i a tatou ki te huri mena ka whiriwhiri tatou.
• Ko te rautaki whakapumautanga mo te wa roa ka kiia ko "Tit-for-tat me te murunga hara" i reira nga kaitakaro:
  • Whakamahia etahi momo otinga win-win i nga wa katoa ka taea
  • Tukuna te whiu tere ki te hunga hara
  • Whakarerea te wa e hanga ana te hunga hara
  • Me hanga tatou hei toa me te whakanui i nga tangata tutu pera i a Mel Duncan me David Hartsough, Jody Williams me nga kaiwhakarite o Ground Zero.

1. Horahia te Manapori Rīpera pakeke (Possible Paths Change, pg. 80; Redefine Success and Happiness – Point 5, pg. 90; Reasons for Optimism, pg. 95)

• Ka horahia e te manapori te mana; no reira ko te hora manapori ka whai waahi ki te ao kore whawhai.
• Ko te Manapori Rīpera e hiahiatia ana, tae atu ki te ture ture e tiakina ana e te kaupapa ture, nga kooti motuhake me te kore whakaaro, te wehewehenga o te hahi me te kawanatanga, te tauritenga mo te katoa i raro i te ture, te herekore korero, te tiaki i nga mana rawa me te whai waahi rite o nga wahine ki nga roopu whakahaere. .
• Ko nga iwi kore-manapori me whakarereke. Ka taea e ratou te noho whakahoa mena ka kitea e to ratou kaiarahi ka mau tonu te rongo i to ratou mana.
• Ka taea e te punaha rangimarie o te ao katoa te whakamahi i nga karoti o te hokohoko me te awhina me nga rakau o te ope hoia o te ao, te aukati me te aukati kia kore ai e pai te whawhai.

1. Whakamana Wahine (Turanga o te Ira tangata, wh. 74)

• Ko te mana o te manapori ki te pupuri i nga tane hyper-alpha ka tino kaha ake ma te taapiri o nga wahine maha hei kai-whakatau.
• He mea tika te hononga tane me te wahine na te mea e pai ana nga tane ki te awhi i nga huringa me te pai o nga wahine ki te karo i te koretake o te hapori. Ka hiahia tatou ki te wairua whana-kaihe e tohu ana i nga tane e mauria ana e te wairua tuku-katoa-te ahua ake o nga wahine.

1. Foster Connectedness (Develop Community, pg. 91)

• Ko te hononga ki te whanau, ki te hapori me te ao te toka o te noho pumau mo te wa roa.
• Ko nga tane me nga wahine koa me te harikoa e kore e pai ki te mahi kaiwhakatuma.
• Ka mutu te pakanga, ko te noho pumau kei runga i te rongoa me te houhanga rongo.
• Ma te haahi ka ngawari te honohono ina ako ana e kore rawa e whakaaetia te whawhai ki tetahi atu roopu.
• Ka taea hoki e te hononga ki te taiao te hari.

1. Hurihia o Tatou Ohanga (Whakaitihia te whakapaunga moni mo te Tiaki, wharangi 58)

• Ko te harikoa o te motu he ine pai mo te oranga o te tangata.
• Ko te neke o nga kaupapa matua ohaoha mai i te parepare ka puta he hua toa/toa na te mea e mahi pai ana nga tangata ka whai hua nga kaipakihi i runga i nga kaupapa whai hua, mena ka taea ki nga kaupapa ka mutu te pakanga.
• Ko te whainga kia kaua e peia tetahi ki waho o te pakihi, engari me mahi ano te umanga whawhai.
• Mo te katoa engari mo te umanga whawhai, he kino te whawhai mo te pakihi. Ka taea e nga kaporeihana o te ao te whakaae mai hei hoa rangatira mo te rangimarie.

1. Whakauruhia nga Rangatahi Tangata (Hangahia he ope rangimarie, pg. 49; The Allure of Violence, pg. 84)

• Ko te wa kei te heke mai kaore he pakanga ka whai waahi pai mo te taangata kaore e whakawhirinaki ki te patu i etahi atu tangata. Kei te hiahia tonu matou mo te whakahaere ture, nga kaimahi whakaora ohorere me nga wero o te torotoro haere. Ka taea e tatou te pupuri i a tatou taiohi ma te mahi pirihimana me te mahi a te iwi i muri i te kura tuarua. Hangaia te mahi a te iwi kia tino ataahua me te "maamaa."

Upoko 11 – Te tumanako

1. He take mo te tumanako:

• Te vai ra te mau sotaiete aravihi i patoi i te mau faahemaraa a te tama‘i.
• Ko to tatou wa i roto i te hitori kua rite ki te huri i tetahi atu ahurea nui, tetahi ka mahue te pakanga.
• He tauira o mua me nga tauira o naianei mo te huringa hapori tere.

1. Ko te ahurea Minoan i runga i te motu o Kariti he kore tutu me te kore whawhai na te mea he:

• Parenga mai i nga kaitukino, he motu
• Nga rauemi i taea ai te whai oranga
• He mana tika, he mana matua kaha
• He tikanga kore tutu
• Te awe wahine kaha
• Ko te kiato o te taupori kaore i nui ake i te waatea rawa

1. E rua atu nga ahurea tawhito mohio, ko te Caral o Peru me Harappa o te Indus Valley, he rite pea ki nga Minoan i te karo i te pakanga.

