Ihe Global Peace Index na-eme na anaghị atụ

Site n'aka David Swanson, World BEYOND War, July 19, 2022

Ruo ọtụtụ afọ, enwere m ekele maka ya Ndekọ Udo Ụwa Nile (GPI), na ajụjụ ọnụ ndị na-eme ya, ma na-ama jijiji na kpọmkwem kedu ihe ọ bụ eme. M ka gụrụ Udo n'oge ọgba aghara site Steve Killelea, onye nchoputa nke Institute for Economics and Peace, nke kere GPI. Echere m na ọ dị mkpa ka anyị ghọta ihe GPI na-eme na ọ naghị eme, ka anyị nwee ike iji ya, ma ghara iji ya, n'ụzọ kwesịrị ekwesị. Ọ nwere nnukwu ihe ọ ga-eme, ma ọ bụrụ na anyị anaghị atụ anya na ọ ga-eme ihe ọ na-agaghị eme. N'ịghọta nke a, akwụkwọ Killea na-enyere aka.

Mgbe European Union meriri Nrite Nobel Peace maka ịbụ ebe dị jụụ ibi, n'agbanyeghị na ọ bụ nnukwu onye na-ebupụ ngwá agha, onye bụ isi na-ekere òkè na agha n'ebe ndị ọzọ, na isi ihe kpatara ọdịda usoro nke na-eduga n'enweghị udo n'ebe ndị ọzọ. Mba Europe nwekwara ọkwa dị elu na GPI. N'isi nke 1 nke akwụkwọ ya, Killelea na-atụnyere udo nke Norway na Democratic Republic of Congo, dabere na ọnụ ọgụgụ igbu ọchụ n'ime mba ndị ahụ, na-enweghị aha maka mbupụ ngwá agha ma ọ bụ nkwado maka agha mba ọzọ.

Killelea na-ekwu ugboro ugboro na mba dị iche iche kwesịrị inwe ndị agha na ha kwesịrị ibu agha, kpọmkwem agha ndị a na-apụghị izere (nke ọ bụla bụ): "Ekwenyere m na a ghaghị ịlụ agha ụfọdụ. Agha Gulf, Agha Korea na ọrụ nchekwa udo nke Timor-Leste bụ ezigbo ihe atụ, mana ọ bụrụ na enwere ike izere agha mgbe ahụ ha kwesịrị ịbụ. " (Ajụla m ka a ga-esi kwere na ndị agha agaraghị ezere. Rịba ama na ego mba nke UN na-ahụ maka udo bụ otu n'ime ihe ndị e ji emepụta GPI [lee n'okpuru ebe a], ma eleghị anya [nke a emeghị ka ọ pụta ìhè] dị mma, karịa ihe na-adịghị mma. Rịba ama na ụfọdụ n'ime ihe ndị mejupụtara GPI na-enye obodo akara ka mma ka ọ na-ebelata nkwadebe agha, n'agbanyeghị na Killelea chere na anyị kwesịrị inwe ụfọdụ agha - nke nwere ike ịbụ otu ihe kpatara na ihe ndị a na-adị arọ ma jikọta ya na ọtụtụ ndị ọzọ. Ihe ndị Killelea na-enweghị echiche agwakọta dị otú ahụ.)

The GPI tụrụ 23 ihe. Ịchekwa ndị kacha metụtara agha, karịsịa agha mba ọzọ, nke ikpeazụ, ndepụta ahụ na-aga dị ka nke a:

