Sarah Rohleder, World BEYOND War, April 11, 2023
Sarah Rohleder bụ onye mgbasa ozi udo na Canadian Voice of Women for Peace, nwa akwụkwọ na Mahadum nke British Columbia, onye nhazi ntorobịa maka Reverse the Trend Canada, na onye ndụmọdụ ntorobịa na Senator Marilou McPhedran.
Na Jenụwarị 9, 2023, Mịnịsta “Defence” Canada Anita Anand kwupụtara mkpebi Gọọmenti Canada ịzụrụ ụgbọ elu ọgụ 88 Lockheed Martin F-35. Ekwesịrị ime nke a n'ụzọ a na-ekewaghị ekewa, yana ịzụrụ ijeri $7 ijeri maka 16 F-35. Agbanyeghị, ndị isi ekwenyela na mkparịta ụka teknụzụ mechiri emechi, na n'ime oge ndụ ha ụgbọ elu ndị agha nwere ike na-efu ihe ruru ijeri $70.
Ejiri ụgbọ elu F-35 Lockheed Martin buru ngwa agha nuklia B61-12. Gọọmenti United States ekwuola hoo haa na F-35 bụ akụkụ nke ihe owuwu ngwa agha nuklia na Nlebanya Nlebanya Nzuzo Nuclear ya. Bọmbụ thermonuclear nke F-35 e mere ka ọ na-ebu nwere ihe dị iche iche, sitere na 0.3kt ruo 50kt, nke pụtara na ike ya na-ebibi ihe na-akacha karịa okpukpu atọ karịa bọmbụ Hiroshima.
Ọbụna taa, dị ka otu nnyocha Òtù Ahụ Ike Ụwa mere si kwuo, "ọ dịghị ọrụ ahụike n'akụkụ ọ bụla n'ụwa nke ga-enwe ike imeso ọtụtụ narị puku mmadụ merụrụ ahụ nke ọma site na mgbawa, okpomọkụ ma ọ bụ radieshon site na ọbụna otu bọmbụ 1-megaton. " Mmetụta dị n'etiti ngwa agha nuklia nwere pụtara na ụgbọ elu ndị a na-alụ ọgụ, site n'itinye otu bọmbụ, nwere ike gbanwee ndụ nke ọgbọ ndị na-abịa n'ụzọ dị ukwuu.
N'agbanyeghị ihe nketa nuklia ụgbọ elu ndị a nwere ike ịnwe, gọọmentị Canada etinyela ego ijeri $ 7.3 iji kwado ọbịbịa nke F-35 ọhụrụ dịka mmefu ego 2023 ewepụtara na nso nso a. Nke a bụ ntinye aka n'ịkwalite agha, nke ahụ ga-akpata ọnwụ na mbibi yikarịrị na mpaghara ụwa bụ ndị na-adịghị ike, ma ọ bụrụ na ọ bụghị ụwa dum.
Ebe Canada bụ onye so na NATO, ụgbọ elu ndị agha Canada nwere ike ejedebe na-ebu ngwá agha nuklia nke otu n'ime mba ndị nwere ngwá agha nuklia bụ ndị òtù NATO. Ọ bụ ezie na nke a ekwesịghị iju gị anya n'ihi na Canada na-agbaso ụkpụrụ mgbochi nuklia nke bụ akụkụ bụ isi nke amụma nchebe NATO.
Nkwekọrịta Nkwekọrịta Nkwekọrịta Nkwekọrịta Nuclear (NPT) nke e mere iji gbochie mgbasa nke ngwa agha nuklia na imezu ngwa agha nuklia adaala oge na oge ọzọ iji mepụta ihe n'iwepụ ngwa agha ma nye aka na ndị isi nuklia. Nke a bụ otu nkwekọrịta nke Canada bụ onye so na ya, ọ ga-emebi ma ọ bụrụ na ịzụrụ F-35 ga-emezu. A na-ahụ nke a na Nkeji edemede 2 gbasara nkwekọrịta ahụ "ịghara ịnata nnyefe n'aka onye ọ bụla na-ebufe ngwá agha nuklia ọ bụla .. ka ọ ghara ịmepụta ma ọ bụ nweta ngwá agha nuklia ..." A hụla NPT ka o nyere aka ngwá agha nuklia ghọọ akụkụ a nabatara nke ọma. usoro zuru ụwa ọnụ, n'agbanyeghị na a na-ajụkarị ya site na mba ndị na-abụghị nke nuklia, na ọha mmadụ.