1. Kei te huri nga Norwegians mai i te hitori hei tikanga whawhai (te Vikings). I tenei ra kei te haere tonu nga whakamatautau maori mo te whakakore i te tutu hei huarahi ki te whakatau i nga tautohetohe.

1. Ko to tatou wa i roto i te hitori kua rite mo nga huringa nui i hangaia i runga i nga huihuinga e ono i timata tata ki te 700 tau ki muri:

• Te Renaissance me te Reformation
• Te taenga mai o te Tikanga Putaiao Hou
• Hoki atu ki te Kawanatanga Manapori/Repupirikana
• Wahine Tiaki i te Mana Pooti
• Nga Wahine Ka Whai Waa ki te Whakamahere Whānau Pono
• Te taenga mai o te Ipurangi

1. He waahi whaiti to maatau ki te whakamutu i te pakanga i runga i nga riri kino ka taea te whakakore i a tatou mahi i runga i te rangimarie.

1. Nga tauira o te huringa o naianei:

• Kei te tipu haere te whakaaro me whakarereke me te mea kua tawhito te pakanga.
• Kei te piki haere te tokomaha o nga tane e mohio ana ki te hiranga o te wahine.
• Te mana me te awe o nga wahine ki te piki haere puta noa i te ao.

Upoko 12 – Te Toia Ngaa Huanga o te Mahere

1. Kua tae ki te wa ki te tanu i te kaupapa "pakanga tika".

1. Me noho pono tatou mo nga tauārai ki te angitu, ko nga mea nui e rima ko:

• Ko te whakapono whanui e kore e taea te whakamutu i te pakanga
• Ko nga moni e mahia ana mo te whawhai
• Te kororia o te whawhai
• Kore ki te whakaae ki nga putake koiora o te pakanga
• Te whakaiti i te hiranga nui o nga wahine ki te noho pumau

1. Ko te whakamutu i te pakanga me whai kaupapa hanga me te aukati. Ko nga kaupapa hangai nga mahi pai a te tangata ki te whakarite mo nga mea e huri ana a meake nei. Ko nga kaupapa aukati penei i te tutu a-iwi me te mahi tika ranei e hiahiatia ana mo te neke tere.
2. Ko nga waahanga katoa o nga kaupapa hanga me nga kaupapa aukati e hiahiatia ana hei whakawhanake i tetahi mahere hei miihini i te mate o te pakanga. Ko nga waahanga matua e wha o tana mahere e kiia nei ko FACE (Mo nga Tamariki katoa i nga waahi katoa) ko:

• He whāinga ngātahi
• He rautaki whakakotahi marama ko te whakamahi i te pakanga kore tutu me ana rau o nga tikanga angitu
• He tikanga mo te kaiarahi me te ruruku penei i te "mahi tahi kua tohatoha nui" i whakamahia angitu e te International Campaign to Ban mines (ICBL):
  • Ko te whakaurunga kaore he utu
  • Ka mahia e nga mema nga mahi e pai ana ki a ratou
  • Karekau he hanganga o runga ki raro
  • He iti noa te komiti ruruku o te pokapū: he torutoru nga kaimahi kua utua me nga kaitoha
  • He mahere whakarewatanga me te whai ake kia mohio ai te ao i tetahi roopu kaha, kotahitanga e whakatau ana ki te whakamutu i te pakanga

1. Ma te FACE e paopao ki nga waahi ngoikore o te miihini whawhai, ka noho hei pokapu, he turanga mo te whakakotahi me te tere. Ko nga whainga whaainga ko:

• Paetae
• Whakanuia te kaupapa ki mua me te
• Kohia te aro nui o te ao.

1. Ka aromatawai a FACE i te ahunga whakamua o te kaupapa, ka whakanui i nga angitu me te whakarato i te whatunga kia mahi tahi ai nga mahi katoa.

1. Ko nga tauira o etahi waahi timatanga, nga mahi haere tonu, nga take kei te heke mai me nga whaainga mo te wa roa:

• Tohehia te UN ki te whakatu i tetahi whare whakaaro mutunga whawhai
• Aukati i tetahi ngana ki te tuku patu kino ki te waahi
• Tonoa kia wetewetehia nga patu karihi katoa
• Akiakihia te whakakore i tetahi taha
• Whakamutua te whakamahi i nga drones hei whakaeke, patu patu
• Waiho te hoko patu puta noa i nga rohe ki waho o te pakihi
• Tohehia te UN ki te kii he kore ture te whawhai mo tetahi take

1. Engari kaua e whakakorikori i nga tane te nuinga o nga kaiuru o mua, toha nga wahine hei mautohe tuatahi. Ko nga tane e whakakaha ana i te punaha kei te anga atu, kei te whakatuma i o raatau mama, kuia, tuahine me o raatau tamahine.

1. E wha nga taviri kia kore ai e hoki whakamuri ki te pakanga

• Whiriwhiria nga kaiarahi ma te whakaaro nui (kia tupato ki te hunga whakamahana)
• Whiriwhiria te rapunga whakaaro o to hapori, whakapono ranei
• Kia rite te ira tangata ki te whakahaere
• Haere ki nga kokonga katoa