1. Ọkwa nke aghọtara mpụ na ọha mmadụ. (Gịnị mere e ji ghọta ya?)
2. Ọnụọgụ nke ndị gbara ọsọ ndụ na ndị achụpụrụ n'ime obodo dịka pasentị nke ndị bi na ya. (Ọ dị mkpa?)
3. Ọgba aghara ndọrọ ndọrọ ọchịchị.
4. Oke ụjọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị. (Nke a dị ka tụọ igbu ọchụ nke steeti kwadoro, ịta ahụhụ, mpụ na mkpọrọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị, na-agụghị nke ọ bụla n'ime ihe ndị a na-eme ná mba ọzọ ma ọ bụ drones ma ọ bụ na saịtị nzuzo dịpụrụ adịpụ.)
5. Mmetụta iyi ọha egwu.
6. Ọnụọgụ ogbugbu kwa mmadụ 100,000.
7. Ọkwa nke mpụ ime ihe ike.
8. Ihe ngosi ime ihe ike.
9. Ọnụọgụ ọnụ ọgụgụ ndị a tụrụ mkpọrọ n'ime mmadụ 100,000.
10. Ọnụọgụ ndị ọrụ nchekwa ime na ndị uwe ojii n'ime mmadụ 100,000.
11. Ọ dị mfe ịnweta obere ngwa agha na ngwa agha.
12. Enyemaka ego na ọrụ nchekwa udo nke UN.
13. Ọnụọgụ na ogologo oge esemokwu dị n'ime.
14. Ọnụọgụ ndị nwụrụ n'ọgbaghara a haziri ahazi.
15. Ike nke esemokwu ime a haziri ahazi.
16. Mmekọrịta na mba ndị agbata obi.
17. Mmefu ndị agha dị ka pasentị nke GDP. (Enweghị ịlele nke a n'ụzọ zuru oke na-eme ka akara "udo" nke mba ndị bara ọgaranya dịkwuo elu. Ịghara ịlele ya maka onye ọ bụla na-eme ka ọ dị mkpa na ndị mmadụ.)
18. Ọnụọgụ nke ndị ọrụ na-ahụ maka ngwa agha kwa mmadụ 100,000. (Ịda nke a n'ụzọ zuru oke na-akwalite akara "udo" nke mba ndị mmadụ.)
19. Ngwá agha nuklia na ike dị arọ.
20. Ọnụ ọgụgụ nke nnyefe nke ngwa agha ndị bụ isi dị ka nnata (mbubata) kwa mmadụ 100,000. (Ịda nke a n'ụzọ zuru oke na-akwalite akara "udo" nke mba ndị mmadụ.)
21. Ọnụ ọgụgụ nke nnyefe nke ngwa agha ndị bụ isi dị ka ndị na-ebupụ (bupu) kwa mmadụ 100,000. (Ịda nke a n'ụzọ zuru oke na-akwalite akara "udo" nke mba ndị mmadụ.)
22. Ọnụọgụ, ogologo oge na ọrụ na esemokwu mpụga.
23. Ọnụọgụ nke ọnwụ sitere na ọgụ a haziri ahazi. (Ọ dị ka ọ pụtara ọnụọgụ ọnwụ nke ndị si n'ụlọ, ka nnukwu mkpọsa bọmbụ nwere ike ịgụnye ọnwụ efu.)

The GPI na-ekwu na ọ na-eji ihe ndị a gbakọọ ihe abụọ:

"1. Ihe atụ ka otu obodo si dị n'udo; 2. Ntụle etu obodo si dị udo na mpụga (ọnọdụ udo ya gafere oke ya). Emebere akara ngụkọ na ndeksi n'ozuzu ya site n'itinye ịdị arọ nke pasentị 60 maka udo dị n'ime yana pasentị 40 maka udo dị n'èzí. Ndị otu ndụmọdụ kwadoro ibu dị arọ nke etinyere maka udo nke ime, na-esochi arụmụka siri ike. Mkpebi a dabere n'echiche bụ na oke udo dị n'ime ahụ nwere ike ibute, ma ọ bụ opekata mpe, yana esemokwu mpụga dị ala. Ndị otu ndụmọdụ enyochala ihe ọ̀tụ̀tụ̀ ndị ahụ tupu achịkọta mbipụta ọ bụla nke GPI.”

Okwesiri iburu n'uche ebe a echiche di egwu nke itinye isi aka n'onu ogugu maka ihe A kpomkwem na ihe kpatara ya na ihe B. N'ezie, ọ bụ eziokwu na ihe dị mkpa na udo n'ime ụlọ nwere ike ịkwalite udo na mba ọzọ, mana ọ bụkwa eziokwu. na ọ dị mkpa na udo na mba ọzọ nwere ike ịkwalite udo n'ụlọ. Eziokwu ndị a akọwachaghị oke arọ enyere n'ihe gbasara ụlọ. Nkọwa dị mma nwere ike ịbụ na maka ọtụtụ mba ọtụtụ ihe ha na-eme na ego ha na-eme bụ ụlọ. Mana maka obodo dị ka United States, nkọwa ahụ daa. Nkọwa na-erughị eru nwere ike ịbụ na ịdị arọ nke ihe ndị a na-erite uru na ngwá agha ndị bara ọgaranya na-ebuso mba ndị na-alụ agha ha n'ebe dị anya site n'ụlọ. Ma ọ bụ, ọzọ, nkọwa ahụ nwere ike ịdabere na ọchịchọ Killelea maka ego kwesịrị ekwesị na ụdị agha na-eme kama ikpochapụ ya.

GPI na-enye ihe dị arọ ndị a maka ụfọdụ ihe:

Udo dị n'ime (60%):
Echiche nke mpụ 3
Ndị ọrụ nchekwa na ndị uwe ojii ọnụego 3
Ọnụọgụ igbu mmadụ 4
Ọnụọgụgụ mkpọrọ 3
Ịnweta obere ogwe aka 3
Ike nke esemokwu ime 5
Ihe ngosi ime ihe ike 3
Mpụ ime ihe ike 4
Ọgba aghara ndọrọ ndọrọ ọchịchị 4
Ụjọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị 4
Ngwá agha na-ebubata 2
Mmetụta iyi ọha egwu 2
Ọnwụ sitere na esemokwu ime 5
Esemokwu dị n'ime lụrụ 2.56

Udo Mpụga (40%):
Mmefu agha (% GDP) 2
Ọnụọgụ ndị ọrụ ngwa ọgụ 2
Ego UN na-ahụ maka udo 2
Ike ngwa agha nuklia na arọ 3
Ngwá agha na-ebupụ 3
Ndị gbara ọsọ ndụ na ndị IDP 4
Mmekọrịta mba agbataobi 5
Esemokwu dị na mpụga lụrụ 2.28
Ọnwụ sitere na esemokwu mpụga 5

N'ezie, mba dị ka United States na-enweta nkwalite site n'ọtụtụ n'ime ihe a. A naghị alụkarị ndị agbata obi ya agha. Ọnwụ n'agha ndị ahụ anaghị abụkarị ọnwụ US. Ọ mara mma n'inyere ndị gbara ọsọ ndụ aka, mana ọ na-akwado ndị agha UN. wdg.