Nke a edugala na Nkwekọrịta na Mgbochi Ngwá Agha Nuklia (TPNW) nke mba 2017 kwadoro na 135 wee malite ike ya na mbinye aka 50th na January 21, 2021 na-egosi nzọụkwụ dị oke mkpa iji wepụ ngwá agha nuklia. Nkwekọrịta ahụ bụ ihe pụrụ iche na ọ bụ naanị nkwekọrịta ngwa agha nuklia iji machibido mba dị iche iche ka ọ ghara ịmalite, ịnwale, imepụta, ịmepụta, ịnyefe, ịnweta, ịkwakọba, iji ma ọ bụ iyi egwu iji ngwá agha nuklia ma ọ bụ ikwe ka ngwá agha nuklia guzobe n'ókèala ha. O nwekwara akụkọ dị iche iche gbasara enyemaka ndị mmadụ metụtara n'ihi iji na ịnwale ngwa agha nuklia ma na-achọ ka mba dị iche iche nyere aka n'ịgbazigharị gburugburu ebe mmetọ.
TPNW na-ekwetakwa mmetụta na-ezighi ezi na ụmụ nwanyị na ụmụ agbọghọ na ụmụ amaala, na mgbakwunye na mmerụ ahụ ndị ọzọ nke ngwa agha nuklia na-akpata. N'agbanyeghị nke a, na Canada chere na amụma mba ọzọ nke nwanyị, gọọmenti etiti ajụla ịbanye nkwekọrịta ahụ, na-adaba na nkwụsị nke NATO nke mkparita uka na Nzukọ Mbụ nke State Parties maka TPNW na Vienna, Austria, n'agbanyeghị nwere ndị nnọchiteanya nọ n'ụlọ ahụ. Ịzụta ụgbọ elu ndị ọzọ nwere ikike ngwa agha nuklia na-eme ka nkwa a dị na mbuso agha na ndị isi agha nuklia.
Ka esemokwu zuru ụwa ọnụ na-ebili, anyị, dị ka ụmụ amaala zuru ụwa ọnụ, chọrọ nkwenye maka udo sitere n'aka gọọmentị n'ofe ụwa, ọ bụghị nkwa maka ngwa agha. Emere nke a ka ọ dị mkpa karịa ebe ọ bụ na Bulletin of the Atomic Scientists debere elekere Doomsday ka ọ bụrụ sekọnd 90 ruo etiti abalị, nke kacha nso ọ dịla nso na ọdachi zuru ụwa ọnụ.
Dịka ndị Canada, anyị chọkwuru ego etinyere na mmemme ihu igwe na ọrụ mmekọrịta dịka ụlọ na ahụike. Ụgbọ elu agha, karịsịa ndị nwere ikike nuklia na-eje ozi nanị na-akpata mbibi na imerụ ndụ, ha enweghị ike idozi nsogbu na-adịgide adịgide nke ịda ogbenye, ụkọ nri, enweghị ebe obibi, nsogbu ihu igwe, ma ọ bụ ahaghị nhata nke emetụtala ndị mmadụ n'ụwa nile. Ọ bụ oge itinye aka na udo na ụwa nke na-enweghị nuklia, maka anyị na ọgbọ anyị n'ọdịnihu bụ ndị a ga-amanye ibi ndụ na ihe nketa nke ngwa agha nuklia ma ọ bụrụ na anyị emeghị ya.