Agụnyeghị usoro ndị ọzọ dị mkpa ma ọlị:

• A na-edebe ntọala na mba ọzọ.
• Edebere ndị agha na mba ọzọ.
• A nabatara ntọala mba ofesi na obodo.
• Ogbugbu ndị mba ọzọ.
• Mkpebi ndị mba ọzọ.
• Ngwá agha dị n'ikuku, oghere, na oké osimiri.
• Ọzụzụ ndị agha na mmezi ngwa agha agha nyere mba ofesi.
• Isonye na njikọ aka agha.
• Iso n'otu mba ụwa, ụlọikpe na nkwekọrịta gbasara mkpotu ngwa agha, udo, na ikike mmadụ.
• Ntinye ego na atụmatụ nchebe ndị nkịtị na-enweghị ngwa agha.
• Ntinye ego na nkuzi udo.
• Ntinye ego na agụmakwụkwọ agha, ememe, na otuto nke militarism.
• Ịmanye ihe isi ike akụ na ụba na mba ndị ọzọ.

Ya mere, enwere nsogbu na ọkwa GPI n'ozuzu ya, ma ọ bụrụ na anyị na-atụ anya ka ha lekwasị anya na agha na ịmepụta agha. United States bụ 129th, ọ bụghị 163rd. Palestine na Israel nọ n'akụkụ na 133 na 134. Costa Rica adịghị eme n'elu 30. Ise n'ime mba 10 kasị "udo" n'ụwa bụ ndị òtù NATO. Maka itinye uche na agha, gaa kama gaa Ugbo agha nkewa.

Mana ọ bụrụ na anyị ewepụta GPI kwa afọ akụkọ, ma gaa na GPI mara mma map, ọ dị mfe ilele ọkwa ọkwa ụwa n'otu ihe ma ọ bụ usoro ihe. Nke ahụ bụ ebe uru dị. Mmadụ nwere ike ịgbaghara na nhọrọ data ma ọ bụ otu esi etinye ya na ọkwa ma ọ bụ na ọ nwere ike ịgwa anyị nke ọma n'ọnọdụ ọ bụla, mana na GPI dum, kewara n'ime ihe dị iche iche, bụ ebe dị egwu ịmalite. Hazie ụwa site na ihe ọ bụla GPI tụlere, ma ọ bụ site na nchikota ụfọdụ. N'ebe a, anyị na-ahụ mba ndị na-eme nke ọma n'ihe ụfọdụ mana ọ dị mma na ndị ọzọ, na nke dị ntakịrị n'ofe. N'ebe a, anyị nwekwara ike ịchụ nta maka mmekọrịta dị n'etiti ihe dị iche iche, anyị nwere ike ịtụle njikọ - omenala, ọbụna mgbe ọ bụghị ọnụ ọgụgụ, - n'etiti ihe dị iche iche.

The GPI dịkwa uru n'ịchịkọta ọnụ ahịa akụ na ụba nke ụdị ime ihe ike dị iche iche a tụlere, na-agbakwunye ha ọnụ: "Na 2021, mmetụta zuru ụwa ọnụ nke ime ihe ike na akụ na ụba ruru $ 16.5 trillion, na 2021 US dollar mgbe niile na usoro ịzụrụ ikike ikike (PPP). . Nke a bụ 10.9 pasent nke GDP zuru ụwa ọnụ, ma ọ bụ $2,117 maka mmadụ. Nke a bụ mmụba nke 12.4 pasent, ma ọ bụ $1.82 trillion, site n'afọ gara aga."

Ihe ị ga-eleba anya bụ ndụmọdụ GPI na-enye n'okpuru isiokwu nke ihe ọ kpọrọ udo dị mma. Atụmatụ ya gụnyere imeziwanye mpaghara ndị a: "Gọọmenti na-arụ ọrụ nke ọma, gburugburu azụmahịa dị mma, ịnakwere ikike nke ndị ọzọ, ezi mmekọrịta na ndị agbata obi, mgbasa ozi n'efu, nnukwu ego mmadụ, obere nrụrụ aka, na nkesa ziri ezi. nke akụrụngwa." N'ụzọ doro anya, 100% nke ndị a bụ ihe ọma, ma 0% (ọ bụghị 40%) bụ kpọmkwem banyere agha esenidụt dị anya.